Thành tích ảo trong nghiên cứu khoa học: Như cây không có gốc rễ
Nếu trong y học có lời thề Hippocrates, thì không ít người làm khoa học chân chính cũng biết đến một kim chỉ nam cho mình: lời thề Socrates – lời tuyên thệ không có chỗ cho thành tích ảo và chiêu trò ngụy khoa học trong nghiên cứu.
MINH HỌA: DAD
Một nhà khoa học trẻ được g.iải t.hưởng Khoa học công nghệ thanh niên Quả cầu vàng năm 2019 cho biết môi trường khoa học Việt Nam hiện nổi lên một số thực trạng; trong đó, chuyện mua bán bài báo bằng nhiều hình thức khác nhau, chiêu trò để được đứng tên trong công trình sách, tạp chí khoa học… đang được dư luận quan tâm nhiều nhất.
“Là người theo dõi thường xuyên các công trình nghiên cứu quốc tế, tôi không khỏi ngạc nhiên khi thấy có những tác giả một năm đăng tới 60 – 70 bài báo quốc tế trong rất nhiều lĩnh vực. Thông thường một bài báo khoa học, tùy thuộc vào từng lĩnh vực, có lĩnh vực chạy mô hình sẽ nhanh, nhưng có lĩnh vực phải làm thí nghiệm có khi cả năm mới xong. Mỗi năm vài chục bài chưa chắc nói là ảo, vì có thể tác giả hợp tác với nhiều nhóm nghiên cứu, nhưng không thể một người vừa làm nghiên cứu xử lý nước lại chạy qua bên vật lý hạt nhân, rồi chạy sang bên toán và chạy qua cả kinh tế”, vị này nói.
PGS-TS Lê Trung Chơn, nguyên Trưởng phòng Sau ĐH, hiện là giảng viên Trường ĐH Bách khoa TP.HCM, ví von: “Muốn cây phát triển mạnh phải có gốc rễ sâu, thân khỏe và đặc biệt là phải có môi trường sinh thái tốt. Đối với ĐH, môi trường ấy là tự do học thuật và sáng tạo kèm theo một thể chế tốt chứ không phải là t.iền, là mua bán. Sự chính trực của người thầy sẽ sản sinh ra một thế hệ tương lai chính trực. Sự giả tạo trong giáo dục và nghiên cứu khoa học sẽ sản sinh ra thế hệ tương lai giả dối và một nền khoa học suy đồi”.
Theo PGS-TS Lê Trung Chơn, xếp hạng không phản ánh được bản chất, chất lượng và vai trò của trường ĐH vì muốn có xếp hạng thì cũng có thể dùng chiêu trò, một khi xem trọng bảng xếp hạng thì sẽ bỏ quên những vấn đề bản chất khác. “Nguồn lực thực sự của trường là điều quan trọng chứ không phải vay mượn của người khác. Làm như thế khác gì cây không có gốc. Như vậy là vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Lời thề Socrates trong nghiên cứu khoa học rất cần thiết là vậy”, ông Chơn phân tích.
Video đang HOT
Để ngăn chặn thành tích ảo trong nghiên cứu khoa học, PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình, Trưởng phòng Sau ĐH Trường ĐH Kinh tế – Luật TP.HCM, nhìn nhận: “Bộ Khoa học – Công nghệ, Bộ GD-ĐT, Hội đồng Giáo sư nhà nước, các trường ĐH, viện nghiên cứu… cần tăng cường thu thập và công khai thông tin về các tạp chí “dỏm”, các tạp chí mở kém chất lượng… Đồng thời, các đơn vị kiên quyết không chấp nhận các công trình đăng trên các tạp chí này, thậm chí là kỷ luật nếu giảng viên, nghiên cứu viên, nghiên cứu sinh… vi phạm đạo đức trong nghiên cứu khoa học và đăng báo quốc tế. Cần có cơ chế, chính sách yêu cầu các trường ĐH, viện nghiên cứu, các giảng viên phải công khai và minh bạch hóa các số liệu, dữ liệu về nghiên cứu khoa học. Việc công khai và minh bạch hóa này sẽ tạo ra sức ép dư luận rất lớn lên các cá nhân, đơn vị chạy theo thành tích ảo, mua bán bài báo quốc tế”.
Thành tích ảo trong nghiên cứu khoa học: Chất lượng bài báo quốc tế đến đâu?
Việc mua bán bài báo khoa học để đạt 'đẳng cấp quốc tế' mà Trường ĐH Tôn Đức Thắng là một ví dụ điển hình khiến nhiều nhà khoa học đặt câu hỏi về phát triển nghiên cứu khoa học không thực chất.
