Tái nhiễm Covid-19 nhiều lần có ảnh hưởng hệ miễn dịch?

Theo dõi VGT trên

Hiện nay phần lớn số ca tái nhiễm Covid-19 đều có triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, khi tái nhiễm Covid-19 nhiều lần, hệ miễn dịch người bệnh có bị suy giảm không?

Tải lượng virus quyết định nặng nhẹ

PGS.TS Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng, Trường đại học Y Dược TP.HCM, cho biết ở lần nhiễm Covid-19 sau nếu bạn tiếp xúc gần với F0, không đeo khẩu, tải lượng virus nhiều thì nguy cơ bị bệnh nặng vẫn cao.

Theo ông Dũng, việc tái nhiễm nhiều lần không làm suy yếu hệ miễn dịch nhưng gây nặng nề hơn các di chứng hậu Covid-19 . Bởi trong quá trình nhiễm Covid-19, virus gây tổn thương tế bào, hệ miễn dịch sẽ tấn công cơ quan bị nhiễm nhưng đôi khi nhận diện nhầm gây viêm toàn thân, tăng đông, kích hoạt kháng thể… dẫn đến các di chứng hậu Covid-19.

Tái nhiễm Covid-19 nhiều lần có ảnh hưởng hệ miễn dịch? - Hình 1

Tiếp xúc gần với F0, không đeo khẩu, tải lượng virus nhiều thì nguy cơ bị bệnh nặng vẫn cao. Ảnh SHUTTERSTOCK

“Khi virus tấn công vào cơ thể người sẽ gắn với thụ thể ACE2 để xâm nhập vào bên trong, do đó khi hệ miễn dịch kích hoạt kháng thể tấn công vào protein gai của virus sẽ ảnh hưởng chéo đến các thụ thể ACE2. Trong khi đó ACE2 đóng vai trò bảo vệ phổi, tim mạch. Đây cũng là nguyên nhân gây ra các di chứng hậu Covid-19″, ông Dũng chia sẻ.

Tái nhiễm càng nhiều lần , nguy cơ hậu Covid-19 càng cao

Ngoài ra, theo tiến sĩ Dũng việc cơ thể liên tục kích hoạt các phản ứng miễn dịch cũng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó dù tái nhiễm sẽ nhẹ nhưng nguy cơ hậu Covid-19 sẽ không khác gì lần đầu, tức càng nhiễm nhiều lần, nguy cơ hậu Covid-19 càng cao.

Cùng quan điểm với tiến sĩ Dũng, bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM), cho biết dù tái nhiễm thường không gây nên các triệu chứng nặng nhưng người bệnh vẫn có nguy cơ mắc hội chứng hậu Covid-19, tỷ lệ này sẽ dao động từ 6-15%. Các triệu chứng hậu Covid-19 thường rất đa dạng như mất ngủ, khó thở, hụt hơi, ho khan, mệt mỏi

Video đang HOT

Tái nhiễm Covid-19 nhiều lần có ảnh hưởng hệ miễn dịch? - Hình 2

Các triệu chứng hậu Covid-19 thường rất đa dạng như mất ngủ, khó thở, hụt hơi, ho khan, mệt mỏi…. Ảnh SHUTTERSTOCK

Tâm lý của người bị tái nhiễm Covid-19 cũng là yếu tố quan trọng được các chuyên gia đưa ra khuyến cáo. “Mỗi lần tái nhiễm, người bệnh phải đối mặt với các triệu chứng. Ngoài ra, tâm lý lo lắng, sợ hãi, ăn ngủ kém cũng sẽ ảnh hưởng sức khỏe người bệnh. Hiện chúng ta cũng chỉ quan sát trên một nhóm mẫu nhỏ số ca tái nhiễm nhẹ nên không loại trừ tái nhiễm gây ra biến chứng nặng, nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn , hay bão cytokine….”, bác sĩ bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng (Trung tâm oxy cao áp Việt – Nga, Bộ Quốc phòng) chia sẻ.

Theo các chuyên gia người dân nên tuân thủ tốt 5K, nhất là đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng, ngay cả khi đã khỏi bệnh.

