Sự thật sốc ở 1 trong những quốc gia giàu có nhất thế giới: Nhiều người già đang cố tình phạm tội để được ở tù

Người cao tuổi tại đây đang sống trong cô đơn và đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống.

Một số phụ nữ thậm chí chọn cách vào tù để thoát khỏi hoàn cảnh này.

Những căn phòng ở đây đầy ắp người già, đôi tay đã nhăn nheo, lưng còng. Họ chậm rãi bước đi dọc hành lang, một số phải dùng khung tập đi. Nhân viên ở đây hỗ trợ họ tắm rửa, ăn uống, đi lại và uống thuốc.

Nhưng đây không phải là viện dưỡng lão – mà là nhà tù nữ lớn nhất Nhật Bản. Số lượng tù nhân ở đây phản ánh thực trạng xã hội già hóa bên ngoài, cùng với vấn đề cô đơn dai dẳng. Các quản giáo cho biết, sự cô đơn nghiêm trọng đến mức một số tù nhân cao tuổi còn muốn ở lại tù thay vì ra ngoài.

“Có người còn nói họ sẵn sàng trả 20.000 đến 30.000 yên (khoảng 3,24 – 4,86 triệu đồng) mỗi tháng nếu được sống ở đây mãi mãi,” ông Takayoshi Shiranaga, một quản giáo tại Nhà tù Nữ Tochigi, nằm ở phía bắc Tokyo, chia sẻ trong một lần hiếm hoi CNN được phép đến thăm vào tháng 9.

Bên trong những bức tường màu hồng nhạt và hành lang yên ắng đến lạ thường của nhà tù, bà Akiyo – một tù nhân 81 tuổi, tóc bạc cắt ngắn và đôi tay lấm tấm đồi mồi. Bà đang thụ án vì ăn cắp thực phẩm. “Trong nhà tù này có rất nhiều người tốt. Có lẽ cuộc sống ở đây là ổn định nhất đối với tôi”.

Tại Nhà tù dành cho phụ nữ Tochigi, các phạm nhân phải tham gia lao động trong các nhà máy và xưởng sản xuất của trại giam

Các nữ tù nhân tại nhà tù Tochigi phải sống sau song sắt và làm việc trong các xưởng sản xuất của trại giam. Tuy nhiên, với một số người, cuộc sống như vậy lại khá phù hợp. Trong tù, họ được ăn uống đầy đủ, chăm sóc sức khỏe miễn phí, thậm chí còn được hỗ trợ chăm sóc tuổi già – cùng với sự bầu bạn mà họ thiếu thốn khi sống ngoài xã hội.

Yoko, một tù nhân 51 tuổi, đã bị bắt và giam giữ vì tội liên quan đến hàng cấm 5 lần trong vòng 25 năm qua. Mỗi lần quay lại, bà nhận thấy số lượng tù nhân lớn tuổi ngày càng tăng.

“(Một số người) còn cố tình làm việc phạm pháp để bị bắt, vì khi họ cạn kiệt tiền bạc, đây trở thành cách để họ có thể quay lại nhà tù,” Yoko cho biết. CNN sử dụng tên giả để bảo vệ quyền riêng tư của bà.

Chật vật trong cô đơn

Akiyo hiểu rõ nỗi cô đơn và gánh nặng của sự nghèo túng. Đây là lần thứ hai bà phải vào tù, sau lần đầu tiên bị giam ở tuổi 60 vì tội ăn cắp thực phẩm. “Nếu tôi có đủ tiền và một cuộc sống thoải mái, chắc chắn tôi đã không làm như vậy”, bà tâm sự.

Lần phạm tội thứ hai xảy ra khi Akiyo chỉ sống dựa vào một khoản lương hưu “rất ít ỏi” được trả hai tháng một lần. Với chưa đầy 40 USD (hơn 1 triệu đồng) còn lại và phải chờ thêm hai tuần nữa mới nhận được khoản tiền tiếp theo, bà đã đưa ra một quyết định sai lầm là đi ăn cắp, nghĩ rằng đó chỉ là chuyện nhỏ. Tuy nhiên, với tiền án trước đó, bà đã bị kết án và phải vào tù.

Không có nhiều sự hỗ trợ từ gia đình, Akiyo dần mất đi hy vọng vào tương lai và không còn bận tâm đến những gì sẽ xảy ra với mình. Người con trai 43 tuổi của bà, người từng sống cùng bà trước khi bà bị giam, thường nói: “Con ước gì mẹ biến mất cho rồi”.

“Tôi cảm thấy chẳng còn quan tâm điều gì nữa,” bà chia sẻ. “Tôi nghĩ, ‘Cuộc sống của mình chẳng còn ý nghĩa gì,’ và ‘Tôi chỉ muốn chết đi.’”

Nhà tù Nữ Tochigi, nằm ở phía bắc Tokyo, được bao quanh bởi những bức tường và hàng rào kiên cố

Trộm cắp là tội phổ biến nhất trong số các tù nhân cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ. Theo thống kê của chính phủ Nhật Bản, năm 2022, hơn 80% phụ nữ cao tuổi trong các nhà tù trên toàn quốc bị giam giữ vì tội trộm cắp.

Một số người phạm tội chỉ để sinh tồn – theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), 20% người trên 65 tuổi ở Nhật Bản đang sống trong cảnh nghèo đói, cao hơn mức trung bình 14,2% của 38 quốc gia thành viên. Số khác phạm tội vì họ không còn gì để mất khi sống bên ngoài.

“Có những người đến đây vì bên ngoài quá lạnh, hoặc vì họ không có gì để ăn,” quản giáo Shiranaga cho biết. Với những người mắc bệnh, “họ có thể được chữa trị miễn phí khi ở trong tù. Nhưng khi ra ngoài, họ phải tự lo chi phí, vì thế nhiều người chỉ muốn ở lại đây càng lâu càng tốt”.

Liệu giải pháp là gì?

CNN chỉ đi qua một cổng an ninh tại nhà tù Tochigi, nơi mà cứ 5 tù nhân thì có 1 người cao tuổi. Nhà tù đã phải thay đổi các dịch vụ của mình để phù hợp với độ tuổi ngày càng cao của tù nhân.

Trên toàn nước Nhật, số lượng tù nhân từ 65 tuổi trở lên đã tăng gần gấp 4 lần từ năm 2003 đến 2022 – điều này đã làm thay đổi bản chất của việc giam giữ.

“Bây giờ chúng tôi phải thay tã, giúp họ tắm rửa, ăn uống. Đến mức này, cảm giác như chúng tôi đang điều hành một viện dưỡng lão hơn là một nhà tù dành cho tội phạm”, Shiranaga chia sẻ.

Nguyên nhân một phần đến từ việc thiếu hỗ trợ cho các cựu tù nhân khi họ tái hòa nhập xã hội, Megumi, một quản giáo tại nhà tù Tochigi, chia sẻ. Để bảo vệ quyền riêng tư, CNN chỉ sử dụng tên riêng của cô.

“Ngay cả khi được thả và trở về cuộc sống bình thường, họ cũng không có ai để nương tựa. Nhiều người còn bị gia đình bỏ rơi vì tái phạm liên tục, không còn nơi nào để về”.

Chính quyền đã thừa nhận vấn đề này. Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho biết, vào năm 2021, những tù nhân cao tuổi nhận được hỗ trợ sau khi ra tù có tỷ lệ tái phạm thấp hơn hẳn so với những người không được giúp đỡ. Từ đó, bộ đã đẩy mạnh các chương trình can thiệp sớm và thiết lập các trung tâm hỗ trợ cộng đồng để giúp đỡ những người cao tuổi dễ bị tổn thương.

Bộ Tư pháp cũng đã triển khai các chương trình dành riêng cho nữ tù nhân, hướng dẫn họ cách sống tự lập, cai ngiện, và cải thiện mối quan hệ gia đình. Hiện nay, chính phủ đang xem xét các đề xuất mở rộng hỗ trợ nhà ở cho người cao tuổi, với 10 địa phương trên cả nước đã thử nghiệm các chương trình hỗ trợ những người không có người thân cận.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu những nỗ lực này có đủ hay không, trong bối cảnh Nhật Bản là quốc gia có tuổi thọ cao nhất thế giới nhưng lại đang đối mặt với tỷ lệ sinh thấp kỷ lục.

Dân số người cao tuổi tại Nhật Bản đang tăng nhanh đến mức, theo dự báo của chính phủ, nước này sẽ cần tới 2,72 triệu nhân viên chăm sóc vào năm 2040. Để đối phó, chính phủ đang nỗ lực khuyến khích thêm nhiều người tham gia vào ngành này, đồng thời tìm cách thu hút lao động nước ngoài để lấp đầy khoảng trống.

Tại nhà tù Tochigi, điều này thể hiện rõ khi các quản giáo “chủ động đề nghị những tù nhân có bằng cấp về điều dưỡng hỗ trợ chăm sóc các tù nhân cao tuổi khác,” Megumi chia sẻ.

Yoko, nữ tù nhân 51 tuổi, là một trong những người đảm nhận vai trò chăm sóc tù nhân cao tuổi. Bà đã lấy được chứng chỉ điều dưỡng trong lần thụ án trước. Hiện tại, khi nhà tù không đủ nhân viên để chăm sóc người cao tuổi, Yoko hỗ trợ các tù nhân khác tắm rửa, thay quần áo và di chuyển, bà chia sẻ.

Trong khi đó, các nhà tù ngày càng đầy ắp những tù nhân tóc bạc.

Akiyo mãn hạn tù vào tháng 10. Trong cuộc phỏng vấn với CNN 1 tháng trước ngày ra tù, bà chia sẻ rằng bản thân tràn đầy sự xấu hổ và sợ hãi khi phải đối mặt với con trai. Bà dự định sẽ xin lỗi và mong được tha thứ, nhưng lo lắng: “Tôi sợ không biết con sẽ nhìn nhận tôi thế nào.”

“Sống cô đơn là điều vô cùng khó khăn, và tôi cảm thấy rất xấu hổ khi bản thân rơi vào tình cảnh này. Tôi thực sự nghĩ rằng nếu có ý chí mạnh mẽ hơn, tôi đã có thể sống một cuộc đời khác. Nhưng giờ đây, tôi đã quá già để thay đổi bất cứ điều gì”.