Thầy giáo bôi dầu khi đứng lớp, dạy chữ kiêm dạy… làm vệ sinh

Gieo chữ cho học trò tiểu học vùng sâu là công việc gian nan, đòi hỏi sự kiên nhẫn và dịu dàng của một người mẹ, sự nghiêm khắc của một người cha. Đời sống lại khó khăn, nhưng 25 năm qua, thầy giáo Lãnh Văn Truyền vẫn miệt mài đến lớp.

Một góc xã Xuân Trường, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng.

Bôi dầu khi đứng lớp

Hiện tại, anh Lãnh Văn Truyền đang là giáo viên chủ nhiệm lớp 4, Trường tiểu học Xuân Trường, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng. Anh đã dạy dỗ nhiều thế hệ học sinh người Mông, người Dao, người Nùng… ở mảnh đất xa xôi, nghèo khó này: “Khi mới ra trường, tôi được phân công công tác tại một điểm trường phải đi bộ hơn một tiếng mới tới nơi. Dạy ở đó được 4 năm, đến năm thứ 5, tôi lại được phân công giảng dạy ở địa bàn của đồng bào Mông, cũng đi bộ hơn 1 cây số từ nhà đến trường, hồi đó điều kiện kinh tế khó khăn, đường sá cũng hiểm trở, nên không ai có xe máy đi làm”.

Nhưng một thời gian sau, anh Lãnh Văn Truyền lại chuyển đến điểm trường thứ 3, từ nhà tới trường phải đi bộ hơn 5 cây số. Vì thế, anh chọn ở nội trú, cả tuần chỉ về thăm gia đình một lần, dành trọn tâm huyết cho các em nhỏ. Ở Xuân Trường, huyện Bảo Lạc, chỉ có những đứa trẻ dân tộc Tày, khi mới bi bô học nói đã được người lớn dạy tiếng phổ thông. Còn con em dân tộc Mông, Dao… ít được chăm lo như vậy. Học trò của thầy Truyền sinh ra và lớn lên hoang dã tựa cây cỏ ven đường, trước khi vào lớp 1, chúng hầu như chưa nói được tiếng Kinh. Thậm chí những kỹ năng tối thiểu như vệ sinh cá nhân, chúng cũng chưa được cha mẹ chỉ bảo.

Anh Lãnh Văn Truyền vẫn nhớ những ngày đầu tiên dạy dỗ học trò người Mông: “Tôi luôn phải mang theo một cọc dầu Phật Linh. Mỗi lần đi dạy phải bôi vào mũi, bôi lên người, mới cầm tay trò viết chữ”. Phải bôi dầu mỗi khi lên lớp, một mặt, để phá thứ mùi bốc lên từ cơ thể, quần áo hiếm khi thấy nước của trò, mặt khác, mùi dầu còn có tác dụng chống lại chấy rận trên tóc các em: “Chỉ có cách bôi dầu mới khiến lũ chấy rận sợ, không dám tấn công”, anh Truyền giải thích.

Nhưng đó chỉ là biện pháp phòng ngự bất đắc dĩ. AnhTruyền cùng các đồng nghiệp vạch ra kế hoạch dạy trò cách tự chăm sóc bản thân. Anh dạy trò chải tóc, giặt quần áo: “Có những em bướng, không nghe lời, mình phải kéo tay xuống lấy khăn rửa mặt cho, lau người cho”. Để việc tự làm vệ sinh cá nhân của trò thành nếp cũng cần thời gian và sự kiên nhẫn của giáo viên. Anh Truyền kể: “Ở nhà, bố mẹ các em rất ít khi tắm, một bộ quần áo từ khi mới mua đến khi rách không thấy nước bao giờ”.

Có những em học sinh nữ chưa từng cầm lược chải đầu nên đến đoạn tóc rối, các em chỉ biết dùng lược giựt, thầy giáo lại gần hướng dẫn các em cách gỡ tóc từng chút một, dịu dàng như một người mẹ. Thầy nặng lời các trò không những không nghe, có khi còn đòi nghỉ học. Để gần gũi hơn với học trò, chính thầy cô ở đây cũng phải học tiếng nói của dân tộc các em. Tuy không thành thạo tiếng Mông, tiếng Dao song anh Truyền có thể giao tiếp căn bản: “Tiếng Mông rất khó. Cái lưỡi chỉ cần uốn lên hoặc đưa ngang đã ra nghĩa khác rồi vớ”, thầy giáo chia sẻ bằng ngữ điệu địa phương.