Trong nghiên cứu khoa học, không có chỗ cho thành tích ảo và những chiêu trò mang tính ngụy khoa học - P.H
60 bài báo khoa học/năm/người ?
Nhiều nhà toán học ngỡ ngàng khi biết thông tin, theo bảng xếp hạng ARWU 2020 của Trường ĐH Giao thông Thượng Hải (Trung Quốc) trong lĩnh vực toán học, Trường ĐH Tôn Đức Thắng xếp số 1 Việt Nam! Trong bảng xếp hạng này ở lĩnh vực toán học, trường nằm ở top 301 - 400 thế giới. Trong top 500 ngành toán không có thêm trường nào của Việt Nam.
GS Phùng Hồ Hải, Viện trưởng Viện Toán học, chia sẻ: "Tôi tra cứu cơ sở dữ liệu của Hội Toán học Mỹ và phát hiện một số nhà toán học không công tác ở Trường ĐH Tôn Đức Thắng nhưng trong những năm gần đây, mỗi năm công bố tới hơn 10 bài với địa chỉ trường này. Trong năm 2019 có 266 bài báo ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng, nhiều gấp 4 lần số bài của Viện Toán học Việt Nam cũng trong năm đó".
Còn GS Ngô Việt Trung, Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam, cũng cho biết khi tìm kiếm các công bố của một nhà khoa học được xem như một ngôi sao sáng ở Trường ĐH Tôn Đức Thắng, ông nhận thấy có một số thông tin đáng ngờ về chất lượng nghiên cứu của vị này. "Có một số dấu hiệu để tôi nghi ngờ anh ta tham gia các liên minh viết bài với các tác giả từ nhiều nước như Venezuela, Tunisia, Iran, Iraq, Ả Rập Xê Út, Trung Quốc, Ấn Độ, Kuwait, Pakistan, Morocco...", GS Ngô Việt Trung nói.
Nhiều người cũng chia sẻ sự ngạc nhiên về "năng suất" sản xuất bài báo của một số cán bộ cơ hữu là người châu Á của Trường ĐH Tôn Đức Thắng. Kỷ lục là một vị người Thái Lan, năm 2019 tham gia viết khoảng 70 bài báo, năm 2020 (đến thời điểm này) tham gia viết được khoảng 30 bài báo. Một vị khác, ở Khoa Kỹ thuật công trình của Trường ĐH Tôn Đức Thắng, năm ngoái cũng tham gia viết gần 60 bài báo. Một nhà khoa học bình luận: "Nếu nghiên cứu thực chất, việc một nhà khoa học viết nhiều bài báo như vậy là điều không tưởng!".
Nhiều báo khoa học của Trường ĐH Tôn Đức Thắng là sự "hợp tác", mua bán từ các tác giả người nước ngoài - ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH
Một nữ tiến sĩ vật lý cho biết gần đây trong giới khoa học nổ ra những cuộc tranh cãi dữ dội về chất lượng các tạp chí quốc tế uy tín, từ đó đòi hỏi phải tẩy chay việc đăng bài trên những tạp chí tuy nằm trong danh mục ISI (tạp chí uy tín) nhưng lại đáng ngờ về chất lượng khoa học, ví dụ như những tạp chí của Nhà xuất bản MDPI.
Tổng số các bài báo từ Việt Nam trên MDPI tính từ khi nhà xuất bản này thành lập (năm 2013) tới năm 2018 là 703 bài. Trong khi đó, số các công bố trong 2 năm 2019 và 2020 tới thời điểm này đã lên tới 1.695 bài; riêng số bài có địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng là 538 bài, chiếm 31,7% so với tổng số bài có địa chỉ Việt Nam đăng trên MDPI trong cùng khoảng thời gian. "Năm 2019 và 2020, cứ hơn 3 bài từ Việt Nam đăng trên MDPI thì có một bài ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng", nhà khoa học này nhận xét.
Chủ yếu liên kết với các nước khoa học chưa phát triển
Một giáo sư trong lĩnh vực sinh học cũng nêu đích danh một số bài báo mà qua đó cho thấy "đầu tư cho khoa học" của Trường ĐH Tôn Đức Thắng thực sự là chỉ nhằm gia tăng số lượng bài báo chứ không phải để phục vụ hoạt động nghiên cứu và đào tạo của trường. Một bài có tên (tạm dịch) Sự chấp nhận công nghệ năng lượng sinh học tại châu Phi: tổng quan về thực trạng quá khứ và hiện tại, một bài khác là nghiên cứu các kỹ thuật GIS và Fuzzy Logic cho lưu vực sông Jemma của Ethiopia. Nếu các công trình trên do người Việt Nam nghiên cứu thì không có vấn đề, nhưng trong các đề tài kiểu này (rất nhiều trong danh sách bài báo quốc tế ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng) không có bóng dáng một nhà khoa học người Việt nào, trừ cái địa chỉ của trường!
