Quốc gia NATO này vẫn đang âm thầm là nơi trú ẩn an toàn cho Nga trước các lệnh trừng phạt

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch đặc biệt ở Ukraine dẫn đến việc phương Tây áp dụng một loạt các lệnh trừng phạt đối với Moscow, ít nhất một nhà tài phiệt và hàng nghìn người Nga khác đã đến Thổ Nhĩ Kỳ, được coi là một nơi an toàn để ở, đầu tư và nắm giữ tài sản dù nước này là thành viên NATO.

Siêu du thuyền Eclipse có liên quan đến nhà tài phiệt người Nga Abramovich bị trừng phạt, đã cập cảng Marmaris. Ảnh Reuters

Trong khi Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục nỗ lực làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine đồng thời duy trì quan điểm trung lập, Mỹ và NATO đang cố gắng gây sức ép buộc Thổ Nhĩ Kỳ áp lệnh trừng phạt Nga.

Một trong những biểu hiện của những nỗ lực này là việc Mỹ đề nghị Ankara chuyển giao cho quân đội Ukraine các hệ thống tên lửa phòng không S-400 mà nước này đã mua từ Nga để đổi lấy việc Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại chương trình tiêm kích F-35.

Bình luận thông tin về đề xuất này từ Washington, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tuyên bố: “Lập trường của chúng tôi vẫn không thay đổi. Đây không phải là một nội dung để thảo luận. Vấn đề này được khép lại đối với chúng tôi. Đây là tài sản của chúng tôi nhằm mục đích phòng thủ”.

Tuy nhiên, dưới con mắt của các nhà quan sát, việc đóng vai trò như một nơi trú ẩn an toàn cho người Nga làm tăng rủi ro cho chính phủ Istanbul, các ngân hàng và doanh nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ, vốn có thể phải đối mặt với các quyết định và hình phạt khó khăn nếu Mỹ và các nước khác gia tăng sức ép lên Moscow bằng các biện pháp trừng phạt “thứ cấp” rộng lớn hơn.

Đây là những gì đang bị đe dọa:

Tài sao Thổ Nhĩ Kỳ lại hấp dẫn đối với người Nga?

Thổ Nhĩ Kỳ cho biết quyết định tấn công Ukraine của Tổng thống Nga Vladimir Putin là không thể chấp nhận được nhưng phản đối các lệnh trừng phạt về nguyên tắc và không thực thi chúng.

Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đã bị vùi dập bởi khủng hoảng tiền tệ và lạm phát tăng vọt, phụ thuộc rất nhiều vào dầu khí, thương mại và du lịch của Nga.Khoảng 14.000 người Nga đã đến Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào ngày 24/2, nhiều người mang theo nhiều tiền mặt do bị chặn trên thẻ tín dụng và các giao dịch trên ngân hàng. Các nhà môi giới cho biết nhiều người đang sử dụng tiền mặt và các loại tiền điện tử đã chuyển đổi để mua tài sản như một khoản đầu tư an toàn.

Roman Abramovich, một trong số các nhà tài phiệt Nga bị phương Tây đưa vào danh sách đen, cũng đã đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ và hai siêu du thuyền trị giá 1,2 tỷ USD của ông đã cập cảng các khu nghỉ dưỡng của Thổ Nhĩ Kỳ vào tuần trước. Các nguồn tin quen thuộc với các cuộc đàm phán riêng đã nói với hãng tin Reuters rằng, các nhà tài phiệt Nga có thể đầu tư nhiều hơn.

Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu ngày 26/3 cho biết các nhà tài phiệt và công dân Nga “tất nhiên” được chào đón và có thể kinh doanh ở Thổ Nhĩ Kỳ theo luật pháp quốc tế.

Nơi trú ẩn an toàn cuối cùng?

