Rầm rộ phát hành trái phiếu doanh nghiệp: Có thực sự là kênh đầu tư hấp dẫn?
Thời gian qua, thị trường trong nước ghi nhận sự bùng nổ của hàng loạt thương vụ huy động vốn nghìn tỷ qua kênh trái phiếu của doanh nghiệp. Mặc dù lãi suất trái phiếu vô cùng hấp dẫn, nhưng giới phân tích cảnh báo, hoạt động này sẽ đem lại rất nhiều rủi ro cho các nhà đầu tư.
Rầm rộ phát hành trái phiếu doanh nghiệp: Có thực sự là kênh đầu tư hấp dẫn?
Doanh nghiệp tăng tốc phát hành trái phiếu trước khi bị “siết”
Theo nhận định của giới phân tích, thời gian qua, giá trị đăng ký phát hành trái phiếu đã tăng vọt, do các doanh nghiệp phải “chạy nước rút” trước khi Nghị định mới về phát hành trái phiếu có hiệu lực từ ngày 1/9/2020.
Theo đó, Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 163/2018/NĐ-CP quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, với các rằng buộc chặt chẽ hơn và các yêu cầu “nghiêm” hơn đối với tổ chức phát hành khi thực hiện phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Đơn cử như quy định dư nợ phát hành trái phiếu riêng lẻ tại thời điểm phát hành không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu tại quý gần nhất (bao gồm cả khối lượng dự kiến phát hành). Các đợt phát hành phải cách nhau tối thiểu 6 tháng, mỗi đợt phải hoàn thành trong vòng 90 ngày kể từ ngày công bố thông tin. Bổ sung thêm yêu cầu Báo cáo tài chính kiểm toán trong hồ sơ phát hành phải có ý kiến chấp nhận toàn phần, nếu ngoại trừ phải có giải thích hợp lý và xác nhận của kiểm toán…
Điều này đã khiến số đợt đăng ký phát hành trái phiếu trong tháng 8 của các doanh nghiệp lên đến 720 đợt, với tổng số t.iền huy động là 127.000 tỷ đồng, tăng 70% so với tháng trước. Tuy nhiên, tỷ lệ phát hành thành công lại ở mức rất thấp, chỉ có gần 40 doanh nghiệp thành công với 170 đợt phát hành, số t.iền huy động được chỉ là 38.400 tỷ đồng.
Dẫn đầu về tỷ trọng huy động vốn qua kênh trái phiếu là nhóm doanh nghiệp bất động sản, với hơn 30% tổng giá trị phát hành, tiếp đó là các tổ chức tín dụng, nhóm dịch vụ, xây dựng, chứng khoán…
Video đang HOT
Trong đó, nổi bật là các thương vụ huy động trái phiếu quy mô hàng nghìn tỷ, như nhóm Sovico Holdinsg và địa ốc Phú Long, nhóm Xuân Thiện Group, Sài Gòn Glory.
Rủi ro tiềm ẩn khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp
Trong bối cảnh doanh nghiệp đua nhau tranh thị phần trái phiếu với mức lãi suất vô cùng hấp dẫn, trái ngược với mức lãi suất tiết kiệm tại các nhà băng đang ngày càng tiết giảm, thì việc nhà đầu tư chuyển vốn sang kênh trái phiếu doanh nghiệp là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Tuy nhiên, vấn đề này đã được Bộ Tài chính khuyến cáo, cho rằng nhà đầu tư không nên mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao, bởi lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao. Chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu, về tình hình tài chính của doanh nghiệp để đ.ánh giá được các rủi ro gặp phải, nhà đầu tư mới nên thu gom trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ.
“Nếu doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn, nhà đầu tư có khả năng không thu hồi được khoản t.iền đầu tư trái phiếu, bao gồm cả gốc và lãi”, Bộ Tài chính cảnh báo.
Tương tự, giới chuyên gia kinh tế nhận định trong bối cảnh thị trường trái phiếu đầy biến động như hiện nay, có thể thấy sân chơi này đang tồn tại hiện tượng doanh nghiệp vì “thiếu chuẩn” vay tín dụng ngân hàng nên mới dồn sức vay qua kênh trái phiếu. Không chỉ vậy, nhiều doanh nghiệp trong ngành bất động sản còn đẩy rủi ro về phía nhà đầu tư, khi phát hành trái phiếu mà không có tài sản đảm bảo (trái phiếu phát hành riêng lẻ).
Một chuyên gia của trường đại học Kinh tế TP.HCM phân tích thêm, có nhiều lý do để doanh nghiệp gặp khó trong việc vay tín dụng từ ngân hàng. Ví dụ như doanh nghiệp thiếu yêu cầu về mặt pháp lý, không đủ điều kiện nhận gói vay, trong khi ngân hàng lại đưa ra các yêu cầu rất chặt chẽ về thủ tục do họ chịu sự kiểm soát dòng vốn…
Kể cả trong trường hợp trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm bảo đi kèm, thì cũng tồn tại những nguy cơ cho nhà đầu tư, như trường hợp tài sản đó đã được thế chấp vay vốn trước đó, hoặc giá trị của tài sản đảm bảo không tương xứng với tổng giá trị trái phiếu được phát hành.
“Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng cần tìm hiểu kĩ việc định giá tài sản bảo đảm là do cơ quan, tổ chức nào thực hiện hay chính bản thân doanh nghiệp tự định giá?”, vị chuyên gia nhấn mạnh.
