Sách giáo khoa: Độc quyền khép kín!
Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa tổ chức biên soạn vừa tổ chức thẩm định, phê duyệt, chỉ đạo xuất bản, in và phát hành SGK đã tạo ra thế độc quyền khép kín trong tất cả các khâu
Ngày 25-9, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã họp phiên toàn thể cho ý kiến vào dự thảo báo cáo kết quả khảo sát một số nội dung trong việc thực hiện chính sách pháp luật về xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông giai đoạn 2012-2017 do ủy ban này tiến hành thực hiện.
Quy định pháp luật tạo thế độc quyền
Trưởng đoàn khảo sát, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Hoàng Thị Hoa cho biết đoàn khảo sát đã làm việc với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), Bộ Công Thương và tiến hành khảo sát thực tế ở TP Hà Nội, TP HCM và Lâm Đồng; tổ chức tham vấn các chuyên gia và đề nghị của một số địa phương.
Bà Hoa cho hay SGK là một loại xuất bản phẩm đặc biệt, chịu điều tiết bởi nhiều quy định pháp luật. Tuy nhiên, qua thực tế khảo sát, một số quy định về xuất bản, in, phát hành SGK đã bộc lộ một số bất cập. Cụ thể là quy định về thẩm quyền của Bộ GD-ĐT trong biên soạn, xuất bản, in và phát hành SGK, giáo trình tại khoản 3, điều 99 Luật Giáo dục hiện hành được cho là nguyên nhân chính dẫn tới độc quyền trong hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK trong những năm qua.
Mặc dù Luật Xuất bản 2012 đã có một số quy định về điều kiện xuất bản, in, phát hành xuất bản phẩm nhưng chưa đủ để điều chỉnh khắc phục những bất cập nêu trên. Quy định về việc sử dụng chính thức, ổn định, thống nhất SGK trong giảng dạy, học tập ở các cơ sở giáo dục phổ thông (sử dụng một bộ SGK thống nhất trên cả nước) tại khoản 3, điều 29 Luật Giáo dục hiện hành đến nay không còn phù hợp, mâu thuẫn với quy định “thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK, có một số SGK cho mỗi môn học” của Nghị quyết 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình SGK giáo dục phổ thông…
Chưa hết, quy định về chế tài xử lý hành vi vi phạm trong hoạt động xuất bản, in, phát hành còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu tình hình vi phạm ngày càng tăng và tinh vi như hiện nay…
Nguy cơ lạm dụng vị trí độc quyền
Chính vì Luật Giáo dục quy định Bộ GD-ĐT có thẩm quyền tổ chức biên soạn, thẩm định, giao NXB tổ chức biên tập, xuất bản, phát hành SGK nên trong thời gian qua, việc xuất bản SGK được thực hiện theo quy trình: bản thảo sau khi được Bộ GD-ĐT thẩm định, phê duyệt sẽ giao cho NXB tổ chức xuất bản, in và phát hành. Chính điều này tạo ra thế độc quyền khép kín trong tất cả các khâu của quy trình từ biên soạn đến phát hành.
Từ việc chỉ có duy nhất một đơn vị được giao tổ chức xuất bản SGK dễ dẫn đến nguy cơ xảy ra các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền gây hạn chế cạnh tranh, hạn chế việc thúc đẩy cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng, giảm giá bán SGK, mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi trong phát hành, đáp ứng yêu cầu xuất bản SGK không phù hợp với Luật Xuất bản 2012 và xu hướng phổ biến trên thế giới hiện nay là cơ quan quản lý nhà nước không tham gia biên soạn, xuất bản mà chỉ tổ chức kiểm duyệt, thẩm định SGK.
Cách thức phát hành SGK giáo dục phổ thông thực hiện chủ yếu theo hệ thống nội bộ, khép kín của NXB và kết quả đấu thầu trong thời gian qua cho thấy hoạt động in SGK còn phân tán, khép kín, tính cạnh tranh chưa cao… có thể dẫn đến hạn chế về chất lượng, khó giảm giá thành, chưa khuyến khích việc đầu tư phát triển ngành in.
