Sách giáo khoa cho năm học mới: Vừa thừa, vừa thiếu

Câu chuyện thiếu sách giáo khoa (SGK) nhiều môn lớp 6 hiện nay ở các nhà sách không khác gì so với tình trạng đỏ mắt tìm SGK lớp 2 của năm học trước, cũng thời điểm này. Điệp khúc nhà trường bán SGK kèm sách bổ trợ nhập nhèm, thiếu rõ ràng vẫn diễn ra ở một số nơi.

Ảnh minh họa.

Tại sao cùng một câu chuyện vẫn lặp đi lặp lại từ năm học này qua năm học khác trong khi việc bảo đảm đủ chỗ học, sách học cho học sinh là những yêu cầu cơ bản đặt ra đối với ngành giáo dục?

Đỏ mắt tìm mua sách

Có con bắt đầu vào cấp THCS, chị Lan Anh ( quận Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết năm nay ảnh hưởng của dịch bệnh nên con nhập học muộn hơn so với mọi năm. Phải đến khi nhận lớp, trước khai giảng mấy hôm, nhà trường mới hướng dẫn danh sách các SGK, sách tham khảo cần mua để phục vụ cho việc học nên các bố mẹ lúc này mới bắt đầu đi mua sách. Tuy nhiên, một số cuốn đặc biệt khan hiếm như bộ 4 cuốn SGK tiếng Anh lớp 6 đã hết từ đầu tháng 9 tại nhiều cửa hàng sách lớn tại Hà Nội. Đáng chú ý, ngay cả các cửa hàng sách và thiết bị trường học thuộc hệ thống Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) – đơn vị phát hành sách này cũng không sót cuốn nào để mua.

“Năm học mới đã bắt đầu được 1 tuần nhưng nhiều học sinh trong lớp con gái tôi cũng chưa có đủ sách để học. Giải pháp tạm thời trong những ngày này được phụ huynh lớp tôi bàn nhau là photo cho các con học tạm và tiếp tục… lùng mua sách ở các địa chỉ khác nhau”, chị Lan Anh cho biết.

Về phía NXBGDVN, đơn vị này thừa nhận: Trong vài ngày qua, có hiện tượng thiếu cục bộ một số đầu SGK lớp 6, tại một số cửa hàng thuộc hệ thống NXBGDVN ở khu vực Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Nguyên nhân là năm học 2020 – 2021, do ảnh hưởng của dịch bệnh nên nhu cầu mua sắm ở các địa phương có biến động so với mọi năm, giảm ở các vùng có dịch, tăng ở một số TP lớn. Việc mua sắm sách vở, đồ dùng học tập diễn ra chậm hơn mọi năm và dồn dập vào dịp sau khai giảng (so với mọi năm là trước khai giảng). Hiện đơn vị này đang gấp rút điều chuyển sách giữa các địa phương và khu vực, in bổ sung gấp để đáp ứng nhu cầu phát sinh để có đủ sách trong 1 – 2 ngày tới.

Trên thực tế, đây là năm học cuối cùng dùng SGK lớp 2 và lớp 6 theo chương trình hiện hành nên các nhà sách đều cân đối số lượng nhập về, tránh tồn đến năm sau. Tuy nhiên, do khối lớp 2 thường các trường đã thông báo danh sách SGK cần mua từ cuối năm ngoái trong khi học sinh lớp 6 là khối lớp đầu cấp, nhập học muộn nên mua sách muộn, dẫn đến hiện tượng khan hiếm sách ở một số địa phương.

Tuy nhiên, câu chuyện này không mới khi cả năm học 2018-2019 và 2019-2020, nhiều phụ huynh phải chạy đôn chạy đáo tìm mua sách cho con, nhất là các lớp đầu cấp mỗi khi năm học đã bắt đầu. Có ý kiến cho rằng nguyên nhân là do năm 2019-2020, Bộ GDĐT thay đổi SGK lớp 1 và các cấp khác kể từ các năm sau đó nên các nhà sách nhập cầm chừng. Song, ngay cả NXBGDVN là đơn vị cung ứng sách cũng… hết sách thì phụ huynh biết đi đâu để tìm mua sách? Trong khi trách nhiệm đáp ứng đủ nhu cầu SGK cho học sinh là việc năm nào cũng được Bộ GDĐT lưu ý song lịch sử cũ vẫn lặp lại? Trách nhiệm của các cơ quan quản lý ra sao khi 3 năm qua, cứ đến đầu năm học là lại thiếu SGK? Giải pháp nào để hiện tượng này chấm dứt ở các năm sau khi việc thay SGK của chương trình hiện hành bằng SGK của chương trình giáo dục phổ thông mới rất cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng.