Một góc nhìn khác về sự phát triển nóng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Bất chấp sự phát triển nhanh chóng trong thời gian gần đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam còn cả một chặng đường rất dài để phát triển, để đủ sức chia sẻ gánh nặng cung cấp vốn cho nền kinh tế với hệ thống ngân hàng thương mại như kỳ vọng của Chính phủ.
Thực tế qua những con số thông kê...
Thống kê từ HNX và các doanh nghiệp cho thấy, có 211 doanh nghiệp chào bán tổng cộng 300.588 tỷ đồng trái phiếu trong năm 2019. Trong đó, tổng số trái phiếu phát hành được là 280.141 tỷ đồng, tương đương 93,2% giá trị chào bán, tăng 25% so với năm 2018.
Số liệu thống kê cũng cho thấy, hầu hết số trái phiếu doanh nghiệp nói trên được phát hành dưới hình thức riêng lẻ, chỉ có khoảng 6% phát hành ra công chúng bởi các ngân hàng thương mại.
Lượng phát hành lớn trong năm cũng khiến quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng từ 9% GDP trong năm 2018 lên khoảng 11,3% GDP trong năm 2019, đưa tổng lượng trái phiếu lưu hành đạt gần 670.000 tỷ đồng tại thời điểm cuối năm 2019.
Một điểm đáng lưu ý là chi phối thị trường vẫn là các nhà đầu tư tổ chức trong nước với tổng lượng mua đạt 219.200 tỷ đồng, tương đương gần 80% lượng phát hành trong năm 2019.
Bước sang năm 2020, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong 6 tháng đầu năm ước đạt 159 ngàn tỷ đồng, tăng 50% so với cùng kỳ năm 2019.
Tuy quy mô thị trường tăng trưởng liên tục qua các năm nhưng hiện kênh trái phiếu doanh nghiệp vẫn khá nhỏ bé so với các kênh huy động vốn khác, đặc biệt là kênh tín dụng ngân hàng.
Với quy mô tín dụng ngân hàng tại thời điểm cuối năm 2019 là khoảng 8,2 triệu tỷ đồng, tương đương 138,4% GDP, thì quy mô của thị trường trái phiếu doanh nghiệp chỉ bằng khoảng 8% so với kênh tín dụng ngân hàng.
Số liệu thống kê của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho thấy, tổng quy mô thị trường trái phiếu của Việt Nam, gồm cả trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp, tại thời điểm cuối quý 3/2019 đạt khoảng 95,37 tỷ USD, tương đương 37,6% GDP, ngang bằng với Philippines nhưng còn cách khá xa tỷ lệ xấp xỉ 60% GDP của Trung Quốc và Thái Lan.
Tỷ lệ này còn thấp hơn nữa nếu so với các nền kinh tế phát triển tại khu vực châu Á như Nhật Bản là 214% GDP, Hàn Quốc là 120% GDP...
Những con số thống kê trên cho thấy, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam còn cả một chặng đường rất dài để phát triển, để đủ sức chia sẻ gánh nặng cung cấp vốn cho nền kinh tế với hệ thống ngân hàng thương mại như kỳ vọng của Chính phủ.
...Và những lưu ý để giúp thị trường phát triển bền vững
Trước hết phải khẳng định, sự dịch chuyển huy động vốn từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu doanh nghiệp, hướng tới việc phát triển cân bằng hơn giữa kênh thị trường vốn và kênh tín dụng ngân hàng là đúng với chủ trương của Nhà nước và phù hợp với "Lộ trình phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam giai đoạn 2017 - 2020, tầm nhìn đến năm 2030" và Đề án "Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng, có phần nóng, của thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian qua cũng đã gây ra những quan ngại nhất định trong giới chuyên gia kinh tế và cơ quan quản lý thị trường.
Trong bối cảnh đó, nói như PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Đại học Kinh tế TP.HCM, cảnh báo để can gián đầu tư trái phiếu doanh nghiệp phát triển nóng là tốt, nhưng nếu nói quá thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường này, nhất là trong bối cảnh thị trường mới bắt đầu sôi động, nhận được sự quan tâm của công chúng trong vài năm trở lại đây.
Cần phải lưu ý rằng, trước đó, bất chấp những nỗ lực phát triển thị trường của Chính phủ và các cơ quan quản lý có liên quan, thị trường vẫn không thể phát triển được, dẫn tới việc các doanh nghiệp và nền kinh tế phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn vốn tín dụng của các ngân hàng thương mại.
Vì vậy, thiết nghĩ, việc yêu cầu và giám sát chặt chẽ việc tuân thủ quy định của pháp luật trong và sau khi phát hành của các tổ chức phát hành, nâng cao khả năng "gác cổng" của các tổ chức tư vấn phát hành để đảm bảo chất lượng của các đợt phát hành trái phiếu, sớm có những tổ chức có năng lực định mức tín nhiệm doanh nghiệp, cũng như nâng cao kiến thức và hiểu biết của nhà đầu tư về sản phẩm tài chính này là việc làm hết sức quan trọng và căn cơ để thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể phát triển an toàn, bền vững trong tương lai.
Trái phiếu doanh nghiệp: Xuất hiện nhiều 'tân binh' Những tháng gần đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã có sự góp mặt của một số "tân binh" hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, phi tín dụng, dịch vụ, thậm chí có cả doanh nghiệp... cắt tóc gội đầu cũng phát hành trái phiếu để huy động vốn. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang rất sôi động (Ảnh minh...
