Rau sắn – món ngon vùng trung du đất Tổ

Mỗi độ tháng Ba về, tiết trời ấm áp, ở nơi đồng quê trung du đất Tổ Phú Thọ lại có một món ăn vô cùng dân dã, quen thuộc mà đậm đà dư vị.

Đó là món rau sắn, món ăn đã có mặt trong mâm cơm của mỗi gia đình từ bao đời nay ở vùng đất này.

Nhắc đến vùng đất Tổ Phú Thọ, không thể không nhắc đến những món ăn đã trở thành đặc sản của vùng như cơm nắm lá cọ, thịt chua, cá thính, bưởi Đoan Hùng, rêu đá lam, gà cựa… và không thể thiếu món canh rau sắn.

Cứ đến độ tháng Ba dương lịch, khi những bờ rào cây sắn cắm từ mùa đông năm trước đã mọc mầm lên cao xanh tốt, những bà mẹ quê vùng trung du Phú Thọ lại mang rổ hay đeo giỏ ra vườn, hàng rào trước ngõ, hàng rào sắn bên bờ ao để hái rau sắn. Theo kinh nghiệm của người dân vùng trung du, muốn có những mẻ rau sắn ngon thì phải hái những ngọn non ở cây sắn bờ rào chứ không nên hái ngọn sắn ở bãi trồng. Vì rau sắn bờ rào ăn sẽ mềm, ngọt và không có vị chát như ở trên nương đồi.

Canh rau sắn chua nấu cá là món ngon của miền quê trung du Phú Thọ

Rau sắn hái về, không phải cứ thế là đã chế biến được món ăn mà phải trải qua một công đoạn là nhặt bỏ những cuống già, dùng tay vò cho rau mềm nát để nhựa sắn được tiết ra. Sau đó cho rau sắn đã vò vào chum vại sành ngâm với nước lã và chút muối hạt chừng 2-3 ngày là rau sắn ngấu chua, ngả sang màu vàng nhạt, có mùi hăng hăng của nhựa sắn là có thể lấy ra để chế biến món ăn.

Ẩm thực từ rau sắn ở nơi đồng quê đất Tổ rất phong phú và hấp dẫn. Món chính từ rau sắn bao giờ cũng là món canh rau sắn. Để nấu món này, những bà mẹ quê đã tích lũy bao kinh nghiệm từ bao tháng bao năm để nấu cho cả nhà bát canh rau sắn ngọt lành. Rau sắn ngâm chua ngon nhất là nấu với tép đồng, cua đồng hoặc một vài mớ tôm riu hay mấy con bống. Cả rau và tép đồng cho lẫn nhau, đổ xâm xấp nước rồi cho lên bếp đun. Khi nấu, cần chú ý đun đều lửa, không nên đun lửa quá to, nước sẽ bị tràn ra ngoài, không được để tắt bếp vì theo người dân vùng trung du, khi bếp tắt, rau ngừng sôi sẽ rất độc vì ngọn rau sắn vốn chứa nhiều độc tố. Đun chừng 2-3 tiếng là rau và cá tép đã mềm, nêm thêm gia vị là có thể múc canh ra thưởng thức.

Món canh rau sắn nấu tép đồng mang lại cho người ăn những cảm nhận trong sự đậm đà và ngọt lành. Có độ mềm, bùi bùi của rau sắn, vị ngọt và chua thanh của nước, vị thơm của tôm cua, tép đồng hòa quyện vào rau làm nên một dự vị thơm ngon và lạ miệng. Ngon nhất là ăn canh lúc còn nóng hổi, mồ hôi toát ra, cơ thể trở nên nhẹ nhõm lạ thường. Người dân vùng đất Tổ còn sáng tạo thêm khi nấu canh rau sắn với khoai sọ, với măng chua cùng móng giò lợn ăn vừa béo vừa lạ miệng và hấp dẫn.

Ngoài món canh rau sắn, ẩm thực nơi đồng quê đất Tổ còn có món rau sắn tươi luộc nhừ chấm với muối vừng ăn rất thơm và bùi. Những trưa hè oi ả, để thay đổi khẩu vị cho món ăn, những bà mẹ quê còn trổ tài làm nộm rau sắn. Rau sắn luộc nhừ, vắt kiệt nước rồi trộn với nước chanh, muối, vừng lạc là đã có món nộm rau sắn ngon lành. Cũng là món dưa sắn chua, người nấu bếp vắt khô nước rồi cho lên chảo mỡ sôi xào liên tục không ngưng tay tạo thành món rau sắn xào vừa săn giòn vừa lạ miệng. Bên bếp than hồng, các bà cụ còn lấy những niêu đất để kho cá với dưa sắn. Bao nhiêu vị thơm ngọt của cá ngấm vào dưa sắn nên ăn cá kho mà dưa sắn bao giờ cũng hết trước, ngon miệng, dễ ăn.

Món ăn rau sắn theo năm tháng mà đi vào kí ức tuổi thơ đằm ngọt của biết bao người sinh ra và lớn lên ở nơi đồng quê vùng đất Tổ. Dù có đi đến chân trời góc bể, xa quê bao tháng, bao năm vẫn nhớ về hương vị rau sắn tuổi thơ. Những trưa hè oi ả, bọn trẻ quê rủ nhau ra đồng lặn ngụp, be bờ, xúc tát để bắt được những con cua đồng, những mẻ tôm riu để mang về cho mẹ nấu canh rau sắn. Bữa cơm chiều mùa đông hay trưa hè oi ả, bát canh rau sắn mẹ nấu ngọt lành vị quê vẫn đậm sâu trong kí ức. Cả một khung trời tuổi thơ sống mãi trong tâm hồn.

Ngày xưa, nơi thôn quê nghèo khó, món rau sắn vốn dĩ chỉ dành cho nhà nghèo, cho người dân nơi đồng quê. Nhưng ngày nay, rau sắn đã trở thành món ăn đặc sản của người dân nơi phố thị, trở thành linh hồn trong ẩm thực đồng quê vùng đất Tổ. Món ăn dân dã, quê mùa ngày nào đã nức tiếng về đặc trưng ẩm thực, thuộc những món ăn nên thưởng thức khi đặt chân đến Phú Thọ.

Phiên chợ quê bên gốc đa làng nơi miền trung du, bên những nong tằm chín vàng ruộm, những sàng bánh đúc nóng hổi, những chậu rau dưa sắn ngấu vàng được những bà mẹ quê bày bán. Khách xúm lại mua về nấu canh, chỉ độ 5 ngàn một bát là được cả một nồi canh rau sắn ngon. Người phố thị qua chợ quê cũng dừng xe, mua vài bát dưa rau sắn về nấu cho có dư vị làng quê.

Bởi thế, ai sinh ra và lớn lên ở Phú Thọ, đến mùa rau sắn mọc, dù bận đến mấy cũng cố gắng nấu một vài bữa canh để thưởng thức. Ai ở nơi khác đến vùng đất Tổ cũng gọi món canh rau sắn như để cảm nhận được hương vị ẩm thực đặc sản của vùng này./.