Tăng cường sức khỏe, chống tái phát COVID-19 bằng y học cổ truyền
Thực tế vẫn có những trường hợp tái nhiễm COVID-19. Vì vậy, điều quan trọng là cần nâng cao sức khỏe, tăng sức đề kháng để ứng phó với tình trạng này…
Theo y học cổ truyền, COVID-19 là một dạng ôn dịch. Bệnh liên quan đến các yếu tố hàn thấp, nhiệt độc và qua các giai đoạn như các bệnh truyền nhiễm khác (ủ bệnh, khởi phát, toàn phát và lui bệnh).
Giai đoạn lui bệnh là lúc đào thải virus bất hoạt, các yếu tố hàn thấp, nhiệt độc được bài ra. Để giai đoạn này được nhanh chóng cần nâng cao hệ miễn dịch. Đối với y học cổ truyền, trong giai đoạn lui bệnh cần dùng thuốc, ăn uống để nâng cao chính khí, bổ khí huyết tạng phủ, cân bằng âm dương, đặc biệt cần kiêng kỵ cho đúng. Nếu hàn thấp không được đẩy ra hết mà ngưng kết trong cốt tủy sẽ gây ra các biến chứng về sau, hay gặp nhất là các chứng đau, lạnh khó chịu ở sâu.
Y học cổ truyền dùng phương thuốc “Dương hòa thang” để ôn dương nhưng không táo, bổ âm nhưng không nê trệ, hàn thấp từ đó được đưa ra khỏi cơ thể một cách hòa hoãn, nhẹ nhàng, gồm: Thục địa 30g; Ma hoàng 3g; Lộc Giác Giao 9g; Bạch Giới Tử ( Sao, tán nhỏ) 6g; Bào khương thán 3g; Sinh Cam Thảo 3g; Nhục quế (Cạo vỏ, tán bột) 3g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.
Trong công văn số 1306/BYT – YDCT về việc tăng cường phòng chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 bằng các phương pháp y học cổ truyền do Bộ Y Tế đã ban hành ngày 17/3/2020 có đưa ra các bài thuốc có thể áp dụng trong điều trị COVID-19 giai đoạn phục hồi. Đó là những bài thuốc bổ âm dương, khí huyết, tạng phủ như:
Phế tỳ khí hư
Chứng hậu: Mệt mỏi, đoản hơi, đoản khí, ăn kém, buồn nôn, bụng đầy, đại tiện lỏng, lưỡi nhạt bệu, rêu lưỡi trắng nhớt…
Pháp điều trị: Kiện tỳ ích khí
Phương thuốc: Bảo nguyên thang, gồm : Cam thảo chích 40g; Đảng sâm 80g; Hoàng kỳ chích 12g; Nhục quế 2g; Sinh khương 4g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Khí âm lưỡng hư
Chứng hậu : Đoản hơi, đoản khí, mệt mỏi, ăn kém, miệng khô khát, bồn chồn, ra mồ hôi, ho khan có ít đờm, lưỡi khô, mạch tế hoặc vô lực…
Video đang HOT
Pháp điều trị : Bổ khí dưỡng huyết
Phương thuốc:
Bài 1: Thập toàn đại bổ (Hòa tễ cục phương) gồm: Đương quy 12g; Xuyên khung 8g; Bạch thược 12g; Thục địa 12g; Nhân sâm 12g; Bạch truật 12g; Hoàng kỳ chích 12g; Phục linh 12g; Nhục quế 4g; Cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Bài 2: Sinh mạch tán, gồm: Nhân sâm hoặc Đảng sâm 12g; Mạch môn 12g; Ngũ vị tử 8g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Bài 3: Nhân sâm dưỡng vinh thang, gồm: Đảng sâm 16g; Hoàng kỳ chích 10g; Đại táo 12g; Thục địa 12g; Bạch truật 12g; Xuyên khung 8g; Ngũ vị tử 8g; Cam thảo 4g; Nhục quế 4g; Sinh khương 4g; Đương quy 12g; Viễn trí 6g; Trần bì 8g; Bạch thược 12g; Bạch linh 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Phế âm hư, tâm quý
Chứng trạng: Trường hợp bệnh lâu có phế âm hư kèm tâm quý, huyết áp thấp
Pháp điều trị: Tư âm, dưỡng tâm
Bài 1: Lục vị địa hoàng hoàn hợp Sinh mạch ẩm, gồm: Sinh địa hoàng 15g; Sơn thù 8g; Hoài sơn 8g; Phục linh 8g;Trạch tả 6g; Đan bì 10g; Sa sâm 10g; Mạch môn 10g; Ngũ vị tử 8g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Bài 2: Dưỡng âm thanh phế thang, gồm: Sinh địa 12 – 20g; Huyền sâm 8 – 16g; Xích thược 8 – 12g; Mạch môn 8 – 16g; Đan bì 8 – 16g; Xuyên bối mẫu 8 – 12g; Bạc hà 6 – 8g; Cam thảo 6 – 8g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần sau ăn.
