Thế giới trước những thách thức năm 2025

Tình hình nhiều điểm nóng vẫn còn ngổn ngang, xung đột thương mại Mỹ – Trung chực chờ dâng cao trong khi kinh tế toàn cầu vẫn còn nhiều khó khăn là các thách thức nổi bật trong năm 2025.

Ngay trong tháng 1, một sự kiện lớn diễn ra là Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump dự kiến nhậm chức vào ngày 20.1.

Từ Nhà Trắng đổi chủ

Việc ông Trump chính thức nhậm chức được đánh giá sẽ tạo ra tác động lớn đến tình hình thế giới. Trong đó, nổi bật nhất là chính sách kinh tế sử dụng thuế quan như vũ khí chiến lược của Washington sắp tới có thể dẫn đến thương chiến Mỹ – Trung dâng cao, đồng thời nhiều nước, đặc biệt là châu Á có thể đối mặt không ít khó khăn.

Pháo hoa đón chào năm mới 2025 ở Sydney (Úc). ẢNH: REUTERS

Theo phân tích mới đây, Hãng xếp hạng tín nhiệm tín dụng S&P Ratings nhận định nếu bị Mỹ áp dụng các biện pháp trừng phạt thương mại như tăng thuế, thì nền kinh tế Trung Quốc đại lục sẽ bị ảnh hưởng mạnh mẽ. S&P Ratings dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc đạt 4,8% vào năm 2024, rồi lần lượt giảm còn 4,1% vào năm 2025 và 3,8% vào năm 2026. Trong khi đó, là một động lực quan trọng của kinh tế toàn cầu, nên nếu kinh tế Trung Quốc gặp khó sẽ tác động không nhỏ đến kinh tế toàn cầu nói chung và các nền kinh tế trong khu vực nói riêng – vốn chịu nhiều ảnh hưởng của thị trường Trung Quốc.

Gần đây, Trung Quốc đã đưa ra những biện pháp tập trung vào thị trường nội địa để nỗ lực hồi phục nền kinh tế đồng thời ứng phó sức ép từ Mỹ. Điều này có thể gây ra rào cản lớn cho hàng hóa xuất khẩu của các nước trong khu vực, nhất là trong bối cảnh thị trường Mỹ có thể cũng sớm nâng mức thuế nhập khẩu.

Ngược lại, ngay chính nước Mỹ cũng có thể đối mặt rủi ro vật giá leo thang, lạm phát tăng cao vì các biện pháp tăng thuế hàng nhập khẩu. Do các quốc gia nằm trong danh sách tăng thuế dự kiến đều là các nguồn cung cấp hàng hóa chính cho Mỹ, nhưng việc chuyển dịch chuỗi sản xuất về Mỹ khó có thể sớm trở thành hiện thực. Ngay từ tháng 11.2024, lạm phát của Mỹ tăng 2,7% so với cùng kỳ năm 2023, dẫn đến một áp lực mới cho việc điều hành chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Không chỉ thay đổi về chính sách ngoại thương, Nhà Trắng dưới thời ông Trump dự kiến sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của tiền “ảo” (tiền kỹ thuật số, tiền điện tử). Chỉ trong vài tuần sau khi ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ, giá Bitcoin đã tăng hơn 50%, từ mức khoảng 67.000 USD lên 103.000 USD/coin. Tuy nhiên, dù không khuyến nghị loại bỏ Bitcoin hay tiền ảo ra khỏi danh mục đầu tư, nhưng các chuyên gia tài chính cũng liên tục cảnh báo rủi ro về loại hình tài sản này. Điển hình, tháng 12 vừa qua, Blackrock, công ty tài chính hiện quản lý lượng tài sản lớn nhất thế giới với giá trị khoảng 11.500 tỉ USD, cảnh báo: “Bitcoin có thể vẫn không đạt được sự chấp nhận rộng rãi hơn. Và loại tiền ảo này có tính biến động và dễ bị bán tháo mạnh”. Qua đó, Blackrock khuyến nghị Bitcoin không nên chiếm quá 2% tỷ trọng trong danh mục đầu tư.

Đến những cuộc chiến ngổn ngang

Năm 2024 khép lại nhưng tình hình xung đột ở Trung Đông lẫn Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, dù đây là các khu vực gây ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn cung cấp lương thực, năng lượng quan trọng và cả các tuyến lưu thông hàng hải then chốt của thế giới.

Với Trung Đông, mở đầu năm 2025 được dự báo Israel sẽ phát động các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng Houthi ở Yemen, sau khi đã gây tổn thất nghiêm trọng cho các lực lượng Hamas ở Dải Gaza và Hezbollah ở Li Băng. Trong khi đó, những nhân vật chủ chốt trong chính quyền sắp tới của ông Trump có xu thế ủng hộ mạnh mẽ Israel. Hiện thực này dẫn đến khả năng Israel sẽ còn tăng cường các hoạt động quân sự, nhất là trong bối cảnh Iran và một số lực lượng thân hữu đang bị giảm sút ảnh hưởng cũng như sức mạnh.