Thầy giáo Lãnh Văn Truyền

Có những giai đoạn thầy Lãnh Văn Truyền phải đảm nhiệm hai lớp học. Trong một căn phòng nhỏ đặt hai cái bảng, các trò ngồi quay lưng vào nhau, lớp bên này thầy cho kiểm tra bài cũ, còn lớp bên kia lại giảng bài mới. Không ít người nghĩ rằng, việc dạy học của những thầy cô giáo như anh Lãnh Văn Truyền không chịu áp lực chất lượng, các trò tiếp thu được đến đâu hay đến đó. Anh Truyền tâm sự: “Cứ 3 năm không hoàn thành nhiệm vụ thì phải nghỉ thôi. Học trò học không vào đầu, thầy giáo cũng mất nghỉ hè luôn”.

Khi chúng tôi hỏi: Thầy giáo ở vùng sâu có bao giờ nhận được quà của phụ huynh không? Anh Lãnh Văn Truyền cười, lắc đầu: “Với các em học sinh lớp 1, chúng tôi còn mua kẹo để dỗ các em đến trường”. Các em học sinh được hỗ trợ tiền mua sách vở, song không ít phụ huynh nhận tiền dành cho các con mang tiêu vào việc gia đình. Nhiều bé lên lớp thiếu bút viết, thầy giáo lại bỏ tiền túi mua cho. Sau tết, là mùa rau đắng ở vùng cao.

Các em học sinh tiểu học tranh thủ hái rau đắng mang bán lấy tiền: “Hôm trước, tôi đang chạy xe máy, thấy tiếng xe máy, các em ùa ra chào mời mua rau đắng. Khi nhận ra thầy giáo, chúng đứng im ngại ngùng. Tôi phải nạt trò: Ngày đi học không được bán rau đâu, bán thầy phạt. Ngày nghỉ không cấm bán nhưng khi bán thì đặt ở lề đường thôi, không được chạy ra, xe kẹp đấy”. Anh Truyền nói: Cấm học trò vùng sâu hái rau bán lấy tiền gần như nhiệm vụ “bất khả thi” nên đành hướng dẫn các em kiếm tiền một cách an toàn và ít ảnh hưởng học tập.

Mềm dẻo và cứng rắn với phụ huynh

Nhiều phụ huynh ở vùng sâu của huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng vẫn chưa nhận thức được lợi ích của việc học chữ. Vì thế, học trò dễ nảy sinh xu hướng bỏ học. Ngay như việc áp dụng chính sách hỗ trợ dành cho học sinh tiểu học ở những thôn, xã đặc biệt khó khăn cũng đã khiến giáo viên mệt nhoài, phải tìm đủ mọi cách để đối phó với phụ huynh. Có những phụ huynh thắc mắc, tại sao con tôi cũng đi học, con người ta cũng đi học, mà con người ta được tiền, con tôi không được tiền?

Sau đó, họ cho con nghỉ học ở nhà. Thầy giáo lại đến tận xóm, kết hợp với người có uy tín của xóm, vào tận từng nhà giải thích, vận động cha mẹ cho con đi học trở lại. Các học trò thấy bóng dáng thầy giáo đến xóm đã chạy đi, nấp ở đâu đó, để trốn không phải tiếp tục đến trường. Dùng biện pháp thuyết phục mềm dẻo không xong, anh Lãnh Văn Truyền quay sang phương pháp cứng rắn: “Nếu anh chị muốn con mình nhận được tiền và gạo trợ cấp thì anh chị phải chuyển nhà đi xa hơn. Có chịu không?”.

Đến lúc này, họ mới cho con trở lại trường học. Còn những trường hợp học trò ở xa trường, được hưởng hỗ trợ song vẫn muốn nghỉ học thì thầy giáo buộc phải “dọa” phụ huynh: “Nếu không để các con đến trường, cha mẹ phải trả lại nhà nước số tiền, số gạo đã nhận”. Một số bậc phụ huynh nhận thức rõ quy định chính sách hỗ trợ học sinh tiểu học ở những xã, thôn đặc biệt khó khăn, song vẫn cố cãi ngang, vì họ không có nhu cầu đưa con đến trường học chữ, chỉ muốn lũ trẻ ở nhà làm việc nhà hoặc giúp họ kiếm tiền, cho dù chúng chưa đủ tuổi lao động.

Nhưng anh Lãnh Văn Truyền cho biết, dạy học trò vùng sâu trên 20 năm nay, anh chưa từng chứng kiến cảnh cha mẹ đánh giáo viên hay giáo viên đánh hoặc lạm dụng tình dục học trò. Đến nay, đời sống của giáo viên vùng sâu cũng được cải thiện đáng kể. Mấy năm qua, anh Truyền đã soạn bài lên lớp bằng máy tính xách tay, thôn xóm anh ở đã có điện sáng, nhiều thầy cô đã sử dụng điện thoại thông minh.

Theo Tiền phong