Thay mới SGK hằng năm gây lãng phí rất lớn. Ảnh: TẤN THẠNH
Lãng phí ngân sách lớn
Đặc biệt, mặc dù giá bán SGK giáo dục phổ thông 2000 khá thấp so với mặt bằng chung của thị trường xuất bản phẩm và giữ nguyên từ năm 2011 nhưng trong nhiều năm qua, tình trạng phần lớn SGK chỉ sử dụng một lần, thay mới hằng năm, gây lãng phí phân sách nhà nước, gây bức xúc dư luận xã hội. Bà Hoa dẫn chứng do phần lớn SGK chỉ sử dụng một lần dẫn đến việc SGK thay mới với số lượng lớn hằng năm (NXB in, phát hành khoảng 100 triệu bản, doanh thu gần 1.000 tỉ đồng/năm).
Video đang HOT
Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do việc biên soạn, thiết kế SGK chưa hợp lý, đã đưa các dạng/mẫu bài tập trắc nghiệm và các dạng bài tập khác với các “câu lệnh” để học sinh điền/viết vào chỗ trống, lựa chọn đúng sai, nối, khoanh vẽ đán.h dấu, tô màu… vào hầu hết SGK.
Báo cáo của Bộ GD-ĐT nêu rõ số lượng SGK đã in, phát hành giai đoạn 2012-2017 là rất lớn. Chỉ tính riêng năm 2017 là 107.807.120 bản sách trên tổng sản lượng 312.000.000 bản in xuất bản phẩm cả nước. Nếu tính cả sách tham khảo, sách VNEN và tài liệu “Tiếng Việt 1 – Công nghệ giáo dục” thì lên tới 75% tổng sản lượng xuất bản phẩm toàn quốc.
Giá cao do chiết khấu tới 40%
Hiện nay SGK in tại hơn 90 cơ sở in tại 63 tỉnh, thành trong cả nước phải chuyển về nhập kho, sau đó chuyển đến các công ty cổ phần sách và thiết bị giáo dục tại các miền rồi mới chuyển về các công ty phát hành sách địa phương, sau đó chuyển cho các cơ sở giáo dục hoặc đại lý làm tăng chi phí vận chuyển. Theo khảo sát, mức chi chiết khấu phát hành SGK khoảng 250 tỉ đồng/năm.
“Việc NXB thực hiện chiết khấu tới 40% cho đại lý bán SGK sẽ làm giá bán của sách tăng lên. Đề nghị Bộ GD-ĐT có chấn chỉnh để giảm tỉ lệ chiết khấu nhằm giảm giá bán sách cho người dân” – bà Hoàng Thị Hoa nhấn mạnh.
Học sinh viết, vẽ vào SGK thì giáo viên bị xử lý?
Bộ GD-ĐT đã có chỉ thị về sử dụng SGK và sách tham khảo trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Trong chỉ thị này, Bộ GD-ĐT thừa nhận hiện nay trên thị trường đang có sự lãng phí lớn khi chỉ khoảng 35% SGK được dùng lại.
Để nâng cao hiệu quả sử dụng SGK, tăng tỉ lệ SGK được sử dụng nhiều lần, Bộ GD-ĐT yêu cầu giám đốc các sở GD-ĐT chỉ đạo các phòng GD-ĐT, các trường học tổ chức quán triệt đến từng cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về việc giữ gìn bảo quản SGK để sử dụng và sử dụng lại lâu bền. Các trường hướng dẫn học sinh nghiên cứu SGK để thực hiện các hoạt động học và ghi kết quả học tập vào vở, không được trực tiếp viết, vẽ vào SGK.
Ngoài ra, Bộ GD-ĐT cũng chỉ đạo các sở GD-ĐT tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm những trường hợp cán bộ quản lý, giáo viên vi phạm quy định về quản lý và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các trường học khiến học sinh phải mua quá nhiều xuất bản phẩm tham khảo nhưng sử dụng không hiệu quả, gây lãng phí. Đồng thời, phối hợp với các ban, ngành liên quan tổ chức việc thanh tra, kiểm tra việc sử dụng SGK và sách tham khảo trong các trường học, xử lý vi phạm theo thẩm quyền hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm.
Chỉ thị của Bộ GD-ĐT lập tức gây tranh cãi. Một giáo viên lớp 4 của một trường tiểu học đóng tại quận Cầu Giấy, Hà Nội cho hay năng lực học sinh khác nhau, có em tiếp thu nhanh, có em tiếp thu chậm. Có em phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần mới hiểu bài. Vậy nếu hướng dẫn học sinh mà em ấy viết vào sách thì giáo viên bị xử lý hay sao? Nhiều học sinh tính tình cẩu thả, không cẩn thận làm rách hay bị dây mực vào sách thì giáo viên có bị xử lý hay không?
Một giáo viên Trường THCS Yên Hòa, Hà Nội đặt vấn đề SGK là tài sản của học sinh, do cha mẹ, gia đình học sinh mua nên không ai có quyền cấm các em viết, vẽ vào sách. Quy định buộc giáo viên yêu cầu học sinh không viết vào SGK là bất hợp lý.
TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ GD-ĐT, cho rằng việc ban hành một công văn hướng dẫn quản lý, phát hành và sử dụng SGK cần phải đi từ cái tâm và cái tầm của nhà quản lý… Theo ông Vinh, nếu vì lợi ích của người học cũng như lợi ích quốc gia thì nên có những chia sẻ về tinh thần tiết kiệm khi sử dụng SGK gửi đến người dân. Bên cạnh đó, Bộ GD-ĐT nên phát động phong trào giữ gìn SGK sạch đẹp và khuyến khích trưng mua lại với giá rẻ hoặc cho lại nhà trường để tập trung lại và hỗ trợ cho các trẻ thuộc gia đình nghèo đi học đỡ phải mua SGK cho năm học mới.
Chuyên gia này nhấn mạnh chỉ thị chỉ là văn bản hành chính đôn đốc, nhắc nhở cơ quan, cá nhân thuộc quyền mình quản lý để thực hiện một văn bản quy phạm pháp luật, một chủ trương, chính sách hay một quyết định mà không thuộc văn bản quy phạm pháp luật. Do đó, chỉ thị không được có điều khoản xử lý, chế tài. “Không biết bộ phận nào tham mưu cho bộ trưởng mà lại có một chỉ thị vừa thiếu logic vừa không đúng thể thức như vậy!” – ông Vinh nói.
Yến Anh
Thế Dũng
Theo nld.com.vn
Mức chi chiết khấu phát hành sách giáo khoa khoảng 250 tỷ đồng/năm
Mức chi chiết khấu phát hành SGK GDPT khoảng 250 tỷ đồng/năm (tương đương với 25% doanh thu hàng năm 1.000 tỷ đồng) là khá cao, chưa thật phù hợp với cơ cấu giá thành, ảnh hưởng lớn đến việc chi trả của học sinh.
Thông tin trên do bà Hoàng Thị Hoa - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, Thanh niên thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (UBVHGDTNTN&NĐ) đưa ra tại Phiên họp toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban sáng nay, ngày 25/9 về kết quả khảo sát một số nội dung trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hành sách giáo khoa giáo dục phổ thông giai đoạn 2012 - 2017.
Ngày 25/9, Ủy ban Văn hóa, giáo dục, Thanh niên thiếu niên và Nhi đồng (VHGDTTN & NĐ) đã họp phiên toàn thể
Quy định của Luật Giáo dục hiện hành dẫn tới độc quyền khép kín sách giáo khoa
Bà Hoàng Thị Hoa cho biết, hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK GDPT chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản luật như: Luật Xuất bản, Luật Giáo dục, Luật Thương mại, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Doanh nghiệp, Luật Đấu thầy, Luật cạnh tranh... và nhiều văn bản hướng dẫn thi hành. Mặc dù hệ thống văn bản pháp luật đã tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK GDPT những vẫn tồn tại một số bất cập.
Theo bà Hoa, quy định về thẩm quyền của Bộ GD&ĐT tại khoản 3, điều 99 Luật Giáo dục hiện hành được cho là nguyên nhân chính dẫn tới độc quyền trong hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK GDPT trong những năm qua, gây bức xúc dư luận xã hội. Mặc dù Luật xuất bản 2012 đã có một số quy định về điều kiện xuất bản, in, phát hành xuất bản phẩm nhưng chưa đủ để khắc phục bất cập này.
Quy định về việc sử dụng 1 bộ SGK thống nhất trên cả nước tại khoản 3 điều 29 Luật Giáo dục hiện hành đến nay không còn phù hợp, mâu thuẫn với quy định "thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK; có một số SGK cho mỗi môn học" tại Nghị quyết số 88/2014/QH 13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK GDPT.
Về xuất bản SGK GDPT, bà Hoàng Thị Hoa cho rằng, qua khảo sát cho thấy dư luận rất băn khoăn cho rằng việc Bộ GD&ĐT vừa tổ chức biên soạn, vừa tổ chức thẩm định, phê duyệt, chỉ đạo việc xuất bản, in và phát hành SGK đã tạo ra thế độc quyền khép kín trong tất cả các khâu của quy trình từ biên soạn đến phát hành, không thúc đẩy cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng, giảm giá bán SGK. Việc giao Bộ GD&ĐT tổ chức biên soạn, phê duyệt, xuất bản SGK không phù hợp với Luật Xuất bản 2012 và xu hướng phổ biến trên thế giới hiện nay.
Bà Hoàng Thị Hoa - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, Thanh niên thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội
Chi chiết khấu phát hành SGK lên tới 250 tỷ đồng/ năm
Đối với việc in, phát hành SGK GDPT, bà Hoa cho biết, báo cáo của Bộ GD&ĐT cho thấy, số lượng SGK GDPT đã in, phát hành giai đoạn 2012 - 2017 tương đối ổn định (khoảng trên 100 triệu bản/năm) và chiếm tỷ lệ lớn, khoảng 30% tổng sản lượng xuất bản phẩm cả nước. Nếu tính cả sách tham khảo, sách VNEN và tài liệu Tiếng Việt CNGD thì lên đến 75% tổng sản lượng xuất bản phẩm cả nước.
Theo bà Hoa, hàng năm NXB GDVN tổ chức in SGK GDPT theo hai hình thức: in gia công và in đấu thầu rộng rãi toàn quốc. Tuy nhiên, việc in SGK GDPT chỉ được đấu thầu rộng rãi sau khi đã trừ sản lượng giao cho các đơn vị in nội bộ của NXB GDVN và những tên sách có số lượng in thấp. Do đó, tính cạnh tranh chưa cao, dẫn đến hạn chế về chất lượng, khó giảm giá thành, chưa khuyến khích việc đầu tư phát triển ngành in.
Bên cạnh đó, tình trạng in lậu, in nối bản SGK GDPT ngày càng lan rộng, tinh vi và phức tạp, gây khó khăn cho các cơ quan quản lý nhà nước và người sử dụng trong phân biệt thật, giả, phát hiện vi phạm; ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các tác giả, của nhà xuất bản và người tiêu dùng.
Việc phát hành SGK GDPT được thực hiện chủ yếu theo hệ thống nội bộ, khép kín của NXBGDVN. Hệ thống phát hành SGK GDPT còn cồng kềnh, quy trình phát hành chưa thật hợp lý do phải trải qua nhiều khâu trung gian làm tăng chi phí vận chuyển.
Mức chi chiết khâu phát hành SGK GDPT khoảng 250 tỷ đồng/năm (tương đương với 25% doanh thu hàng năm 1.000 tỷ đồng) là khá cao, chưa thật phù hợp với cơ cấu giá thành, ảnh hưởng lớn đến việc chi trả của học sinh.
Mặc dù giá bán SGK GDPT 2000 khá thấp so với mặt bằng chung của thị trường xuất bản phẩm và giữ nguyên từ năm 2011 nhưng trong nhiều năm qua, tình trạng phần lớn SGK chỉ sử dụng một lần, thay mới hàng năm, gây lãng phí phân sách nhà nước, gây bức xúc dư luận xã hội.
