Sôi động cuộc chạy đua vũ trang ở Đông Âu

Từ hệ thống tên lửa Buk-MB2 của Belarus đến tên lửa siêu vượt âm Oreshnik của Nga và UAV tấn công tầm xa của Ukraine, mỗi quốc gia đều đang tìm cách tăng cường sức mạnh quân sự để đáp ứng những thách thức an ninh mới.

Một hệ thống pháo phản lực phóng loạt của Nga khai hoả. Ảnh: TASS

Cuộc chạy đua vũ trang ở Đông Âu đang trở nên sôi động khi các quốc gia trong khu vực tăng cường phát triển và sản xuất vũ khí. Các hoạt động thử nghiệm tên lửa mới, như tên lửa Buk-MB2 ở Belarus hay Oreshnik của Nga, đã gây chú ý lớn đối với các nước láng giềng và cả thế giới. Cuộc đua này không chỉ liên quan đến xung đột Ukraine mà còn phản ánh đến những căng thẳng gia tăng trong khu vực.

Hình ảnh tên lửa Buk-MB2 9M318 được thử nghiệm gần biên giới Ukraine vào giữa tuần này cho thấy Belarus đang tích cực tăng cường năng lực quân sự. Cuộc thử nghiệm diễn ra tại Olmanskoye – một khu vực tổ chức nhiều cuộc tập trận tên lửa trong quá khứ.

Tên lửa Buk-MB2 được thiết kế để tấn công các mục tiêu như thiết bị bay không người lái (UAV), tên lửa chiến thuật và trực thăng. Với tầm bắn 70 km, hệ thống này tăng cường đáng kể năng phòng thủ của Belarus, nhất là trong bối cảnh các cuộc đối đầu vũ trang gia tăng.

Trong khi đó, Nga đang tái khẳng định vị thế quân sự của mình bằng việc phát triển các loại vũ khí tiên tiến như tên lửa siêu vượt âm Oreshnik. Tên lửa này, đặc biệt với khả năng mang nhiều đầu đạn và tấn công hầu hết các thủ đô châu Âu với thời gian bay rất ngắn, trong khoảng 20 phút, đã gây chú ý lớn. Việc sử dụng Oreshnik là để đáp trả quyết định của Tổng thống Mỹ Joe Biden cấp phép sử dụng tên lửa do NATO cung cấp để tấn công các mục tiêu bên trong nước Nga.

Dù Nga hiện chỉ có số lượng hạn chế Oreshnik, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định rằng loại vũ khí này sẽ sớm được sản xuất hàng loạt, đồng thời tuyên bố phương Tây không có hệ thống phòng thủ nào đủ mạnh để đối phó với các tên lửa siêu vượt âm này.

Về phía Ukraine, việc tăng cường năng lực sản xuất vũ khí trong nước đang được chú trọng hàng đầu. Ngày 11/12, Ukraine đã thử nghiệm tên lửa tầm xa Ruta. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng tuyên bố rằng tên lửa tầm xa Palyanytsia mới do nước này tự phát triển đang được sản xuất hàng loạt.

Ukraine hiện đang đầu tư mạnh vào ngành công nghiệp quốc phòng của riêng mình khi chuẩn bị thoát khỏi việc phụ thuộc vào nguồn cung cấp của NATO và tự sản xuất nhiều vũ khí hơn – một chính sách đang được EU tích cực hỗ trợ. Chính phủ Ukraine đang sẵn sàng cho việc bị cắt giảm viện trợ quân sự của phương Tây vào năm tới và đang cố gắng tăng năng lực sản xuất vũ khí trong nước.

Ukraine đã đầu tư rất nhiều vào sản xuất UAV và hiện đang vượt qua Nga về sản lượng, mặc dù UAV Ukraine có tầm bay và tải trọng hạn chế hơn. Theo các quan chức Ukraine, hướng phát triển vũ khí chính là UAV tấn công tầm xa. UAV có ưu điểm là dễ chế tạo và nhanh hơn nhưng không đủ mạnh để xoay chuyển cục diện chiến tranh. Trong 11 tháng đầu năm 2024, hơn 1,2 triệu UAV đã được bàn giao cho Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU), gồm các loại UAV trinh sát và tấn công hiện đại.

Tổng thống Zelensky cũng vừa giới thiệu UAV Hell mới, gần đây đã vượt qua các cuộc thử nghiệm chiến đấu đầu tiên. UAV Hell có tầm hoạt động 700 km, đủ để tấn công khu vực Moskva của Nga.

Việc sản xuất tên lửa chống hạm tầm xa Neptune do Ukraine phát triển cũng đang được đẩy mạnh, điều này đã thực sự đẩy hạm đội

Biển Đen của Nga ra khỏi các căn cứ tại Crimea. Tên lửa này cũng đã được điều chỉnh để sử dụng trên đất liền chống lại các mục tiêu trên đất liền.

Hạn chế

Dù các nỗ lực đầu tư vũ khí là rõ rệt, cả Nga và Ukraine đều đối mặt với thách thức về nguồn lực như tài chính và thiết bị để sản xuất.

Nga gặp khó khăn trong việc tìm kiếm vi mạch do các lệnh trừng phạt công nghệ từ phương Tây. Trong khi đó, Ukraine đang cạn ngân sách để duy trì sản xuất vũ khí.

Các nhà sản xuất vũ khí tư nhân Ukraine phàn nàn trong tuần này rằng không có đủ đơn đặt hàng của chính phủ cho năm 2025 để cho phép các nhà sản xuất mở rộng quy mô sản xuất. Tại Ukraine, 75% trong số 31 công ty tư nhân trong tổ hợp công nghiệp quốc phòng cho biết họ không đàm phán để ký kết bất kỳ hợp đồng vũ khí nào của chính phủ cho năm 2025. Chỉ có 19% nhà sản xuất có hợp đồng chuyển tiếp được gia hạn cho năm tới.

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự vào Ukraine năm 2022, phòng không vẫn là một phần quan trọng của cuộc xung đột, vốn đã trở thành một cuộc chiến tiêu hao khi cả hai bên tiếp tục pháo kích và ném bom lực lượng của nhau.

Tuần này, Tổng thống Zelensky đã kêu gọi viện trợ 10 – 12 khẩu đội tên lửa Patriot mới để bảo vệ các thành phố của Ukraine trước các cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga. Là một phần của gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD được thống nhất vào tháng 4 năm nay, Mỹ đã đồng ý viện trợ cho Ukraine nhiều tên lửa Patriot hơn, nhưng từ chối cung cấp chúng từ kho dự trữ của Washington, thay vào đó, đặt hàng với các nhà sản xuất Mỹ, vốn cần khoảng 6 tháng để sản xuất chúng.