Sử dụng bảng viết kết hợp với các phương tiện trong dạy học

Dạy học là quá trình truyền đạt tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm từ người dạy ( giáo viên) đến người học (học sinh) thông qua việc sử dụng các công cụ, phương tiện, đồ dụng dạy học. Trong các công cụ dạy học, bảng viết là một công cụ không thể thiếu. Từ thực tế giảng dạy, chúng tôi xin chia sẻ kinh nghiệm sử dụng bảng viết kết hợp phương tiện, đồ dùng dạy học khác để đạt hiệu quả trong dạy học.

Sử dụng bảng viết trong quá trình dạy học

Chức năng của bảng viết

- Đối với người dạy: Bảng viết giúp cho giáo viên ghi chép tên, đề mục của bài giảng theo đó chủ động bám sát đề cương để trình bày nội dung, thời lượng của bài giảng một cách cơ động không cần phải “tua lại” khái quát bài giảng như sử dụng phương tiện máy tính với công cụ trình chiếu powerpoint, ghi bảng còn giúp cho giáo viên liên tục phát huy ý tưởng mới trong quá trình tư duy trình bày nội dung bài giảng mà phần mềm trình chiếu không thể cập nhật biến ý tưởng thể hiện từ lời nói thành slide bài giảng ngay tại thời điểm giảng bài.

Mặt khác, sử dụng bảng viết để trình bày nội dung giảng dạy còn giúp giáo viên rèn luyện khả năng tư duy của học sinh thông qua việc quan sát, cách tiếp cận nội dung trình bày của giáo viên. Ghi bảng còn bắt buộc giáo viên phải nắm giáo án và nội dung bài giảng một cách căn cơ, hệ thống từ đó không ngừng rèn luyện kỹ năng về chữ viết, kỹ năng vẽ để trình bày nội dung chuyên môn, phong cách, tác phong giảng dạy…, buộc giáo viên phải nắm kiến thức và kỹ năng hay còn gọi là “thuộc bài” trước khi giảng bài, tránh tình trạng “chưa thuộc bài” nhìn giáo án hoặc slide bài giảng “đọc chép” và “chiếu chép”. Việc ghi bảng còn giúp giáo viên chủ động ứng phó trước những tình huống phát sinh trong quá trình giảng dạy như các sự cố về phương tiện máy tính, kỹ thuật điện, trang thiết bị, phương tiện của cơ sở đào tạo, tránh tình trạng phụ thuộc vào phương tiện dạy học, nhất là thiết bị trình chiếu.

- Đối với người học: Thông qua quan sát bảng viết kết hợp nghe giáo viên giảng, học sinh tập rèn luyện phong cách, khả năng thuyết trình, diễn đạt, khả năng trình bày vấn đề từ cách tư duy, phong cách trình bày của giáo viên. Giáo viên ghi bảng còn giúp kích thích khả năng quan sát, lắng nghe, tập thói quen cẩn thận trong việc sử dụng sách vở, tài liệu và các đồ dùng học tập khác của học sinh.

Kết hợp bảng viết với các công cụ, phương tiện trong dạy học

Để phát huy hiệu quả của bảng viết trong quá trình dạy học, giáo viên cần kết hợp bảng viết với các công cụ, phương tiện, đồ dùng dạy học khác như: máy vi tính, thiết bị trình chiếu, tranh, ảnh, bản đồ, biểu đồ, lược đồ, mô hình… Việc kết hợp này chỉ phát huy tác dụng khi:

- Bố trí các trang thiết bị phương tiện dạy học hợp lý

Trong phòng học hoặc nơi trình bày bài giảng cần bố trí hợp lý bảng viết với các trang thiết bị, phương tiện, đồ dụng dạy học khác như máy vi tính, thiết bị trình chiếu, tranh ảnh, bản đồ, biểu đồ, mô hình… Theo chúng tôi, hợp lý nhất là thiết bị trình chiếu được bố trí chính giữa bảng viết hoặc góc bên phải, đảm bảo khả năng quan sát, viết bảng của giáo viên và học sinh.

- Có kỹ năng sử dụng và viết bảng tốt

Viết bảng là một trong những kỹ năng đòi hỏi người giáo viên phải thường xuyên rèn luyện để trình bày nội dung cần viết một cách khoa học, logic chứ không chỉ đơn thuần ghi những gì mà giáo viên suy nghĩ và nói lên bảng. Để sử dụng bảng viết tốt, giáo viên cần nắm nguyên tắc: chia đôi bảng thành hai phần (nếu thiết bị trình chiếu đặt ở góc phải hoặc thiết bị trình chiếu đặt ở giữa), bảng bên trái ghi tên và đề cương bài giảng, bảng bên phải diễn đạt nội dung bài giảng theo từng đề mục. Không ghi tên bài và đề mục một lần trước khi giảng hoặc trình chiếu nội dung mà kết hợp ghi đề mục với việc trình chiếu minh họa.

- Nắm và sử dụng thành thạo các công cụ, phương tiện dạy học

Như đã nói ở trên, có những nội dung mà bảng viết không thể diễn đạt được hoặc tình huống cần minh họa bằng hình ảnh, âm thanh, video, mô hình, sơ đồ… Giáo viên cần phải sử dụng thành thạo linh hoạt các trang thiết bị, phương tiện, công cụ này bên cạnh việc ghi chép ở bảng viết. Tránh tình trạng ghi quá nhiều hoặc chỉ ghi đề mục ở bảng viết nhằm phát huy hiệu quả công năng của tất cả trang thiết bị, phương tiện, đồ dùng dạy học kết hợp với phương pháp dạy học nhằm truyền đạt nội dung bài giảng một cách sinh động, thuyết phục, lôi cuốn, hấp dẫn nhất.

Bảng viết là công cụ dạy học xuất hiện lâu đời được sử dụng phổ biết rộng rãi và lâu dài trong suốt quá trình dạy học. Trong bối cảnh hiện nay có nhiều trang thiết bị, phương tiện hiện đại được ứng dụng vào quá trình dạy học, thậm chí trí tuệ nhân tạo có thể đảm nhận việc dạy học. Nhưng với ý nghĩa dạy học là quá trình truyền đạt kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, bồi đắp tư tưởng, tình cảm cho người học thì không thể có trang thiết bị, phương tiện nào thay thế vai trò của người thầy. Hoạt động dạy học chỉ có thể tiến hành thông qua người dạy là con người. Để thực hiện quá trình này đòi hỏi phải có công cụ dạy học mà trong đó bảng viết là một công cụ không thể thiếu.

ThS. Phạm Công Hiệp (GV Trường Cán bộ quản lý giáo dục)

Theo GDTĐ