Vẫn bán SGK kèm sách bổ trợ

Câu chuyện bán SGK kèm sách bổ trợ nhưng không hề ghi rõ đâu là sách bắt buộc theo chương trình của Bộ GDĐT, đâu là sách bổ trợ không bắt buộc phải mua của nhiều nhà trường vẫn tiếp diễn qua nhiều năm dù đầu năm học nào, Bộ GDĐT cũng có văn bản chỉ đạo về việc này.

Đơn cử, danh mục SGK của một số nhà trường ở Hà Nội đối với lớp 1 năm nay phát cho phụ huynh có giá lên tới 600 nghìn đồng tới 800 nghìn đồng khiến các bậc phụ huynh đều sốc. Bởi theo thông báo của Bộ GDĐT, giá các bộ SGK theo chương trình GDPT mới chỉ hơn 200 nghìn đồng. Như bộ sách “Cánh Diều” gồm 9 cuốn đã được Bộ Tài chính chấp thuận giá bán ở mức 199.000 đồng/bộ; Bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” gồm 10 cuốn có giá 179.000 đồng; Bộ sách “Chân trời sáng tạo” gồm 9 cuốn giá 186.000 đồng; Bộ sách “Cùng học để phát triển năng lực” gồm 10 cuốn giá 194.000 đồng; Bộ sách “Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục” có 9 cuốn, giá 189.000 đồng…

Kể cả khi các trường chọn các cuốn sách độc lập từ 5 bộ sách này thì giá cũng không thể đội lên gấp 3, 4 lần như vậy. Nhìn vào danh mục các sách nhà trường bán cho phụ huynh, có thể thấy bao gồm cả vở bài tập, sách tham khảo, các bộ dụng cụ học tập và vở viết… nhưng không hề được ghi cụ thể cái nào là bắt buộc, cái nào là tự chọn. Đó là chưa kể, nếu đăng ký mua ở trường, phụ huynh không được chọn mua cuốn này, bỏ cuốn kia mà phải mua nguyên bộ theo quy định. Nên dù có biết, phụ huynh cũng khó lòng từ chối nhà trường không mua trọn bộ sách vì tâm lý, có thể cô sẽ dạy đến cuốn này, lúc ấy biết đi đâu mà mua…

Phó Giám đốc Sở GDĐT Hà Nội Phạm Xuân Tiến nhấn mạnh, do đặc thù năm nay mỗi trường được quyền chọn cho mình một hoặc nhiều hơn một bộ SGK nên rất cần sự thống nhất với phụ huynh. Về mặt nguyên tắc, học sinh phải được trang bị đầy đủ SGK. Còn sách tham khảo, bổ trợ và một số loại khác thì căn cứ nhu cầu thực tế, đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh. Phụ huynh hoàn toàn có thể chỉ đăng ký mua SGK ở trường, còn sách tham khảo ra hiệu sách mua để cho con làm thêm vào cuối tuần, nhà trường tuyệt đối không được bắt phụ huynh mua cả sách tham khảo ở trường.

Không được ép học sinh mua sách tham khảo dưới mọi hình thức là điệp khúc nhiều năm nay từ các cơ quan quản lý giáo dục nhưng trên thực tế, hiện Bộ GDĐT cũng không có quy định nào yêu cầu NXB, các Sở GDĐT, các Phòng GDĐT phải tách riêng SGK và sách bổ trợ. Và các nhà trường, mỗi khi bị truyền thông phản ánh, lại có nghiêm túc kiểm điểm và rút kinh nghiệm nhưng đến năm sau, chuyện cũ vẫn xảy ra…