Qua đó cho thấy việc thuê người viết bài của trường ĐH Tôn Đức Thắng chủ yếu nhằm vào các nước mà quy định về quản lý các nhà khoa học và đạo đức khoa học chưa chặt chẽ, thậm chí làm khoa học "dỏm". Cho nên, các bài báo đó dù được đăng trên các tạp chí trung bình, thậm chí hạng khá, thì cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ không trung thực trong khoa học. "Trong số 22 bài báo của Việt Nam bị gỡ cho đến nay, có 4 bài ghi địa chỉ của Trường ĐH Tôn Đức Thắng, và cả 4 bài này đều là sản phẩm của "ngoại binh" đến từ những nước kém phát triển", giáo sư này bức xúc.
Trước thông tin này, một nhà khoa học khác bình luận: "Việc dùng t.iền tài trợ cho các nghiên cứu không liên quan gì đến Việt Nam thì không có gì có thể bào chữa được rằng đó là việc làm chính đáng. Phần lớn tài trợ nghiên cứu của các quỹ đều phải có yêu cầu chứng minh sự ảnh hưởng đối với xã hội (ở đây là xã hội Việt Nam vì dùng t.iền của Việt Nam). Việc Trường ĐH Tôn Đức Thắng dùng t.iền tài trợ cho các nghiên cứu này để đặt tên của trường mình là cách tăng hạng nghiên cứu không chỉ rất không liêm chính mà còn làm thất thoát ngoại tệ cho một hoạt động không liêm chính trong nền học thuật trên thế giới" . (còn tiếp)
Nhà nghiên cứu nước ngoài nói gì ?
Một nhà nghiên cứu Việt Nam trong lĩnh vực dược học đang làm việc ở một ĐH của Mỹ cho biết, ông đã thử liên hệ với một số người nước ngoài để hỏi về việc ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng trên một số bài báo quốc tế của họ. Một nhà toán học Pakistan đã hồi âm và chia sẻ một số thông tin. Theo nhà toán học Pakistan này, ông là giáo sư toàn thời gian của ĐH Quaid-i-Azam, nhưng được phép "làm thêm" cho các trường ĐH khắp nơi trên thế giới (chủ yếu cho Trung Quốc, Ả Rập Xê Út), với điều kiện nộp lại 30% thu nhập cho trường ĐH mà mình đang làm việc. "Tôi có nhiều bài báo ghi địa chỉ là trường ĐH của mình, đồng thời có một số bài ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng để điều hành phòng thí nghiệm của tôi và cấp học bổng cho sinh viên vì trường ĐH không hỗ trợ", nhà toán học Pakistan giải thích.
Một số trường cũng theo con đường này
Nhiều nhà khoa học cũng thông tin, ngoài Trường ĐH Tôn Đức Thắng cũng có một số trường ĐH khác tổ chức mua bán bài để tăng số lượng bài báo quốc tế, nhưng với cách thức tinh vi hơn. Chẳng hạn, một nhà khoa học ở ĐH Huế từng được báo chí ca ngợi do "năng suất cao" (một năm viết được 19 bài báo quốc tế) được mệnh danh là "cây bán bài" cho Trường ĐH Duy Tân.
Một nhà khoa học khác thì gửi cho Thanh Niên một bài báo đăng ở tạp chí hạng cao mà ông là tác giả liên hệ, một số đồng nghiệp khác (trong và ngoài nước) là đồng tác giả. Trong đó, 2 tác giả người Đức đều ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân. "Tôi là người làm, tôi biết chắc chắn bài báo này không hề có sự đóng góp của Trường ĐH Duy Tân. Lý do tại sao các cộng sự của tôi ghi địa chỉ này thì tôi không biết. Trong suốt quá trình làm việc, các cộng sự đó vẫn ở Đức, chúng tôi thảo luận, trao đổi qua email hoặc trực tuyến", nhà khoa học này khẳng định.
Hai 'bóng hồng' xuất sắc nhất của ĐH Xây dựng Theo học những chuyên ngành thường chỉ dành cho 'phái mạnh', nhưng 2 cô gái này đã trở thành những thủ khoa xuất sắc nhất của Trường ĐH Xây dựng với nhiều thành tích 'đình đám' trong học tập và nghiên cứu. Có bố là một kỹ sư xây dựng, Vũ Thị Hồng Nhung (sinh năm 1997, quê Thái Nguyên) tự cảm thấy...
