Tái đàn lợn thời dịch tả lợn châu Phi: “Cuộc chơi” không dành cho người liều

Năm 2019, dịch tả lợn châu Phi – một loại dịch bệnh chưa có thuốc chữa, chưa có vaccine phòng ngừa – xuất hiện tại Việt Nam. Dịch bệnh lan tới đâu, lợn mẹ, lợn con, lợn nhỡ… chết la liệt tới đó.

Có những thôn làng “sạch” bóng lợn, chuồng trại tan hoang, nông dân kiệt quệ.

Nhưng chỉ sau 1 năm, đã có những trang trại dần hồi sinh. Không phải vì họ liều lĩnh vào đàn bấp chấp, mà nhờ sự sáng tạo, áp dụng triệt để chăn nuôi an toàn sinh học nên có những trận thắng bước đầu…

Bài 1: “Thủ phủ nuôi lợn” miền Bắc… biến mất?

Với nhiều người dân ở xã Ngọc Lũ ( huyện Bình Lục, Hà Nam), biệt danh “thủ phủ chăn nuôi lợn” lớn nhất miền Bắc có lẽ chỉ còn trong dĩ vãng. “Bão giá” và “bão dịch” xảy ra trong 3 năm qua đã lấy đi của người chăn nuôi lợn ở Ngọc Lũ quá nhiều thứ…

Bây giờ, nhiều chuồng trại ở Ngọc Lũ vẫn trắng xóa vôi bột, mạng nhện giăng đầy vì nông dân chưa dám nuôi lợn trở lại.

“Bão giá”, “bão dịch” quật ngã

Ngược lại quá khứ, từ 2016 trở về trước, sẽ thật khó để tìm thấy ở một vùng quê nào của miền Bắc lại có đến trên 80% số người dân trong xã đều chăn nuôi lợn. Người dân ở Ngọc Lũ kể lại, những thời điểm đỉnh cao, trừ người già và trẻ con là không nuôi lợn. “Còn lại là tất cả, nhà nhà nuôi lợn, người người nuôi lợn. Có những gia đình đã mấy thế hệ đều gắn bó với con lợn” – một người dân ở đây nói.

Ông Trần Đình Thiện – Chủ tịch UBND xã Ngọc Lũ cho biết, thời điểm đỉnh cao, tổng đàn lợn của xã có gần 100.000 con (đầu năm 2016) với hơn 1.600 hộ nuôi. Nhờ chăn nuôi phát triển mạnh, nhiều hộ ở Ngọc Lũ đã có tiền để xây nhà to, mua ôtô, giàu lên nhanh chóng.

Lo sợ dịch tả lợn châu Phi quay trở lại, gia đình bà Phạm Thị Dung (Đội 1, xã Ngọc Lũ) phải bỏ trống chuồng trại nuôi lợn, hiện cho hàng xóm mượn nhốt bò. Ảnh: Minh Ngọc

Người dân ở Ngọc Lũ nói, trước đây, mỗi sáng thức dậy, từ đầu đến cuối làng là những âm thanh quen thuộc của lợn đòi ăn. Nhà nuôi nhiều đến cả vài nghìn con, người vốn ít thì cũng dăm bảy chục con. Tuy nhiên từ đầu năm 2017 đến nay, người chăn nuôi lợn ở Ngọc Lũ nhiều phen tưởng “chết đi sống lại” vì bị hết bão giá tới bão dịch tấn công. Trong đó, 2017 là một năm đáng quên của người chăn nuôi lợn do cuộc khủng hoảng rớt giá đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng.

Ở Ngọc Lũ, thời điểm đó giá lợn hơi xuất chuồng chỉ còn 16.000 đồng/kg. Trong khi đó, người dân nhập lợn giống về nuôi đã là 78.000 đồng/kg. Ước tính, với mỗi con lợn, người nuôi lỗ khoảng 3 triệu đồng. Giá lợn hơi rẻ như rau khiến hàng nghìn người rơi vào cảnh điêu đứng vì nợ nần, phá sản, nhiều gia đình ly tán vì nợ quá nhiều…

Vaccine DTLCP thì chưa có, mà dịch bệnh có thể đến bất cứ lúc nào. Giờ chuồng trại bỏ không cũng chẳng dám nuôi vịt, gà. Nhỡ đâu lại mang mầm bệnh, rồi ủ bệnh ở chuồng trại thì sao. Nên tôi bỏ không chuồng từ tháng 10/2019″.

Ông Bùi Văn An

Không dừng lại ở đó, sang năm 2018, người chăn nuôi lợn ở Ngọc Lũ lại tiếp tục đối mặt với dịch bệnh lở mồm long móng. Hàng nghìn con lợn bị tiêu hủy, giá lợn hơi tiếp tục ở mức thấp.

Ông Nguyễn Văn Hán – một hộ nuôi lợn ở Ngọc Lũ – đã phải bỏ chăn nuôi sau khi lâm vào nợ nần vì giá lợn rớt sâu thê thảm. Không còn vốn liếng duy trì chăn nuôi, ông đã phải cho thuê lại chuồng trại. “Chuồng trại của mình mà mình lại không được chăn nuôi, phải cho người khác thuê. Lúc giá tăng cao trở lại thì không còn gì trong tay nữa. Ngậm đắng nuốt cay mà chẳng biết phải làm thế nào” – ông Hán chia sẻ.

Bây giờ, nhiều chuồng trại ở Ngọc Lũ vẫn trắng xóa vôi bột, mạng nhện giăng đầy, cửa sắt hoen gỉ vì người chăn nuôi chưa dám tái đàn trở lại. Ảnh: Minh Ngọc

Tháng 2/2019, dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) xuất hiện đầu tiên ở 2 tỉnh Thái Bình và Hưng Yên. Hơn 3 tháng sau, ngày 16/5/2019 UBND huyện Bình Lục chính thức công bố DTLCP trên địa bàn xã Ngọc Lũ.

Một lần nữa, người chăn nuôi lợn ở Ngọc Lũ lại phải tiếp tục “đón nhận” điều mà họ không bao giờ mong muốn. Hậu quả của DTLCP càn quét qua là phải tiêu hủy 4.861 con lợn với tổng trọng lượng 252.190kg, của 284 hộ gia đình. Những gì mà DTLCP để lại là ảnh hưởng đến cả kinh tế lẫn tinh thần đối với người chăn nuôi ở Ngọc Lũ.

Cũng bởi hậu quả của DTLCP để lại, rất nhiều hộ gia đình ở Ngọc Lũ đã không còn mặn mà với chăn nuôi lợn. Rất nhiều người đã bỏ sang làm nghề khác, đi làm thuê, làm công nhân, chuồng trại bỏ không. Số hộ nuôi lợn giờ đã giảm 80 – 90% so với trước đây.

Bị “knock-out”vì dịch tả

Trở lại xã Ngọc Lũ sau hơn 1 năm DTLCP bùng phát ở địa phương này, thật khó nhận ra đây là “thủ phủ chăn nuôi lợn” lớn nhất miền Bắc một thời. Phóng viên tận mắt chứng kiến hàng loạt chuồng trại của các hộ dân vẫn đang bỏ không, trắng xóa màu vôi bột. Những máng ăn, quạt gió đã chuyển màu hoen gỉ. Rêu bám trên thành chuồng lợn, mạng nhện giăng khắp nơi… Thoạt nhìn, nhiều người còn lầm tưởng chuồng trại ở đây dường như đã bỏ không từ nhiều năm.

Từ con đường chính dẫn vào xã Ngọc Lũ, cho đến những con ngõ nhỏ dẫn ra khu chăn nuôi ngoài bãi sông Châu Giang đều vắng vẻ, im ắng. Phần lớn các chuồng trại đều khóa trái cửa. Hỏi ra mới biết, sau DTLCP, nhiều hộ dân ở đây tạm thời bỏ không chuồng trại, có những hộ thì cho thuê lại, lác đác mới thấy có hộ nuôi vài con lợn…

Gia đình ông Bùi Văn An (Đội 1, xã Ngọc Lũ) là một trong những hộ chăn nuôi may mắn khi không bị ảnh hưởng nhiều bởi DTLCP (tiêu hủy 5 con). Mặc dù vậy, từ sau khi bán đàn lợn 185 con với giá 62.000 đồng/kg gia đình ông An đã phải bỏ trống chuồng trại, chưa dám tái đàn trở lại (từ tháng 10/2019 đến nay). Bởi vẫn lo ngại DTLCP có thể “xuất hiện” bất cứ lúc nào.

Bà Phạm Thị Dung (đội 1, xã Ngọc Lũ) cho biết: Lúc đỉnh điểm, gia đình bà nuôi từ 500 – 700 con lợn. Sau khi tiêu hủy số lợn bị mắc DTLCP, gia đình bà phải bỏ trống chuồng trại và hiện cho hàng xóm mượn để thả bò. “Biết là giá lợn hơi đang tăng cao, nếu có lợn thịt bán tại thời điểm này, người chăn nuôi thu lãi 2/3. Nhưng chúng tôi cũng không có con nào mà bán, cũng không dám đầu tư để tái đàn. Điều sợ nhất lúc này là DTLCP sẽ quay trở lại, lúc đó thì chỉ có nước bán nhà, bán đất…” – bà Dung nói.

Mặt khác, theo bà Dung, lợn giống đang khan hiếm, giá thành lại rất cao, nếu có cũng không rõ nguồn gốc nên người dân không dám đầu tư. Bên cạnh đó, các đại lý thức ăn chăn nuôi không bán chịu thức ăn như trước nữa. “Người dân chúng tôi thì cạn vốn, trong khi ngân hàng không cho vay vì nợ cũ chưa trả xong” – bà Dung nói.

Gia đình ông Bùi Văn An (đội 1, xã Ngọc Lũ) có lẽ là may mắn hơn rất nhiều hộ khác trong thôn. Trước khi có DTLCP xuất hiện, gia đình ông An có đàn lợn 200 con. Tuy nhiên, rất may đàn lợn của ông An chỉ có 5 con (4 tạ) bị dịch và được ông nuôi tách biệt nên không lây lan sang số đàn lợn còn lại.

Tháng 10/2019, ông An đã xuất bán đàn lợn 185 con, với giá 62.000 đồng/kg. May mắn vẫn giữ được số lượng lớn đàn lợn. Sau khi xuất bán, ông An cũng đã không tiếp tục mua con giống về nuôi mà chấp nhận bỏ không chuồng trại từ đó đến nay.