Mọi người cố gắng giữ không bị bệnh Covid-19 là tốt nhất, nếu đã bị thì cố gắng giữ để bản thân không tái nhiễm.

Ngoài ra, mọi người cần duy trì chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt lành mạnh, ngủ đủ giấc, uống nhiều nước, tập luyện thể thao… là biện pháp hiệu quả để nâng cao sức đề kháng, phòng tránh nguy cơ tái nhiễm Covid-19.

P hân biệt một người bị tái nhiễm hay tái hoạt

Theo bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, tái hoạt (tái dương tính) thường xảy ra trong 3 tháng đầu. Ví dụ, trong làn sóng dịch thứ 3 tại TP.HCM, có hành khách bay về từ nước ngoài nên được cách ly 14 ngày. Đến ngày 14, bệnh nhân này được phát hiện dương tính Covid-19 nên nhập viện Bệnh viện Nhi đồng Thành phố điều trị. Sau khi điều trị 14 ngày, bệnh nhân âm tính được cho về nhà cách ly 14 ngày. Đến ngày 14, bệnh nhân dương tính nhập viện điều trị lại nhưng nhẹ.

“Do đó, nếu trong 3 tháng đầu, bệnh nhân cứ âm tính, dương tính rồi âm tính thì được gọi là tái hoạt. Tức người bệnh vẫn bị chính chủng virus đó gây dương tính, nhưng chỉ còn là xác virus nên không gây nặng, khả năng lây lan hầu như không có”, bác sĩ Tiến lý giải.

Còn tái nhiễm có 2 dạng. Một dạng chung tác nhân tức cùng một biến chủng, dạng thứ hai khác tác nhân tức biến chủng khác. Tái nhiễm chung tác nhân theo nghiên cứu khoảng 3 tháng mới nhiễm lại, một số tài liệu ghi nhận 6 tháng. Bởi kháng thể của một bệnh nhân có thể kéo dài đến 6-7 tháng. Ở một số bệnh nhân có trí nhớ miễn dịch thì sẽ không bị nhiễm lại.

Còn tái nhiễm khác tác nhân thì không cần thời gian 3 tháng, 6 tháng mà có thể khoảng 1 tháng. Ví dụ, một người nhiễm Omicron biến chủng BA.1 thì khoảng 1 tháng có thể nhiễm biến chủng BA.2 chẳng hạn.

Nghiên cứu của Anh: Nhóm người nào dễ bị tái nhiễm Covid-19 nhất?

Một số người đã nhiễm Covid-19 nghĩ rằng mình sẽ không tái nhiễm nữa.

Nhưng nghiên cứu mới đang chứng minh rằng điều này không đúng. Nghiên cứu còn chỉ ra nhóm người dễ bị tái nhiễm nhất trước biến thể Omicron.

Các bằng chứng khoa học cho thấy Omicron chiếm ưu thế cũng là chủng dễ gây tái nhiễm, theo tạp chí Good To Know (Anh).

Nghiên cứu từ các nhà khoa học tại Đại học Hoàng gia London (Anh) cho thấy nguy cơ tái nhiễm với Omicron cao hơn 5,4 lần so với Delta.

Dữ liệu của Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh (ONS) cũng cho thấy nguy cơ tái nhiễm cao hơn 16 lần khi Omicron chiếm ưu thế, so với thời kỳ Delta chiếm ưu thế nhất.

Những ai dễ bị tái nhiễm nhất?

Nghiên cứu đang được tiến hành, nhưng dữ liệu hiện tại cho thấy đây là những nhóm có nhiều nguy cơ tái nhiễm nhất:

Người chưa tiêm chủng

Người mắc Covid-19 lần đầu nhẹ

Nhân viên y tế

Các gia đình có trẻ em đi học, theo Good To Know.

Nghiên cứu của Anh: Nhóm người nào dễ bị tái nhiễm Covid-19 nhất? - Hình 1

Nhiều trường hợp tái nhiễm sớm có thể là trẻ em trong độ tuổi đi học vì họ có mức độ lây nhiễm cao. Ảnh SHUTTERSTOCK

Dữ liệu năm 2022 từ ONS cho thấy những người chưa tiêm chủng "có nguy cơ tái nhiễm gần gấp đôi".

