Siêu đập thủy điện chặn sông Nile: Ai Cập từng chở 2.000 vũ khí đến gần đối thủ

Nguyễn Thái10:48 07/07/2020

Đại Phục Hưng, siêu đập thủy điện của Ethiopia – công trình thủy điện lớn nhất châu Phi và lớn thứ 7 thế giới, bị cho là đang đe dọa sự ổn định của khu vực.

Đập thủy điện Đại Phục Hưng của Ethiopia được cho là đang đe dọa sự ổn định của khu vực. Ảnh: Telegraph

Tờ Telegraph hôm 4/7 dẫn lời một quan chức cấp cao của Somali cho hay, máy bay từ Ai Cập chở 2 nghìn vũ khí, bao gồm súng Kalashnikov, bệ phóng tên lửa, súng bắn tỉa, súng lục và súng cối, được cho là đã tới Somalia (giáp phía đông Ethiopia) hồi tháng 5. Tuy nhiên, lô vũ khí này bị chặn lại vì chính phủ Somali lo ngại bị công khai cuốn vào cuộc xung đột đang ngày càng tăng lên giữa 2 cường quốc của châu Phi – Ai Cập và Ethiopia.

Ai Cập là cường quốc “thống trị” sông Nile hàng nghìn năm nay. Nhưng cán cân quyền lực sắp dịch chuyển sang Ethiopia.

Vài tuần tới, khi mùa mưa đến, Ethiopia sẽ bắt đầu quá trình tích nước từ sông Nile Xanh (một trong 2 nhánh của sông Nile) vào hồ chứa khổng lồ, thuộc một dự án quy mô cực lớn ở châu Phi, nhưng đồng thời lại chặn nguồn nước của 100 triệu dân Ai Cập và buộc các nước láng giềng phải lựa chọn phe trong xung đột Ai Cập – Ethiopia.

Gần một thập kỷ, Ethiopia đã xây dựng một bức tường xi măng dài hơn 1,6 km, gần gấp đôi chiều cao của tượng Nữ thần Tự do. Đó chính là siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng, công trình nằm trên sông Nile Xanh, cách biên giới Sudan vài km.

Siêu đập thủy điện này về cơ bản gần hoàn thiện. Nó là đập thủy điện lớn nhất ở châu Phi sau khi hoàn thiện, có thể chứa 72 tỷ m3 nước và tăng gấp đôi nguồn cung cấp điện cho đất nước.

Với Ethiopia, siêu đập Đại Phục Hưng là một kỳ quan quốc gia và là một bước đệm tiến tới công nghiệp hóa của quốc gia châu Phi này.

Khoản tiền gần 5 tỷ USD đầu tư cho dự án siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng được Ethiopia huy động mà không cần bất cứ sự hỗ trợ nào từ quốc tế. Giới chức Ethiopia huy động số tiền khổng lồ thông qua quyên góp tư nhân và trái phiếu chính phủ. Ngoài ra, một khoản khác được huy động từ một phần tiền lương của công nhân viên chức tại quốc gia châu Phi này.

Nhưng với Ai Cập, nơi có 100 triệu dân sống chủ yếu nhờ sông Nile, siêu đập của Ethiopia mang đến “mối đe dọa” hiện hữu, theo Bộ trưởng Ngoại giao Ai Cập, ông Sameh Shoukry.

Các quan chức Ai Cập cho rằng ngay cả một sự sụt giảm nhỏ lượng nước ở sông Nile cũng có thể gây ra hạn hán nghiêm trọng, tàn phá nặng nề ngành nông nghiệp và nguồn cung cấp nước.

Sudan, một quốc gia hạ nguồn sông Nile khác, lại được hưởng lợi từ điện giá rẻ và khả năng kiểm soát lũ của siêu đập ở Ethiopia.

Các cuộc thảo luận giữa 3 quốc gia về cách siêu đập thủy điện nên được tích nước như thế nào và quản lý ra sao, đều thất bại vì không thể giải quyết những mâu thuẫn cơ bản.

Video đang HOT

Hồi tháng 2, một vòng đám phán do Mỹ hậu thuẫn đã kết thúc với việc Ethiopia “lắc đầu” ở thời điểm quan trọng. Các cuộc đàm phán đã tiến rất gần tới một thỏa thuận nhưng thất bại vì không đạt được đồng thuận pháp lý về quản lý hạn hán và các hiệp ước quốc tế. Ethiopia cho rằng những điều này gây ảnh hưởng tới chủ quyền của quốc gia này.

Hiện tại, Ethiopia đang lên kế hoạch tích nước cho siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng dù cho có đạt được thỏa thuận với Ai Cập và Sudan hay không. Điều này khiến các nhà phân tích và ngoại giao vài tuần gần đây đưa ra cảnh báo chưa từng có, nhắc đến việc một giải pháp hòa bình phải được đưa ra ngay lập tức.