Còn với cuộc xung đột Ukraine, nếu như trước cuộc bầu cử thì ông Trump từng tuyên bố sẽ giúp “đình chiến trong 24 giờ”, nhưng mới đây lại chỉ cam kết sẽ nỗ lực đem lại hòa bình. Cuối tháng 11.2024, trả lời phỏng vấn, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết nếu có thể gia nhập NATO, để liên minh này bảo vệ những vùng đất mà Ukraine vẫn còn đang giữ, thì Kyiv có thể đạt đồng ý thỏa thuận ngừng bắn. Điều này được xem là Kyiv đã đồng ý tạm bỏ điều kiện tiên quyết để đàm phán lâu nay là Moscow trả lại các vùng đất chiếm đóng của Ukraine.

Thế nhưng, trong cuộc trả lời phỏng vấn báo chí thường niên vào cuối tháng 12 vừa qua, Tổng thống Nga Vladimir Putin lại đặt ra một điều kiện mới về thỏa thuận đàm phán nếu đạt được. Đó là, Nga chỉ ký kết thỏa thuận với một “chính phủ hợp pháp” của Ukraine. Điều kiện này ám chỉ việc Moscow không công nhận chính quyền của Tổng thống Zelensky. Lẽ ra, nhiệm kỳ của Tổng thống Zelensky đã kết thúc trong năm 2024, nhưng ông trì hoãn tổ chức bầu cử với lý do xung đột đang diễn ra. Chính vì thế, điều kiện mà chủ nhân Điện Kremlin đưa ra có thể được hiểu là Ukraine phải tổ chức bầu cử và Nga chấp nhận kết quả bầu cử là “hợp lệ”, khiến cho đàm phán hòa bình giữa hai bên sẽ càng trở nên trắc trở hơn. Chính vì thế, lối thoát cho xung đột Ukraine trong năm 2025 vẫn còn nhiều khó khăn.

Dự báo tình hình Indo-Pacific

Trả lời Thanh Niên, một số chuyên gia quốc tế đã đưa ra nhận định về tình hình khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (Indo-Pacific) trong năm 2025.

Trung Quốc sẽ tiếp cận Nhật Bản và EU

Nước Mỹ dưới thời ông Trump sẽ tìm cách tách Trung Quốc khỏi các nền kinh tế phát triển. Khi cố gắng tránh bị cô lập, Trung Quốc năm 2025 sẽ tiếp cận Nhật Bản và EU về kinh tế theo cách hữu hảo hơn.

Trong khi đó, song hành cùng mối quan hệ kinh tế của Nhật Bản và Úc với Trung Quốc, nhóm bộ tứ (Mỹ – Nhật – Úc – Ấn Độ) vẫn tiếp tục duy trì như hiện tại, theo cách thức một cơ chế đối thoại ngoại giao. Đồng thời, ở khu vực Indo-Pacific, các quan hệ đối tác chiến lược song phương và ba bên giữa các thành viên của bộ tứ với nhau cũng như với bên ngoài có thể được phát triển trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống. Những hợp tác này sẽ cân bằng trước sự hợp tác giữa Trung Quốc – Nga và CHDCND Triều Tiên.

GS Yoichiro Sato (chuyên gia về quan hệ quốc tế, Đại học Ritsumeikan châu Á – Thái Bình Dương, Nhật Bản)

Khu vực khó lường

Trong năm, khu vực Indo-Pacific sẽ có cả tính liên tục lẫn sự không chắc chắn.

Tính liên tục ở chỗ cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ – Trung. Còn sự không chắc chắn ở chỗ Mỹ dưới thời ông Trump sẽ khó đoán định về quan hệ giữa nước này với không chỉ Trung Quốc, Nga, CHDCND Triều Tiên, mà với cả các đồng minh của Washington ở khu vực.

Những lo ngại được đặt ra có liên quan cam kết của Mỹ đối với khu vực và các đồng minh. Trong đó, một rủi ro ngoại giao là Washington yêu cầu các đồng minh phải trả nhiều hơn hoặc mở cửa thị trường để giao thương với Mỹ. Mặt khác, Trung Quốc đang đối mặt nhiều khó khăn về kinh tế, có thể có những động thái gây căng thẳng ở eo biển Đài Loan và Biển Đông. Giới phân tích gần đây lo ngại rằng có thể bùng nổ một cuộc xung đột ngoài dự tính ở Indo-Pacific.

GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế – Nhật Bản, học giả tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật)