Tại sao chỉ học 6 tác phẩm văn học?
Việc chương trình ngữ văn mới dự kiến chỉ đưa 6 tác phẩm văn học với một mạch tư tưởng, cảm hứng chủ đạo sẽ khiến học sinh khó cảm thụ vì thiếu bóng dáng đời thường
Học sinh xem đề thi ngữ văn trong kỳ thi tuyển sinh lớp 10 tại TP HCM Ảnh: Hoàng Triều
Ngoại trừ “Truyện Kiều”, cả 5 tác phẩm đưa vào dự thảo chương trình ngữ văn mới đều mang cảm hứng sử thi, hướng về vận mệnh cộng đồng. Nhiều giáo viên ngữ văn cho rằng vì chương trình mới chỉ đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc nên nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo cũng như đặc trưng thể loại chưa cân đối.
Dự thảo chương trình môn ngữ văn mới đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc, gồm có: “Bài thơ Thần”, “Hịch tướng sĩ”, “Bình Ngô đại cáo”, “Truyện Kiều”, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” và “Tuyên ngôn độc lập”. Các tác phẩm khác, trong đó có nhiều tác phẩm trước đây từng có trong chương trình – sách giáo khoa (SGK) sẽ được đưa vào phụ lục để các tác giả SGK và giáo viên tham khảo hình dung về thể loại, đề tài, độ khó, sự phù hợp về tâm lý lứa t.uổi… Từ đó chủ động lựa chọn văn bản cho SGK và việc dạy học để hình thành và phát triển cho học sinh năng lực đọc với nhiều ngữ liệu đa dạng khác nhau.
Đ.ánh giá về dự thảo chương trình ngữ văn mới, nhiều giáo viên cho rằng việc xây dựng chương trình theo hướng mở sẽ khắc phục được tình trạng học vẹt, học theo văn mẫu. Việc không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chú trọng những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp là một đổi mới đáng hoan nghênh của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT).
Tuy nhiên, việc chọn 6 tác phẩm bắt buộc phải đưa vào SGK mới lại tạo nên nhiều ý kiến tranh luận. Nhiều ý kiến cho rằng 6 tác phẩm được chọn phần lớn đều thể hiện cảm hứng yêu nước và khuynh hướng sử thi sâu đậm. Học sinh sẽ chủ yếu được bồi dưỡng lòng yêu nước hơn là những phẩm chất còn lại như chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm… như mục tiêu đề ra.
TS Trịnh Thu Tuyết, một giáo viên ngữ văn kỳ cựu tại Hà Nội, cho rằng nhìn vào danh sách 6 tác phẩm bắt buộc, có thể thấy nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, đặc trưng thể loại hình như chưa thật cân đối. Trong số 6 tác phẩm bắt buộc thì ngoại trừ “Truyện Kiều”, 5 tác phẩm còn lại đều phản ánh tinh thần quật cường, bất khuất, ý chí độc lập tự chủ của dân tộc Việt trong và sau các cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. “Cả 5 tác phẩm đều mang cảm hứng sử thi, hướng về vận mệnh cộng đồng, ca ngợi những phẩm chất cộng đồng, phản ánh những nỗi đau và vẻ đẹp cộng đồng. Vậy, học sinh tìm đâu cái đời thường bình dị, nhọc nhằn, đa đoan đa diện của cuộc sống nhân sinh thế sự, tìm đâu con người cá nhân với cả vẻ đẹp, góc tối khuất và những nỗi đau?” – TS Trịnh Thu Tuyết đặt câu hỏi.
Cô Trần Thu Hương, giáo viên ngữ văn của một trường THPT tại Hà Nội, đặt câu hỏi liệu chỉ có 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình ngữ văn THPT đã hợp lý chưa? Theo cô Hương, đối với những tác phẩm tự chọn, Bộ GD-ĐT cũng cần phải đưa ra những định hướng, tiêu chí cụ thể để những người viết sách lựa chọn những tác phẩm phù hợp.
Hơn 4.500 tiết, không chỉ học 6 tác phẩm
Trước băn khoăn tại sao lại có quy định tác phẩm bắt buộc, và dựa vào đâu và vì sao lại chỉ chọn 6 tác phẩm này, PGS Đỗ Ngọc Thống, chủ biên chương trình ngữ văn mới, cho rằng quy định học bắt buộc 6 tác phẩm này không có nghĩa là toàn bộ chương trình chỉ dạy 6 tác phẩm đó và cũng không phải là tất cả các tác phẩm khác (không bắt buộc) chỉ là tác phẩm đọc thêm. Tổng thời lượng dành cho môn ngữ văn (12 năm) là 4.520 tiết nên không thể chỉ học 6 tác phẩm này. “Với hơn 4.500 giờ ngữ văn, SGK và giáo viên sẽ phải giới thiệu thêm rất nhiều văn bản, gấp rất nhiều lần 6 tác phẩm này, vì thế không thiếu những tác phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu đời thường” – ông Thống khẳng định.
Ông Thống cho rằng điểm chung xuyên suốt của 6 tác phẩm là tinh thần dân tộc, tinh thần yêu nước, ý thức về chủ quyền lãnh thổ và tính nhân văn. Đó cũng là những áng văn tiêu biểu cho hình thức các thể loại, mang nhiều giá trị đặc sắc của lịch sử văn học dân tộc; tư tưởng của các tác phẩm này vẫn có ảnh hưởng sâu sắc và hiện vẫn truyền được cảm hứng cho giới trẻ. Thứ hai, dù theo định hướng mở nhưng vẫn cần có những yêu cầu bắt buộc về học vấn cốt lõi, trong đó có hiểu biết về một số tác phẩm học sinh phổ thông không thể không biết như trên đã nêu. Sẽ khó chấp nhận một học sinh tốt nghiệp phổ thông, có bằng tú tài mà lại không có những hiểu biết về 6 tác phẩm ấy. Thứ ba, là kế thừa những ưu điểm của chương trình hiện hành. Chương trình SGK hiện hành cũng lựa chọn 9 tác gia lớn để dạy. Sáu tác phẩm được chọn cho chương trình mới thì phần lớn đã thuộc 9 tác gia ấy. Đây cũng là 6 văn bản luôn có mặt trong tất cả các lần đổi mới chương trình ngữ văn từ trước tới nay.
Video đang HOT
Ông Thống cũng nhấn mạnh đến việc cần dạy cho học sinh cách đọc, phương pháp đọc để các em dần dần có thể tự đọc và học suốt đời chứ không chỉ chú ý dạy vào một số tác phẩm cụ thể, học tác phẩm nào chỉ biết tác phẩm ấy. Cần thiết kế chương trình theo hướng dạy cho học sinh cách đọc các thể loại văn học và các kiểu loại văn bản khác (văn bản thông tin và văn bản nghị luận). Thông qua các tác phẩm tiêu biểu của các thể loại văn học ấy mà hình thành cách đọc. Đấy chính là lý do chương trình được thiết kế theo hướng lựa chọn các thể loại lớn (thơ, truyện, ký kịch) chứ không theo trục lịch sử văn học như trước đây.
Ông Đỗ Ngọc Thống nhấn mạnh chương trình ngữ văn phổ thông chỉ mới là dự thảo, còn đăng tải, xin ý kiến của công luận và sau đó phải được Hội đồng Thẩm định quốc gia xem xét, chấp nhận thì mới được Bộ trưởng Bộ GD-ĐT ban hành chính thức để thực hiện. “Chúng tôi rất mong bạn đọc góp ý, đề xuất thêm bớt các tác phẩm cụ thể cùng với lý do có sức thuyết phục để giúp ban soạn thảo hoàn thiện được chương trình ngữ văn trong thời gian tới”- ông Thống nói.
Theo NLĐ
PGS Đỗ Ngọc Thống: 12 năm phổ thông không chỉ học 6 tác phẩm văn học
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho biết chương trình Ngữ văn mới đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc nhưng không có nghĩa học sinh chỉ học 6 tác phẩm ấy.
ảnh minh họa
Theo thông tin từ ban soạn thảo chương trình phổ thông mới, chương trình Ngữ văn sẽ có. Đó là bài thơ Thần, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc và Tuyên ngôn độc lập. Các tác phẩm văn học khác được đưa vào phụ lục để nhóm tác giả sách giáo khoa và giáo viên lựa chọn.
Trao đổi với Báo , PGS.TS Đỗ Ngọc Thống - Chủ biên chương trình môn Ngữ văn của chương trình giáo dục phổ thông - cho rằng đây là sự lựa chọn tối ưu.
6 tác phẩm có vị trí đặc biệt
- Tại sao chương trình mới chỉ còn 6 tác phẩm bắt buộc, liệu có ít so với 12 năm học phổ thông?
- Thứ nhất, quy định học bắt buộc 6 tác phẩm này không có nghĩa toàn bộ chương trình chỉ dạy 6 tác phẩm đó và cũng không phải là tất cả tác phẩm khác (không bắt buộc) chỉ là đọc thêm. Tổng thời lượng dành cho môn Ngữ văn (12 năm) là 4.520 tiết, chẳng lẽ chỉ học có 6 tác phẩm ấy.
Đây chỉ là các tác phẩm bắt buộc, còn các tác giả sách giáo khoa và giáo viên phải chọn thêm nhiều tác phẩm khác nữa mới đáp ứng được yêu cầu cần đạt của chương trình quy định.
Thứ hai, vấn đề không phải là 6 hay ít, nhiều hơn 6 mà là tác phẩm nào có vị trí và ý nghĩa đặc biệt như những tác phẩm này đều có thể đề xuất đưa vào. Vì thế, chúng ta nên đặt câu hỏi liệu có bớt đi được tác phẩm nào trong 6 tác phẩm ấy không? Nếu thêm thì chọn tác phẩm nào? Khi đó, chúng ta sẽ thấy rõ vấn đề hơn.
- Khi dạy có sự phân biệt giữa những tác phẩm bắt buộc và tác phẩm khác không? Nhiều người lo ngại học sinh không có cơ hội hiểu thấu đáo những tác phẩm xuất sắc không nằm trong chương trình bắt buộc?
- Bắt buộc ở đây chỉ để nhấn mạnh trong việc dạy và học chương trình Ngữ văn mới. Tất cả SGK, học sinh đều phải học 6 tác phẩm này, không có sự lựa chọn thay thế. Tuy nhiên, không có nghĩa các tác phẩm khác là phụ hoặc chỉ đọc thêm, tìm hiểu qua loa.
Không có sự phân biệt nào trong khi dạy hai loại tác phẩm này cả. Tất cả đều phải căn cứ yêu cầu cần đạt về thể loại văn bản ấy để dạy kỹ như nhau.
- Chương trình mới có 6 tác phẩm bắt buộc, các tác phẩm còn lại được đưa vào phụ lục để giáo viên lựa chọn. Ban soạn thảo có đưa ra những yêu cầu cụ thể để giáo viên căn cứ lựa chọn tác phẩm cho học sinh?
- Chương trình nêu rất rõ các tiêu chí và yêu cầu về việc lựa chọn văn bản, tác phẩm. Chẳng hạn, đây là các tiêu chí cơ bản: Phục vụ trực tiếp cho việc phát triển các phẩm chất và năng lực theo mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương trình. Phù hợp với kinh nghiệm, năng lực nhận thức, đặc điểm tâm sinh lý, mối quan tâm của học sinh ở từng lớp/cấp học; giúp học sinh có hứng thú đọc văn.
Có giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật, nhất là có tính chuẩn mực và sáng tạo về ngôn ngữ. Phản ánh được thành tựu về tư tưởng, văn học, văn hóa dân tộc như tinh thần yêu nước, độc lập dân tộc, ý thức về chủ quyền quốc gia, tính nhân văn, lòng nhân ái, khoan dung... và những giá trị phổ quát của nhân loại.
Còn đây là một số yêu cầu: Bảo đảm tỷ lệ hợp lý giữa văn bản văn học với văn bản nghị luận và văn bản thông tin. Trong văn bản văn học, chú ý bảo đảm sự cân đối tương đối giữa các thể loại, giữa văn học trung đại và văn học hiện đại, giữa văn học dân gian và văn học viết, giữa văn học Việt Nam và văn học nước ngoài...
Độ khó của các văn bản đọc tăng dần qua từng năm học. Thời gian để dạy học một văn bản phải tương thích với độ dài và độ phức tạp của nó để bảo đảm giáo viên có thể giúp học sinh tiếp cận đầy đủ và sâu sắc văn bản.
Kế thừa những văn bản, tác phẩm hay có trong chương trình và SGK Ngữ văn hiện hành. Tuy nhiên, các tác phẩm này cần được khai thác và sử dụng theo yêu cầu cần đạt của chương trình Ngữ văn mới, do đó cách dạy, cách khai thác phải thay đổi.
Căn cứ yêu cầu cần đạt ở mỗi lớp, tác giả sách giáo khoa và giáo viên chọn dạy những văn bản phù hợp được khuyến nghị trong hoặc ngoài phụ lục.
Sự lựa chọn tối ưu
- Trong 6 tác phẩm bắt buộc, có những trích đoạn của "Truyện Kiều". Nhiều ý kiến cho rằng ban soạn thảo nên chọn lựa những trích đoạn phù hợp lứa t.uổi, trình độ nhận thức, cảm thụ của học sinh. Điều này có được cân nhắc khi soạn thảo chương trình Ngữ văn mới không?
- Trích đoạn nào tùy vào tác giả sách giáo khoa và giáo viên. Tuy nhiên, tác giả sách giáo khoa và giáo viên phải căn cứ yêu cầu cần đạt về dạy truyện thơ nôm đã nêu trong chương trình và lứa t.uổi của học sinh cấp/lớp học đó để lựa chọn đoạn trích cho phù hợp.
Chẳng hạn, đây là yêu cầu cần đạt khi học truyện thơ ở lớp 11: "Phân tích và đ.ánh giá được tác dụng của yếu tố tự sự trong thơ; đặc điểm, giá trị độc đáo của một truyện thơ Việt Nam".
Như thế, tác giả sách giáo khoa phải hiểu thế nào là yếu tố tự sự trong thơ? Tác dụng của các yếu tố tự sự này là gì? Đặc điểm của truyện thơ nôm Việt Nam có gì nổi bật? Học sinh lớp 11 cần và chỉ cần nêu các đặc điểm nào? Sự độc đáo của truyện thơ nôm Việt Nam là gì? Từ các yêu cầu vừa nêu để chọn đoạn trích trong Truyện Kiều cho phù hợp.
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, Chủ biên chương trình Ngữ văn mới. Ảnh: NVCC.
- 5 trong số 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình mới thuộc về văn học trung đại và xoay quanh chủ đề chống giặc ngoại xâm, tập trung vào 2 thể loại là thơ và văn chính luận. Nó có quá nặng nề đối với người học không?
- Nhìn chung, nội dung của văn học Việt Nam từ xưa tới năm 1986 chủ yếu là 2 mạch cảm hứng lớn: Yêu nước và nhân đạo. Đó là thực tế lịch sử và cũng là thực tế thành tựu văn học nước nhà.
Vấn đề là có nên dạy các tác phẩm này không? Có thêm bớt được tác phẩm nào không, chứ không phải là nặng hay nhẹ. Nặng hay nhẹ phụ thuộc phần lớn yêu cầu cần đạt và cách dạy của giáo viên chứ không phải thể loại.
Không phải tác phẩm hiện đại nào cũng dễ hiểu và nếu yêu cầu không phù hợp, giáo viên không có năng lực, dạy tác phẩm nào cũng thành nặng nề.
Ngoài ra, như tôi đã nói, 6 tác phẩm này sẽ cùng học, đan xen với hàng trăm tác phẩm khác, trong đó rất nhiều tác phẩm hiện đại, đương đại. Vì thế, không có gì sợ nặng nề trong dạy học và tiếp nhận của học sinh.
- Việc chọn lựa 6 tác phẩm bắt buộc như công bố mới đây có thật sự cân đối về cả nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, thể loại và yếu tố thời đại không?
- Không phải ban biên soạn không muốn có một lựa chọn tối ưu "cân đối" mọi bề nhưng vấn đề là thực tế thành tựu văn học dân tộc ta như thế, tiêu chí lựa chọn tác phẩm bắt buộc như đã nêu: Đó phải là những tác phẩm lớn, có tầm quan trọng đặc biệt; có giá trị lâu dài, đã được thử thách qua thời gian... Các tác phẩm mà bất kỳ ai có văn hóa phổ thông cũng phải biết.
Bây giờ, để "thật cân đối", chúng ta nên đưa tác phẩm nào? Thêm hoặc bớt đi tác phẩm nào và phải giải thích vì sao lại thêm bớt các tác phẩm ấy? Liệu có tìm được một số tác phẩm có vị trí và ý nghĩa tương đương như Bình Ngô đại cáo, như Truyện Kiều, như Tuyên ngôn độc lập... để thêm vào cho cân đối hơn không?
Theo Zing
Môn Ngữ văn, học 6 tác phẩm là quá ít Theo dự kiến, môn Ngữ văn trong tương lai sẽ tập trung phát triển năng lực của học sinh, chỉ có 6 tác phẩm văn học bắt buộc còn lại là tác phẩm tham khảo, đọc thêm. Nhiều ý kiến cho rằng, chương trình là sự đổi mới cần thiết, phù hợp. Tuy nhiên, cần bổ sung thêm các tác phẩm văn học...