Những lo ngại của các nhà phân tích và ngoại giao là có cơ sở. Trước đây, quan chức Ai Cập đưa ra đe dọa sử dụng vũ lực, nói rằng “sẽ sử dụng mọi cách” để bảo vệ vấn đề an ninh nguồn nước của quốc gia này. Một số chính khách thân với chính phủ Ai Cập còn nhấn mạnh, chiến tranh sẽ xảy ra nếu Ethiopia cố gắng chặn nguồn nước của sông Nile.

Năm 2019, ông Abiy Ahmed, Thủ tướng Ethiopia, tuyên bố: “Không thế lực nào có thể ngăn Ethiopia xây dựng siêu đập và người Ethiopia chấp nhận hy sinh để bảo vệ nó”.

Khả năng chiến tranh toàn diện giữa Ai Cập và Ethiopia là rất mong manh, theo Telegraph. Ảnh minh họa: Military Army

Dẫu vậy, khả năng chiến tranh toàn diện giữa Ai Cập và Ethiopia là rất mong manh, theo Telegraph. Với việc bị sa mạc Sudan dài hơn 1.600 km chia cắt, Ai Cập sẽ rất khó khăn nếu muốn tấn công Ethiopia trên bộ.

Các cuộc không kích vào siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng là lựa chọn khả thi hơn với Ai Cập. Tuy nhiên, phương án này sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho an ninh khu vực.

“Nếu tấn công vào siêu đập, Ai Cập có lợi thế lâu dài nào hay không? Ngay cả khi cuộc tấn công có sức tàn phá rất lớn, Ethiopia sẽ bắt đầu xây dựng lại con đập khác trên sông Nile Xanh. Và sau 10 năm nữa, Ai Cập sẽ phải đối mặt với vấn đề tương tự nhưng lần này tiếng nói của Cairo sẽ không còn được chấp nhận nữa”, theo William Davidson, nhà phân tích cấp cao thuộc Tổ chức khủng hoảng quốc tế, tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Brussels, Bỉ.

Một vòng đàm phán mới qua trung gian của Liên minh châu Phi vừa diễn ra. Ai Cập và Ethiopia đạt được sự đồng thuận theo đề xuất của Ai Cập về việc vận hành đập Đại Phục Hưng. Tuy nhiên, các cuộc thảo luận vẫn chưa đạt được về cấp độ kỹ thuật và pháp lý giữa 3 quốc gia: Ai Cập, Ethiopia và Sudan.

Tuần trước, Bộ Ngoại giao Ai Cập cảnh báo nếu Liên Hợp Quốc không can thiệp vào cuộc tranh chấp này, nguy cơ xung đột xảy ra là rất cao. Adam Taylor, một chuyên gia làm việc tại Sofala Partners, công ty tư vấn rủi ro tập trung ở khu vực châu Phi, cho biết: “Việc Ethiopia và Ai Cập sẽ nhượng bộ nhau như thế nào thật khó để hình dung. Không rõ bên nào sẽ ‘xuống nước’ trước. Nếu không có thỏa thuận nào được đưa ra, căng thẳng trong khu vực sẽ tiếp tục gia tăng”.

Đòn "bão lửa" Ai Cập có thể phá hủy siêu đập thủy điện đối thủ chặn dòng sông Nile

Siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng của Ethiopia được coi là công trình có ý nghĩa quan trọng với sự phát triển kinh tế của quốc gia châu Phi này, nhưng bị được coi là mối đe dọa với sự tồn vong của Ai Cập.

Chiến đấu cơ F-16 của không quân Ai Cập.

Ethiopia sở hữu sông Nile xanh, cung cấp tới 90% lượng nước đổ vào sông Nile - nguồn nước chính nuôi sống 100 triệu người dân Ai Cập.

Siêu đập thủy điện Đại Phục Hưng trị giá 4,6 tỉ USD của Ethiopia sẽ sớm đi vào hoạt động trong năm nay, với công suất phát điện tối đa lên tới 6.500 MW.

Công trình thủy điện lớn nhất châu Phi và lớn thứ 7 trên thế giới không chỉ đáp ứng toàn bộ nhu cầu điện năng của Ethiopia, mà còn giúp quốc gia này thu lời lớn nhờ bán điện sang nước khác.

Ở chiều ngược lại, hồ thủy điện của đập cần tích một lượng nước khổng lồ, đe dọa trực tiếp đến hoạt động nông nghiệp và an ninh nguồn nước của Ai Cập và Sudan.

Ai Cập viện lý do Ethiopia đã ký thỏa thuận năm 1929, trong đó cam kết không làm thay đổi lưu lượng dòng nước sông Nile.

90% lượng nước chảy vào sông Nile ở Ai Cập bắt nguồn từ sông Nile Xanh ở Ethiopia.

Chính phủ Ethiopia cho rằng thỏa thuận không có giá trị vì được ký ở thời điểm các nước trong khu vực còn là thuộc địa của Anh, Ý.