Tùy vào từng trường hợp bệnh nhân cụ thể mà thầy thuốc lựa chọn pháp phương và gia giảm cho thích hợp.
Không chỉ dùng thuốc, mà cần phải có chế độ ẩm thực, khởi cư phù hợp. Để tránh các yếu tố hàn thấp, cần kiêng ăn đồ tanh, sống, lạnh; kiêng đi mưa, lội bùn, nằm dưới đất, tắm nước lạnh… Nên ăn uống đủ chất, cân bằng dinh dưỡng; tập thể dục, dưỡng sinh, tập thở; nghỉ ngơi hợp lý, luôn để tinh thần thoải mái, không nên quá căng thẳng.
Sau khi khỏi bệnh (nhiều lần xét nghiệm âm tính với virus SARS-CoV-2) và đã được xuất viện, bệnh nhân vẫn cần tự cách ly và theo dõi sức khỏe ít nhất 14 ngày tiếp theo. Trong thời gian này, bệnh nhân cần tăng sức khỏe, giúp mau chóng hồi phục và phòng tái phát bệnh, phòng biến chứng sau khi bị bệnh.
Xuyên tâm liên Vị thuốc tiềm năng trong phòng chống COVID-19
Nhiều công trình nghiên cứu quốc tế đã đánh giá tác dụng của dược liệu Xuyên tâm liên trong phòng chống COVID-19.
Mới đây, kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu y học cổ truyền Thái Lan cho thấy, trong vòng 3 ngày kể từ khi sử dụng Xuyên tâm liên, tình trạng của các tình nguyện viên mắc COVID-19 đều được cải thiện...
Xuyên tâm liên: Vị thuốc nhiều công dụng nhưng bị lãng quên
Xuyên tâm liên là vị thuốc thanh nhiệt, giải độc thường dùng trong y học cổ truyền. Vị thuốc này đã từng được coi như "thần dược" của thời bao cấp ở nước ta. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn sau ngày giải phóng, ngành y tế thời đó cũng như các ngành khác đã phải đối mặt với tình trạng thiếu thốn đủ thứ. Khi đó Xuyên tâm liên được dùng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau.
Theo thời gian cùng với sự phát triển của các loại thuốc tân dược, nhất là các loại kháng sinh thế hệ mới, cái tên Xuyên tâm liên dần bị lãng quên. Tuy nhiên, với xu thế sử dụng dược liệu ngày càng phổ biến, các vị thuốc nam đang lấy lại được giá trị của mình, trong đó Xuyên tâm liên đã được nghiên cứu nhiều hơn về thành phần hóa học, tác dụng dược lý.
Xuyên tâm liên [Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall. ex Nees], thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), hay còn gọi là công cộng, hùng bút, nguyên cộng, lam khái liên, cây lá đắng, khô đảm thảo, nhất kiến kỷ... Trong tự nhiên, Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka, sau đó được di thực và trồng phổ biến ở Nam Á, Đông Nam Á, miền nam Trung Quốc, khu vực Caribe, Trung Mỹ, Australia và châu Phi.