Chính phủ các nước phương Tây đã thu giữ một số tài sản của các nhà tài phiệt, đóng băng dự trữ của Nga và loại bỏ Nga khỏi hệ thống ngân hàng SWIFT, và họ có thể ép Ankara thắt chặt các lỗ hổng. Các nhà phân tích cho rằng họ có thể áp đặt các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với những người kinh doanh với mục tiêu chính là Nga.

“Nếu thảm kịch nhân đạo vẫn tiếp diễn và Putin không có ý định lùi bước, tôi nghĩ các biện pháp trừng phạt thứ cấp là không thể tránh khỏi”, Hakan Akbas, nhà sáng lập của Dịch vụ Cố vấn Chiến lược có trụ sở tại Istanbul, chuyên về các biện pháp trừng phạt, cho biết.

Ông nói: “Phương Tây sẽ chú ý nhiều hơn đến bất kỳ quốc gia có lỗ hổng tiềm ẩn nào để họ không trở thành nơi trú ẩn an toàn. Ankara sẽ bị trói tay … và chắc chắn nước này sẽ phải có lập trường cứng rắn hơn chống lại Nga”.

Điều này có thể gây ớn lạnh cho các ngân hàng và công ty Thổ Nhĩ Kỳ giao dịch với khách hàng Nga hoặc kinh doanh ở nước ngoài. Vào năm 2020, Bộ Tài chính Mỹ đã áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, người đứng đầu và những người khác đối với việc Ankara mua tên lửa S-400 của Nga.

Tuy nhiên, với những nỗ lực của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc làm trung gian giữa Moscow và Kiev, nước này có thể tránh được tác động của các lệnh trừng phạt. Một vòng đàm phán hòa bình khác sẽ diễn ra tại Istanbul trong tuần này.

Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte đã hoan nghênh vai trò ngoại giao của Ankara, đồng thời nói thêm “chúng tôi rất mong muốn Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện tất cả các lệnh trừng phạt”.

Các ngân hàng và công ty đang chuẩn bị như thế nào?

Đối mặt với một lượng lớn khách hàng Nga mới, các ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ đã từ chối một số yêu cầu gửi tiền và chuyển khoản, đồng thời tăng cường kiểm tra tuân thủ vì sợ vi phạm các lệnh trừng phạt.

Điều này đã khiến một số người Nga thất vọng. Nhưng nó phản ánh sự thận trọng trong toàn bộ lĩnh vực tìm cách tránh sự lặp lại các biện pháp trừng phạt của Mỹ kéo dài nhiều năm truy tố ngân hàng nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ Halkbank, bị cáo buộc đã giúp Iran trốn các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Cơ quan quản lý ngân hàng BDDK cho biết họ không đưa ra chỉ thị nào để giới hạn công dân của bất kỳ quốc gia nào. Nhưng một nguồn tin cấp cao cho biết các biện pháp trừng phạt dù sao cũng “được coi là một rủi ro mới” và các công ty đã gặp nhau nhiều lần để thảo luận về nó kể từ khi chiến tranh bắt đầu.

Ông Akbas cho biết các công ty và tập đoàn lớn của Thổ Nhĩ Kỳ có tài sản hơn 10 tỷ USD ở Nga và Moscow hiện đang thúc ép họ tiếp tục hoạt động và trả lương cho người lao động nếu không có nguy cơ phá sản.

Bất kỳ hậu quả trừng phạt nào cũng có thể làm tổn hại thêm uy tín của Thổ Nhĩ Kỳ đối với các nhà đầu tư nước ngoài sau nhiều năm áp dụng chính sách tiền tệ và dòng tiền không chính thống.

Danh tiếng đó lại bị ảnh hưởng vào năm ngoái khi một cơ quan giám sát quốc tế có tên gọi Lực lượng Đặc nhiệm Hành động Tài chính đã hạ cấp Thổ Nhĩ Kỳ xuống cái gọi là danh sách xám vì không ngăn chặn được hoạt động rửa tiền và tài trợ khủng bố.