Năm 2015, bản ghi nhớ ba bên giữa Ai Cập, Sudan và Ethiopia công nhận Ethiopia có quyền xây đập thủy điện. Nhưng các bên không đạt thỏa thuận quốc tế về giải quyết tranh chấp liên quan đến nguồn nước sông Nile.

Ai Cập đã nhiều lần thuyết phục Ethiopia tìm cách khác để khai thác điện mà không làm chặn dòng sông Nile, nhưng Ethiopia đã quyết tâm xây dựng công trình thủy điện lớn nhất châu Phi.

"Ethiopia không chỉ muốn thu lời lớn từ thủy điện, mà còn muốn dùng công trình này để gây sức ép với các nước khác. Đây là hành động cực kỳ nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến nguồn sống của 100 triệu người Ai Cập vì sông Nile là nguồn cung cấp nước duy nhất", các quan chức chính phủ Ai Cập từng nhiều lần cảnh báo, theo Uwidata.

Ethiopia tuyên bố sẽ bắt đầu tích nước cho siêu đập thủy điện từ tháng này, bất kể Ai Cập có đồng ý hay không.

Đầu năm 2020, Mỹ từng cố gắng làm trung gian hòa giải cho mẫu thuẫn nguồn nước giữa Ai Cập và Ethiopia, nhưng không đạt kết quả.

Ai Cập cho rằng, Ethiopia đang tạo ra tiền lệ nguy hiểm, khiến các quốc gia châu Phi khác cũng muốn đổ xô xây đập thủy điện, chặn nguồn nước của các nước láng giềng.

Hồi tháng 3.2020, Tham mưu trưởng Các lực lượng Vũ trang Ethiopia, Trung tướng Adam Mohamed tuyên bố sẵn sàng đáp trả mọi đòn tấn công của Ai Cập nhằm vào đập Đại Phục Hưng.

Nhưng quân đội Ethiopia thực sự quá lép vế trước đội quân hùng mạnh nhất châu Phi của Ai Cập.

Theo phân tích của Uwidata, với tư cách là Nguyên soái quân đội Ai Cập, Tổng thống Fattah el-Sisi - một người nổi tiếng cứng rắn, nhiều khả năng sẽ theo bước của những người tiền nhiệm, tìm kiếm giải pháp quân sự chấm dứt mối đe dọa từ đập thủy điện Đại Phục Hưng của Ethiopia.

Trong trường hợp phát động chiến dịch quân sự, Ai Cập sẽ phải nhờ đến sân bay của Sudan để làm bàn đạp không kích vào lãnh thổ Ethiopia. Các chiến đấu cơ Ai Cập cũng có thể bay thẳng từ căn cứ đến đập Đại Phục Hưng nếu sử dụng bình nhiên liệu phụ.

Các tổ hợp tên lửa đạn đạo Scud B.

Trong trường hợp này, các chiến đấu cơ F-16 của Ai Cập rất phù hợp với nhiệm vụ ném bom đập Đại Phục Hưng.

Giải pháp khác an toàn hơn là Ai Cập phóng các tên lửa đạn đạo Scud-B, tầm bắn vươn tới lãnh thổ Ethiopia. Để tăng độ chính xác, Ai Cập cũng có thể gắn bệ phóng tên lửa đạn đạo lên tàu ngầm tấn công diesel-điện lớp Romeo, giống như cách Triều Tiên đang làm.

Theo Uwidata, Ai Cập có thể dựa vào ảnh hưởng với Sudan và Eritrea để trực tiếp phá hủy đập Đại Phục Hưng, hoặc gây sức ép buộc Ethiopia phải ngừng dự án.

Đối với Ethiopia, quốc gia này không có quan hệ tốt với các nước láng giềng. Vũ khí phòng không cũng hết sức lạc hậu, đa số từ thời Liên Xô.

Tính đến cuối năm 2019, các tổ hợp phòng không Pantsir S1 của Nga đã xuất hiện ở Ethiopia. Nhưng chỉ một vài tổ hợp Pantsir S1 là không đủ để Ethiopia ngăn Ai Cập tấn công phủ đầu.

Về năng lực không quân, Ethiopia có 36 chiến đấu cơ, trong đó 18 chiếc là Su-27. Nhưng không rõ năng lực chiến đấu của các máy bay này hiện nay.

Theo Uwidata, trong trường hợp Ai Cập quyết tâm phá hủy đập Đại Phục Hưng, Ethiopia khó có thể ngăn chặn bằng quân sự mà chỉ có thể dựa vào sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế.

Kỹ thuật 2.000 năm giúp đập Tam Hiệp dễ dàng nâng tàu 3.000 tấn Sử dụng công nghệ từ thời cổ xưa, thang máy ở đập thủy điện Tam hiệp có thể dễ dàng nâng tàu thuyền lên tới 3.000 tấn lên độ cao 113 mét chỉ trong 10 phút. Theo National Geographic, đập Tam Hiệp là công trình thủy điện lớn nhất hành tinh được hoàn thành ở Trung Quốc năm 2006. Đến năm 2012, toàn...