Xuyên Tâm Liên [Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall. ex Nees].
Xuyên tâm liên có tác dụng kháng vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng), chống viêm, oxy hóa, ung thư... được dùng để điều trị các bệnh về gan, sốt, tiêu chảy cấp tính, tăng huyết áp, thủy đậu, bệnh phong, sốt rét, viêm nhiễm, ung thư, tiểu đường...
Kết quả nghiên cứu về tác dụng chống COVID-19 của Xuyên tâm liên
Trong nghiên cứu in silico (mô phỏng, tính toán về các lĩnh vực sinh học, y dược trên máy vi tính) về một số cây thuốc có triển vọng để phòng chống và điều trị COVID-19 đã được báo cáo, Xuyên tâm liên là loại dược liệu được quan tâm và đánh giá cao.
Tại Ấn Độ, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Trường Cao đẳng dược JSS (2020) cho thấy, các thành phần hóa học của Xuyên tâm liên (andrographolide và dihydroxy dimethoxy flavone) có tác dụng chống lại COVID-19 bằng cách ức chế enzym protease chính của virus này trên thử nghiệm in silico.
Andrographolide (thuộc nhóm diterpenoid lactone) - hợp chất chiết xuất từ Xuyên tâm liên là một chất ức chế tiềm năng đối với protease chính của COVID-19 (Mpro). Nghiên cứu cho thấy, andrographolide có tác dụng kết nối phân tử, phân tích mục tiêu, dự đoán độc tính và dược động học. Andrographolide đã được gắn thành công vào vị trí liên kết của COVID-19 Mpro (với điểm gắn kết là -3.094357 [A1] kcal/mol). Các phương pháp tính toán cũng dự đoán phân tử này có độ hòa tan tốt, đặc tính dược lực học và độ chính xác mục tiêu. Phân tử này cũng tuân theo quy tắc Lipinski, khiến nó trở thành một hợp chất đầy hứa hẹn, có tiềm năng sử dụng chống lại COVID-19.
Cấu trúc hóa của andrographolide.
Nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Đại học Airlangga (Indonesia) năm 2020 cho thấy, Xuyên tâm liên có tiềm năng là chất ức chế protease chính 6LU7 COVID-19. Tuy nhiên, phát hiện này cần được kiểm chứng thêm.
Tăng cường miễn dịch là chiến lược toàn cầu để chống lại đại dịch COVID-19. Xuyên tâm liên trước đây được sử dụng rộng rãi để điều trị đau họng, cảm cúm và nhiễm trùng đường hô hấp... đã được các nhà khoa học tại Đại học Jadavpur, Ấn Độ (2020) nghiên cứu nhằm mục tiêu chống COVID-19 và các con đường lây lan của nó. Kết quả cho thấy, sự hợp lực giữa andrographolide và một số hợp chất khác của Xuyên tâm liên được xác định là chất chống viêm an toàn và hiệu quả, có tác dụng đối với nhiễm trùng đường hô hấp trên, có thể làm giảm đáng kể việc sản xuất cytokine và các yếu tố gây viêm trong nhiễm virus.