Cuộc khảo sát tương tự cũng báo cáo rằng nguy cơ tái nhiễm đã tăng lên đối với những người nhiễm Covid-19 lần đầu "nhẹ hơn".

Hai nhóm nhạy cảm khác được nêu bật trong nghiên cứu về Covid-19 mang tên REACT do Đại học Imperial College London và Ipsos MORI (Anh) đồng thưc hiện là nhân viên y tế và các gia đình có trẻ em đi học. Họ có nhiều nguy cơ bị tái nhiễm với chủng Omicron hơn. Có thể do hai nhóm này ở trong môi trường có sự lây truyền cao hơn.

Người phát ngôn Cơ quan An ninh Y tế của Anh cũng trích dẫn bằng chứng cho thấy học sinh dẫn đầu trong các trường hợp tái nhiễm.

Nhiều trường hợp tái nhiễm sớm có thể là trẻ em trong độ tuổi đi học vì các em có mức độ lây nhiễm cao, theo Good To Know.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Nạn nhân vụ cháy quán cà phê ở Hà Nội nguy cơ nặng lên, phải chuyển việnNạn nhân vụ cháy quán cà phê ở Hà Nội nguy cơ nặng lên, phải chuyển viện
09:16:29 20/12/2024
Hà Nội: Người đàn ông thủng tim vì ngã từ tầng 3, bệnh viện "báo động đỏ"Hà Nội: Người đàn ông thủng tim vì ngã từ tầng 3, bệnh viện "báo động đỏ"
22:41:14 19/12/2024
Cô gái trẻ ở Hà Nội thủng mũi, lộ chỉ chi chítCô gái trẻ ở Hà Nội thủng mũi, lộ chỉ chi chít
21:33:24 20/12/2024
Bệnh viện ngày càng đông người mắc loại ung thư liên quan ô nhiễmBệnh viện ngày càng đông người mắc loại ung thư liên quan ô nhiễm
08:56:40 20/12/2024
Hà Nội: Gia tăng số trẻ nhập viện vì sởi, nhiều trẻ biến chứng nặngHà Nội: Gia tăng số trẻ nhập viện vì sởi, nhiều trẻ biến chứng nặng
17:29:11 20/12/2024
Tiêm mỡ nhân tạo ở Hồng Kông, nữ Việt kiều phải mổ ngực biến dạng nặng nềTiêm mỡ nhân tạo ở Hồng Kông, nữ Việt kiều phải mổ ngực biến dạng nặng nề
20:04:01 20/12/2024
Điều ước Giáng sinh của những em bé chỉ mong sớm được về nhà, cho mẹ đỡ cựcĐiều ước Giáng sinh của những em bé chỉ mong sớm được về nhà, cho mẹ đỡ cực
12:43:05 21/12/2024
Chi 5 triệu đồng để được làm học sinh trong một ngày ở Nhật BảnChi 5 triệu đồng để được làm học sinh trong một ngày ở Nhật Bản
22:20:09 19/12/2024

Tin đang nóng

Sốc: Hỏa hoạn thiêu rụi nơi tài tử Nam Joo Hyuk đang quay phimSốc: Hỏa hoạn thiêu rụi nơi tài tử Nam Joo Hyuk đang quay phim
17:02:28 21/12/2024
Những sao Việt đổ vỡ tình cảm trong năm 2024Những sao Việt đổ vỡ tình cảm trong năm 2024
16:37:38 21/12/2024
Sao Việt 21/12: Midu tận hưởng bình yên bên chồng đại giaSao Việt 21/12: Midu tận hưởng bình yên bên chồng đại gia
16:16:45 21/12/2024
Dương Mịch mặt biến sắc, nhịn nhục trước hàng triệu khán giả sau khi nghe xong 1 câu nóiDương Mịch mặt biến sắc, nhịn nhục trước hàng triệu khán giả sau khi nghe xong 1 câu nói
19:39:45 21/12/2024
Bức ảnh trước khi nổi tiếng khiến mỹ nhân 9x xấu hổ đến mức muốn vứt bỏBức ảnh trước khi nổi tiếng khiến mỹ nhân 9x xấu hổ đến mức muốn vứt bỏ
18:02:04 21/12/2024
Nữ nghệ sĩ Việt nổi tiếng tiết lộ quan hệ giữa chồng và con riêng: "Không ai đeo mặt nạ được 5 năm"Nữ nghệ sĩ Việt nổi tiếng tiết lộ quan hệ giữa chồng và con riêng: "Không ai đeo mặt nạ được 5 năm"
15:59:14 21/12/2024
Cuộc sống kín tiếng của mỹ nhân sở hữu nhan sắc tỷ lệ "vàng" Amber HeardCuộc sống kín tiếng của mỹ nhân sở hữu nhan sắc tỷ lệ "vàng" Amber Heard
20:36:17 21/12/2024
300 du khách bị đuổi khỏi sân bay khi chuẩn bị cất cánh: Hãng hàng không cho biết "không có gì nhầm lẫn"300 du khách bị đuổi khỏi sân bay khi chuẩn bị cất cánh: Hãng hàng không cho biết "không có gì nhầm lẫn"
17:55:53 21/12/2024

Tin mới nhất

Nhiều bệnh nhân ung thư sống thêm 10-20 năm

Nhiều bệnh nhân ung thư sống thêm 10-20 năm

12:39:12 21/12/2024
Ung thư là bệnh lý ác tính nhưng cơ hội điều trị khỏi, kéo dài thời gian sống phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có giai đoạn bệnh.
Ba không trước khi massage

Ba không trước khi massage

12:32:20 21/12/2024
Massage thúc đẩy tuần hoàn, đẩy dịch của cơ thể đi khắp nơi, đào thải lượng chất lỏng dư thừa nhanh hơn. Bạn sẽ ở trong trạng thái thư giãn sâu, hạ huyết áp, giảm mức độ hormone gây căng thẳng, tăng các hormone hưng phấn.
Lợi ích khó ngờ từ việc điều chỉnh kiểu đi bộ khác thông thường

Lợi ích khó ngờ từ việc điều chỉnh kiểu đi bộ khác thông thường

12:30:29 21/12/2024
Chỉ với 10 phút đi bộ mỗi ngày với một số thay đổi, bạn sẽ có thêm nhiều lợi ích sức khỏe, giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh về tim mạch, đột quỵ và ung thư.
Cà phê có thực sự tốt cho sức khỏe tim mạch?

Cà phê có thực sự tốt cho sức khỏe tim mạch?

12:20:34 21/12/2024
Cà phê lâu nay được cho là có tác dụng giảm mệt mỏi, tăng tỉnh táo và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Sự thật có phải vậy?
Hiểm họa từ đốt than sưởi ấm: Người dân cần lưu ý gì?

Hiểm họa từ đốt than sưởi ấm: Người dân cần lưu ý gì?

12:09:34 21/12/2024
Người dân được khuyến nghị tránh đốt than trong phòng kín, ưu tiên các phương pháp sưởi an toàn như máy sưởi điện và nâng cao nhận thức để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Tăng mạnh tỷ lệ mắc căn bệnh "thời đại số", ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng

Tăng mạnh tỷ lệ mắc căn bệnh "thời đại số", ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng

22:15:15 20/12/2024
Chỉ trong 1 năm, các cơ sở y tế lớn như Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, Bệnh viện Chợ Rẫy đã tiếp nhận hơn 15.000 ca điều trị liên quan đến căn bệnh này.
Bệnh nhân 15 tuổi dập nát một bàn tay do chơi pháo tự chế

Bệnh nhân 15 tuổi dập nát một bàn tay do chơi pháo tự chế

21:05:55 20/12/2024
Ngày 20/12, Bệnh viện chuyên khoa Sản - Nhi tỉnh Sóc Trăng đã tiếp nhận bệnh nhân P. (15 tuổi, ngụ huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng) bị dập nát bàn tay do chơi pháo tự chế.
Kinh tế Mỹ tiếp tục khởi sắc

Kinh tế Mỹ tiếp tục khởi sắc

20:37:13 20/12/2024
Cùng ngày, báo cáo của Bộ Lao động Mỹ cho biết số lượng đơn xin trợ cấp thất nghiệp mới giảm mạnh hơn dự kiến trong tuần trước, gần như đảo ngược mức tăng của hai tuần trước đó, cho thấy thị trường lao động đang tiếp tục chậm lại.
Nam Phi ra cảnh báo về bệnh rubella sau khi ghi nhận hơn 10.000 ca mắc

Nam Phi ra cảnh báo về bệnh rubella sau khi ghi nhận hơn 10.000 ca mắc

20:35:36 20/12/2024
Bộ trên lưu ý mặc dù là một bệnh loại nhẹ và có thể tự khỏi ở trẻ em, song nguy cơ lây lan của rubella vẫn cao, đặc biệt là ở những người chưa được tiêm vaccine hoặc chưa từng tiếp xúc với virus gây bệnh.
Những điều nên và không nên làm khi có người bị đột quỵ

Những điều nên và không nên làm khi có người bị đột quỵ

19:56:40 20/12/2024
Khi thấy người bị đột quỵ đầu tiên phải gọi cấp cứu ngay lập tức, không tự ý sơ cứu và cho uống bất cứ thuốc gì.
Gia tăng số ca đột quỵ trong mùa đông lạnh, nguyên nhân và cách phòng tránh

Gia tăng số ca đột quỵ trong mùa đông lạnh, nguyên nhân và cách phòng tránh

17:29:41 20/12/2024
Cả hai trường hợp đều là những người bệnh còn khá trẻ, không có bệnh lý nền. Tai biến xảy ra sau khi tiếp xúc với lạnh đột ngột, để lại hậu quả nặng nề và đe dọa tính mạng. Những trường hợp này có thể tránh được nếu biết cách phòng ngừa...
Ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ 3 ở phụ nữ từ 15-44 tuổi

Ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ 3 ở phụ nữ từ 15-44 tuổi

17:28:14 20/12/2024
Còn tại Việt Nam, HPV gây ra hơn 4.000 ca ung thư cổ tử cung mới và hơn 2.000 ca tử vong mỗi năm. Ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ 3 ở phụ nữ trong độ tuổi từ 15-44.

Có thể bạn quan tâm

'Huyền thoại nhạc disco' Boney M: 'Đến Việt Nam là một phép màu'

'Huyền thoại nhạc disco' Boney M: 'Đến Việt Nam là một phép màu'

Nhạc quốc tế

21:25:19 21/12/2024
Để chuẩn bị cho đêm nhạc Dalat Spring Concert diễn ra tại Đà Lạt tối 21.12, các nghệ sĩ Liz Mitchell, Joy Band và Samantha Fox đã có mặt trước một ngày, dành thời gian nghỉ ngơi, khám phá.
Ethan Slater bị chỉ trích bỏ rơi vợ để ở bên Ariana Grande

Ethan Slater bị chỉ trích bỏ rơi vợ để ở bên Ariana Grande

Sao âu mỹ

21:23:20 21/12/2024
Mối quan hệ giữa Ariana Grande và Ethan Slater lại vấp phải tranh cãi khi vợ cũ của Slater vừa trải lòng về nỗi đau hôn nhân đổ vỡ.
Vợ chồng Hoàng Lê Vi tái xuất, tiết lộ cuộc sống khi 'bỏ phố về rừng'

Vợ chồng Hoàng Lê Vi tái xuất, tiết lộ cuộc sống khi 'bỏ phố về rừng'

Sao việt

21:20:39 21/12/2024
Hiếm hoi xuất hiện tại một chương trình, Trương Lê Sơn - Hoàng Lê Vi đã có những trải lòng về cuộc sống sau khi chọn bỏ phố về rừng .
Bắt giữ các đối tượng vận chuyển, tàng trữ 11 tấn pháo nổ trái phép ở Bắc Giang