Bà Hoa cho rằng, nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là việc biên soạn, thiết kế SGK chưa hợp lý, đã đưa các dạng/mẫu bài tập vào hầu hết SGK tiểu học và THCS; chất lượng giấy in, đóng quyền SGK GDPT chưa bảo đảm; việc chỉ đạo, hướng dẫn sử dụng, giữ gìn, bảo quản sách và công tác kiểm tra, đán.h giá việc in, phát hành SGK của Bộ GD&ĐT chưa được quan tâm đúng mức.
Bộ GD&ĐT nói gì?
Theo báo cáo giải trình của Bộ GD&ĐT về việc biên soạn, xuất bản và phát hành sách giáo khoa, để tổ chức biên soạn bộ sách giáo khoa, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định thành lập đội ngũ tác giả và tổ chức biên soạn sách giáo khoa; Quyết định thành lập Hội đồng thẩm định sách giáo khoa và tổ chức thẩm định sách giáo khoa các môn học; Giao cho Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức bản thảo, biên tập, thiết kế-minh họa, đăng kí xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa.
Từ đó đến nay, việc in sách giáo khoa do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn các nhà in có đủ năng lực để bảo đảm chất lượng, tiến độ, giá thành hợp lí.
Do tính chất đặc thù của việc xuất bản, phát hành sách giáo khoa nên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không được tự quyết định giá bìa sách giáo khoa. Theo quy định hiện hành thì sách giáo khoa là mặt hàng được quản lí giá bởi Bộ Tài chính (Cục Quản lý giá). Từ năm 2011 đến nay, mặc dù giá cả thị trường có nhiều thay đổi, giá nguyên vật liệu làm sách tăng lên nhiều nhưng giá sách giáo khoa vẫn giữ nguyên.
Bộ GD&ĐT cho rằng, việc Nhà xuất bản Việt Nam tổ chức đấu thầu để lựa chọn các công ty in, phát hành sách giáo khoa thông qua các công ty cổ phần về thực chất là lựa chọn những công ty đủ mạnh, có khả năng in sách giáo khoa với chất lượng tốt, giá thành hạ, phát hành sách giáo khoa ở các địa phương để giảm chi phí vận chuyển, bảo đảm không bị lỗ hoặc lỗ ít trong bối cảnh giá nguyên vật liệu, nhân công tăng theo giá cả thị trường nhưng giá sách giáo khoa không thay đổi ( theo báo cáo của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, trong việc in ấn, phát hành sách giáo khoa hiện nay lỗ khoảng 40 tỷ một năm).
Khi biên soạn sách giáo khoa để thực hiện trên phạm vi cả nước từ năm học 2002-2003, các tác giả đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nhằm hướng dẫn học sinh tiến hành các thí nghiệm; xây dựng hệ thống bài tập đa dạng về hình thức (tự luận, trắc nghiệm, điền khuyết, nối đôi) nhằm rèn luyện cho học sinh các thao tác tư duy phù hợp với từng nội dung kiến thức, hướng dẫn học sinh tự học, đồng thời giúp học sinh làm quen với các dạng bài tập khác nhau trong kiểm tra, đán.h giá theo xu thế chung của các nước trên thế giới.
Để học sinh không viết vào sách giáo khoa trong quá trình thực hiện các hoạt động học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng sách giáo khoa, nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ vào sách để sử dụng sách giáo khoa được lâu bền.
Đồng thời yêu cầu Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức rà soát, đán.h giá cụ thể việc in ấn, phát hành sách giáo khoa hiện hành để đề xuất phương án chỉnh sửa bản thảo sách giáo khoa nhằm hạn chế tối đa việc học sinh ghi vào sách giáo khoa trong quá trình học tập; báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo về kết quả rà soát, đán.h giá và phương án chỉnh sửa bản thảo sách giáo khoa trước khi tái bản, bảo đảm sách giáo khoa có chất lượng tốt, được sử dụng nhiều lần, tránh gây lãng phí.
Hồng Hạnh
Theo Dân trí
Bài 1: Xóa độc quyền sách giáo khoa LTS: Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình và sách giáo khoa (SGK) phổ thông ra đời với mục tiêu khắc phục những bất cập của giáo dục phổ thông hiện tại. Học sinh vất vả tìm sách giáo khoa phù hợp khi mỗi môn có quá nhiều sách. Ảnh: Hoàng Hùng Trong đó, chương trình theo hướng...