Thành công của Đông Nam Á trong ‘nói không’ với thuốc lá

Đông Nam Á từng là khu vực có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới , lên tới 3/4 nam giới sử dụng.

Tuy nhiên, khu vực này đã giảm hơn 25% tỷ lệ hút thuốc. Giờ thì châu Âu mới là nơi “ ngập khói thuốc ” nhất thế giới.

Người sử dụng thuốc lá tại Jakarta, Indonesia. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Kênh DW (Đức) cho biết Đông Nam Á đang dẫn đầu thế giới về nỗ lực giảm sử dụng thuốc lá. Lượng tiêu thụ thuốc lá tại khu vực này đã giảm đáng kể từ năm 2010.

Trước đây, Đông Nam Á có tỷ lệ sử dụng thuốc lá bình quân đầu người cao nhất, nhưng đã tụt xuống vị trí thứ hai trên bảng xếp hạng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Châu Âu đang giữ vị trí dẫn đầu.

Tại sao điều này lại quan trọng? Đông Nam Á – nơi sinh sống của khoảng một phần tư dân số thế giới – từng có tỷ lệ người hút thuốc cực kỳ cao. Vào đầu thế kỷ này, hơn 50% dân số 15 tuổi trở lên trong khu vực, sử dụng thuốc lá. Đến năm 2030, con số này dự kiến sẽ giảm xuống dưới mức 1/5 người.

Giáo sư Kamran Siddiqi tại Đại học York (Anh) phân tích: “Sự sụt giảm này rất ấn tượng, nhưng vẫn nằm trong xu thế chung mà thế giới đang ghi nhận”.

Kể từ năm 2000, người dân trên khắp thế giới đã quay lưng lại với thuốc lá. Dữ liệu mới nhất của WHO cho thấy mức tiêu thụ thuốc lá nói chung đã đi xuống. Số người hút thuốc trên toàn thế giới hiện nay đã giảm 120 triệu người so với năm 2010. Con số này tương đương với mức giảm 27% trong vòng 15 năm.

Diễn biến này chủ yếu được thúc đẩy bởi các quy định của chính phủ về bán và quảng cáo thuốc lá, cũng như các chiến dịch nâng cao nhận thức về sức khỏe cộng đồng.

Năm 2010, WHO đặt mục tiêu cắt giảm 30% tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong vòng 15 năm. Chỉ Đông Nam Á, châu Phi và châu Mỹ mới có khả năng đạt được mục tiêu này. Việc sử dụng thuốc lá trực tiếp và tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng, bao gồm ung thư phổi , bệnh tim , đột quỵ và hen suyễn .

Tại Đông Nam Á, hơn 50% người hút thuốc đã cai thuốc . Đây là thông tin tích cực bởi những cải thiện về mặt sinh lý bắt đầu gần như ngay lập tức khi người dùng ngừng sử dụng thuốc lá. Tuy nhiên, 1/5 dân số thế giới vẫn sử dụng thuốc lá và không chỉ thuốc lá điếu mà còn các sản phẩm khác bao gồm thuốc lá nhai, thuốc lá dạng gói và thuốc lá điện tử.

Thuốc lá giết chết khoảng 7 triệu người mỗi năm. Ngoài ra, có 1,6 triệu người không hút thuốc cũng tử vong do tiếp xúc thụ động với thuốc lá. Hầu hết người sử dụng thuốc lá thường là nam giới, vì vậy hầu hết các biện pháp can thiệp y tế công cộng đều nhắm vào nam giới. Tuy nhiên, điều này dường như chỉ hiệu quả ở Đông Nam Á và châu Mỹ.

Đông Nam Á ước tính đã giảm 40% lượng tiêu thụ thuốc lá kể từ năm 2010. Con số này chủ yếu nhờ vào việc nam giới cai thuốc. Năm 2000, 70% nam giới ở Đông Nam Á sử dụng thuốc lá. Hiện nay, con số này chỉ còn gần một nửa.

Ảnh minh họa. Nguồn: AFP/TTXVN

Vậy bí quyết thành công của Đông Nam Á là gì?

Giáo sư thỉnh giảng Ravi Mehrotra tại Đại học Emory (Mỹ) phân tích rằng nỗ lực của toàn xã hội đã dẫn đến giảm tỷ lệ hút thuốc. Ông nói: “Những người kỳ cựu trong lĩnh vực này đã bỏ ra rất nhiều công sức”. Theo ông, những người kỳ cựu này bao gồm các nhà nghiên cứu, nhân viên y tế, chính trị gia và lực lượng thực thi pháp luật .

Điều đó đã dẫn tới chuyển hướng rõ rệt trong các chính sách công. Nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp như dán nhãn cảnh báo sức khỏe và thông điệp trên sản phẩm, cấm hút thuốc nơi công cộng, giáo dục học đường, cũng như mời diễn viên và vận động viên làm hình mẫu tích cực.

Những biện pháp này cũng giúp hạn chế việc sử dụng thuốc lá, đặc biệt là trong nhóm người trẻ tuổi lần đầu thử hút.

Những biện pháp tương tự cũng được áp dụng ở các quốc gia và khu vực khác. Một số nước châu Á đã áp dụng cách tiếp cận độc đáo để hạn chế việc sử dụng thuốc lá. Ví dụ, Ấn Độ quy định mọi hình thức thể hiện việc sử dụng thuốc lá nơi công cộng đều phải kèm theo cảnh báo về sức khỏe. Quy định này áp dụng cả khi hình ảnh người hút thuốc xuất hiện trong phim , chương trình truyền hình hay các nền tảng phát trực tuyến.

Theo DW, để có thể giảm thêm tình trạng hút thuốc, các quốc gia Đông Nam Á cần kết hợp cả những biện pháp riêng phù hợp với đặc thù khu vực, lẫn những mô hình đã thành công trên thế giới.

Cả ông Siddiqi và Mehrotra đều chỉ ra mức thuế cao là một biện pháp đầy hứa hẹn. WHO khuyến nghị thuế nên chiếm 70% giá bán của sản phẩm. Ông Siddiqi và Mehrotra cũng đề xuất sử dụng bao bì trơn, một biện pháp đã giúp hạn chế việc sử dụng thuốc lá ở các khu vực khác.

Mặc dù số lượng người hút thuốc lá đã giảm, thì tình trạng sử dụng các sản phẩm không khói vẫn còn phổ biến ở Đông Nam Á.

Hơn 1/4 nam giới trong khu vực sử dụng thuốc lá điện tử. Trong khi đó tỷ lệ này ở nữ giới là 1/7.

Ngoài ra, cứ 7 thanh thiếu niên từ 13-15 tuổi lại có 1 người sử dụng thuốc lá điện tử. Tỷ lệ tính trên tất cả các nhóm tuổi là 1/1.000 người.

Quá trình giám sát việc sử dụng các sản phẩm không khói rất khó khăn và không theo cùng tiêu chuẩn như đối với thuốc lá.

Ông Etienne Krug, Giám đốc Ban Các yếu tố quyết định sức khỏe, Thúc đẩy và Phòng ngừa của WHO, cảnh báo: “Thuốc lá điện tử đang thúc đẩy một làn sóng nghiện nicotine mới. Chúng được tiếp thị là giảm tác hại, nhưng trên thực tế, lại khiến trẻ em nghiện nicotine sớm hơn và có nguy cơ phá hoại nhiều thập kỷ tiến bộ”.