Bắt giữ các đối tượng vận chuyển, tàng trữ 11 tấn pháo nổ trái phép ở Bắc Giang

Pháp luật

21:13:54 21/12/2024
Ngày 21/12, Công an thị xã Việt Yên (Bắc Giang) cho biết vừa bắt giữ các đối tượng tham gia vận chuyển, tàng trữ khoảng 11 tấn pháo nổ trái phép.
Isaac, Mie bỏ tiền túi tặng trẻ mồ côi khiến Đại Nghĩa xúc động

Isaac, Mie bỏ tiền túi tặng trẻ mồ côi khiến Đại Nghĩa xúc động

Tv show

20:54:28 21/12/2024
Không chỉ ra sức thực hiện thử thách giúp các em nhỏ, Mie và Isaac còn bỏ tiền túi hỗ trợ hoàn cảnh khó khăn ở Mái ấm gia đình Việt .
Song Hye Kyo để mặt "mộc", sống với nhân vật nữ tu sĩ suốt 3 tháng

Song Hye Kyo để mặt "mộc", sống với nhân vật nữ tu sĩ suốt 3 tháng

Hậu trường phim

20:42:56 21/12/2024
Diễn viên Song Hye Kyo thổ lộ cô đã sống trọn vẹn với nhân vật nữ tu sĩ trong 3 tháng để nhập vai trong Dark Nuns .
Con trai trùm giải trí giải thích lý do mặc nữ tính, trang điểm điệu đà

Con trai trùm giải trí giải thích lý do mặc nữ tính, trang điểm điệu đà

Sao châu á

20:39:55 21/12/2024
Trong buổi phát sóng trực tuyến gần đây, Hướng Tả cho hay, anh thích mặc đồ nữ tính để giải phóng suy nghĩ bản thân, mang lại tiếng cười cho khán giả.
NSƯT Phương Nga đi thi Sao Mai với 2 triệu đồng, "say nắng" từ năm lớp 11

NSƯT Phương Nga đi thi Sao Mai với 2 triệu đồng, "say nắng" từ năm lớp 11

Nhạc việt

20:18:07 21/12/2024
Nữ ca sĩ cho biết, vì bố mẹ bận nên chị đã một mình vào TPHCM thi Sao Mai. Sau khi được trao giải, chị thấy mình như một ngôi sao cô đơn vì không có ai bên cạnh.
Chỉ trích dữ dội hướng về cô gái lên mạng chỉ cách để được bạn trai "bao nuôi", giữ chân đại gia, hẹn hò 1 lúc 5 anh

Chỉ trích dữ dội hướng về cô gái lên mạng chỉ cách để được bạn trai "bao nuôi", giữ chân đại gia, hẹn hò 1 lúc 5 anh

Netizen

20:10:19 21/12/2024
Tư tưởng độc lạ, lệch lạc, bất chấp để câu tương tác này của chủ kênh đang bị cộng đồng mạng lên án dữ dội. Tư tưởng yêu đương độc hại
Tuổi trẻ giá bao nhiêu - Tập 45: Bị Hùng phản bội, Kiên mất hết mọi thứ

Tuổi trẻ giá bao nhiêu - Tập 45: Bị Hùng phản bội, Kiên mất hết mọi thứ

Phim việt

20:00:38 21/12/2024
Hùng tuyên bố út vốn khỏi Passion, đòi lại mặt bằng quán và yêu cầu Kiên dọn hết đồ đi. Kiên cũng đau đớn khi biết Hùng ăn cắp công thức đồ ăn nhanh mình tạo ra.
Quảng Nam công bố tình huống khẩn cấp tại ngôi làng có nhiều đá lăn do động đất

Quảng Nam công bố tình huống khẩn cấp tại ngôi làng có nhiều đá lăn do động đất

Tin nổi bật

20:00:12 21/12/2024
Sau sự việc hàng chục tảng đá lớn lăn xuống sát làng Tu Hon (xã Trà Don, huyện Nam Trà My) do dư chấn động đất, tỉnh Quảng Nam đã công bố tình huống khẩn cấp tại đây để triển khai các biện pháp ứng phó.