Tại Trung Quốc, trong quá trình đẩy lùi đại dịch COVID-19 đã thực hiện chương trình khuyên dùng xiyanping tiêm để điều trị lâm sàng COVID-19. Xiyanping là một chế phẩm chống viêm, kháng virus được phát triển và cấp phép sử dụng ở Trung Quốc. Đây là một sản phẩm tiêm bán tổng hợp có nguồn gốc từ thành phần hoạt tính của cây Xuyên tâm liên gồm 9-dehydro-17-hydro-andrographolide và natri 9-dehydro-17-hydro-andrographolide-19-yl sulfate. Bài báo của nhóm tác giả thuộc Tasly Pharmaceutical Group Co. Thiên Tân, Trung Quốc (2020) đã tóm tắt tác dụng dược lý và ứng dụng lâm sàng của andrographolide Xuyên tâm liên, đồng thời khẳng định các công năng thanh nhiệt và giải độc, kháng sinh và chống viêm, có tác dụng điều trị rõ ràng đối với các bệnh hô hấp bao gồm viêm phổi, viêm đường hô hấp trên do vi khuẩn, virus dựa trên một số lượng lớn dữ liệu lâm sàng đã được tích lũy. Andrographolide có tác dụng kháng virus tiềm năng trong việc điều trị COVID-19 và có thể làm giảm mức độ viêm ở bệnh nhân, cải thiện các triệu chứng hô hấp, ức chế virus và cải thiện khả năng miễn dịch của cơ thể... với tính an toàn cao.
Ngoài ra, andrographolide còn có tác dụng bảo vệ gan và có giá trị lâm sàng để điều trị các bệnh tim mạch, đồng thời có tác dụng bảo vệ đối với tổn thương gan, tim mạch do một số thuốc chống COVID-19 khác. Qua đây, có thể thấy việc điều trị COVID-19 bằng andrographolide phù hợp với lý thuyết của y học cổ truyền về vị thuốc Xuyên tâm liên.
Tại Thái Lan, tác dụng chống COVID-19 của Xuyên tâm liên đã được khẳng định hơn khi cuộc thử nghiệm lâm sàng đầu tiên đã được Viện Nghiên cứu y học cổ truyền Thái Lan (2020) tiến hành trên những bệnh nhân đã biểu hiện triệu chứng nhiễm COVID-19 nhẹ như đau họng, nhức đầu, ho hay sổ mũi. Người bệnh được cho uống 180 mg Xuyên tâm liên/ngày, chia đều làm 3 lần vào lúc 6 giờ sáng, 2 giờ chiều và 10 giờ tối, uống liên tục trong 5 ngày. Cuộc thử nghiệm cho kết quả khả quan, trong vòng 3 ngày kể từ khi sử dụng Xuyên tâm liên tình trạng sức khỏe của các tình nguyện viên mắc COVID-19 đều được cải thiện.
Các kết quả trên cho thấy, Xuyên tâm liên là vị thuốc tiềm năng trong việc phòng chống COVID-19. Bên cạnh đó, còn nhiều dược liệu khác cũng có tác dụng tốt được đánh giá như Diệp hạ châu, Kim ngân hoa, Thanh hao hoa vàng, Hoắc hương, Nghệ, Gừng, Cam thảo, Sâm Ấn Độ...
Dược liệu Xuyên tâm liên từng được coi như "thần dược", đặc biệt trong thời kỳ bao cấp, được dùng khá phổ biến. Các nghiên cứu gần đây càng cho thấy rõ giá trị của loại thuốc này trong điều trị bệnh nói chung, và tiềm năng trong phòng chống COVID-19 nói riêng. Tuy nhiên, sản lượng trồng loại dược liệu này hiện nay còn rất ít và ít được ghi đơn cũng như tham gia trong thành phần của thuốc thành phẩm đông dược.
Xuyên tâm liên trồng không khó và rất phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ở Việt Nam. Do vậy cần có chính sách khuyến khích trồng, bảo tồn, nghiên cứu và phát triển đối với dược liệu này. Bên cạnh đó, chúng ta cần phải quan tâm hơn nữa đến việc nghiên cứu ứng dụng Xuyên tâm liên trong điều trị bệnh.
Nâng cao miễn dịch từ thảo dược Cùng với các biện pháp khác, việc tăng đề kháng, tạo miễn dịch cộng đồng từ y học tự nhiên là rất cần thiết để phòng ngừa COVID-19. Thuốc uống phòng bệnh từ thảo dược Sử dụng các vị thuốc có tác dụng tăng cường miễn dịch, chống viêm, ức chế virus (phù chính khu tà). Dưới đây là bài thuốc tham khảo:...