Phục hồi chế biến, xuất khẩu nông sản sau giãn cách
Trong 2 tháng giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg tại 19 tỉnh, thành khu vực phía Nam do ảnh hưởng của dịch COVID-19, các hoạt động sản xuất, chế biến nông sản bị tác động nặng nề, kéo theo kết quả xuất khẩu giảm mạnh tại khu vực Nam bộ.
Đứt gãy chuỗi cung ứng, thiếu hụt nhân lực
Ở thời điểm hiện tại, quá trình phục hồi sản xuất của doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn. Cụ thể, chuỗi cung ứng nguyên vật liệu hiện đã bắt đầu bị đứt gãy, doanh nghiệp bị mất khách hàng do thời gian thực hiện giãn cách quá lâu, không đảm bảo tiến độ giao hàng. Đặc biệt, lực lượng lao động khó có thể tập trung lại như ban đầu do công nhân chưa được tiêm vaccine nên chưa thể đến cơ sở sản xuất, đã về quê, cách ly, hay đang điều trị COVID-19…
Chế biến sản phẩm dứa đóng hộp tại nhà máy của Công ty CP xuất nhập khẩu nông sản An Giang. Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN
Ông Nguyễn Hoài Nam – Phó tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, hiện chỉ có 30% – 40% các doanh nghiệp có đủ năng lực để phục hồi sản xuất ngay sau khi kết thúc giãn cách xã hội, số doanh nghiệp còn lại rất khó hoặc cần thời gian dài để khôi phục lại sản xuất. Theo tính toán của VASEP, trung bình để doanh nghiệp khôi phục được 50% công suất cần từ 3 – 6 tháng; khôi phục 70% công suất sản xuất cần từ 9 tháng đến 1 năm; khôi phục 100% công suất sản xuất cần khoảng 1,5 – 2 năm.
Theo ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu rau quả tăng trong 4 tháng đầu năm nhưng từ tháng 5 kim ngạch đã đi xuống. Đến tháng 8 là tháng thứ tư giảm liên tiếp và giảm đến 22,5%.
Tại các địa phương, dù nỗ lực hỗ trợ người dân và doanh nghiệp nhưng công tác duy trì sản xuất, tiêu thụ nông sản còn ở mức rất khiêm tốn. Đơn cử như tỉnh Bến Tre, trong thời gian thực hiện giãn cách từ ngày 20/7 – 6/9, tỉnh đã tiêu thụ khoảng 7.000 tấn rau, quả các loại; gần 20 triệu quả dừa. Tuy nhiên, đây chỉ là con số rất nhỏ so với sản lượng nông sản cần tiêu thụ của Bến Tre trong 3 tháng cuối năm nay (theo dự báo là gần 55 triệu tấn rau, quả; 170 triệu quả dừa, 45.000 tấn thịt lợn, thịt bò; trên 200.000 tấn thịt gia cầm, 35.000 tấn các loại thủy sản…).
Chủ động những kịch bản ứng biến
Lý giải cho những khó khăn còn tồn tại trong tiêu thụ nông sản, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan chia sẻ: Thực tế, chúng ta đã có sự lúng túng nhất định ngay khi bắt đầu áp dụng Chỉ thị 16 tại các tỉnh, thành phía Nam. Sự lúng túng cho thấy chúng ta đã không kết nối không gian giữa 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long như một thực thể mà lại chia cắt bằng địa giới hành chính. Đây là thử thách về tư duy liên kết vùng.
Để giải quyết bài toán đầu ra cho nông, thủy sản, giải pháp quan trọng nhất hiện nay chính là dồn sức nối lại chuỗi cung ứng, tạo điều kiện để hàng hóa nông sản được thông suốt trong tất cả các mắt xích từ thu hoạch – sơ chế – vận chuyển – chế biến, chợ đầu mối – phân phối – người tiêu dùng, xuất khẩu. Trong đó, điểm đến quan trọng hiện nay ở các tỉnh khu vực phía Nam là thị trường tiêu thụ tại TP Hồ Chí Minh và xuất khẩu qua các cảng tại TP Hồ Chí Minh.
Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị 26/CT-TTg ngày 21/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy sản xuất, lưu thông, tiêu thụ và xuất khẩu nông sản trong bối cảnh phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung triển khai một số nhiệm vụ cấp bách bảo đảm không đứt gãy chuỗi sản xuất nông nghiệp; đồng thời rà soát, chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cho sản xuất vụ tiếp theo, nhất là các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nông sản ở các tỉnh thực hiện giãn cách xã hội, bảo đảm đáp ứng đầy đủ nông sản cho nhu cầu tiêu thụ trong nước và chế biến, xuất khẩu trong mọi tình huống, đặc biệt là các tháng cuối năm và dịp Tết Nguyên đán; tổ chức liên kết hiệu quả vùng nguyên liệu với sơ chế, chế biến, bảo quản để nâng cao giá trị gia tăng.
Video đang HOT
Các vùng, khu vực đã khống chế được dịch COVID-19 sẽ là điểm tựa phát triển sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản, bù đắp phần thiếu hụt cho các địa phương khác, nhất là các tỉnh, thành phố phía Nam. Các biện pháp hướng dẫn các địa phương đã kiểm soát dịch bệnh mở lại chợ truyền thống, chợ đầu mối; hỗ trợ thực hiện công tác phòng, chống dịch tại các cơ sở sản xuất kinh doanh; đẩy mạnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay vốn trong lĩnh vực nông nghiệp; không để ách tắc trong sản xuất, lưu thông hàng hóa, nông sản cũng sẽ được thực hiện đồng loạt trong thời gian tới.
Chỉ ngồi báo cáo đếm cây, đếm con... thì không thể thay đổi được
Dịch bệnh không lường trước được, khó khăn trong sản xuất đã "than nhiều". Các địa phương đừng lúc nào báo cáo cũng đếm cây, đếm con...
Chúng ta phải thay đổi tư duy để xoay chuyển tình thế.
Đó là chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan tại Hội nghị bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, phục hồi chế biến, xuất khẩu nông sản, thủy sản sau giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg ở khu vực Nam bộ ngày 17/9.
Khó phục hồi sản xuất, nợ quá nhiều đơn hàng
Báo cáo của Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và thuỷ sản (NAFIQAD - Bộ NN-PTNT) cho thấy, chế biến xuất khẩu là lĩnh vực gặp khó khăn và tổn thương nặng nề sau hơn hai tháng giãn cách xã hội. Nhiều doanh nghiệp (DN) phải đóng cửa do phát hiện ca F0, do không đáp ứng điều kiện sản xuất "3 tại chỗ" hoặc "1 cung đường 2 điểm đến". Có DN phải ngừng sản xuất hoặc giảm công suất do thiếu lao động, thiếu nguyên liệu...
Đáng chú ý, lĩnh vực chế biến thủy sản, đến đầu tháng 9 có 176/449 cơ sở ngừng sản xuất. Tổng công suất các nhà máy hoạt động chỉ đạt khoảng 30-40%. Hệ quả, xuất khẩu thủy sản giảm mạnh vào nửa cuối tháng 7 và trong tháng 8 giảm 36% so với cùng kỳ.
Để khôi phục 100% công suất sản xuất của các doanh nghiệp phải mất khoảng 1,5-2 năm (ảnh: TL)
Cũng theo NAFIQAD, DN sản xuất 3 tại chỗ gặp áp lực rất lớn về tài chính bởi tất cả các chi phí đều tăng mạnh, trong khi năng suất lại không đạt vì thiếu nguyên liệu, thiếu lao động. Chưa kể, các thị trường đang tăng cường rào cản kỹ thuật với hàng nông sản nhập khẩu.
Ông Lê Minh Quang, Tổng giám đốc Tập đoàn thuỷ sản Minh Phú, cho hay, dịch bệnh khiến chuỗi giá trị tôm gần như đổ vỡ. DN nợ đơn hàng khách nước ngoài rất nhiều và không dám ký hợp đồng mới.
Theo ông, giờ đã giữa tháng 9, nếu bà con nông dân thả nuôi tôm cũng không kịp thu hoạch vào cuối năm. Dự báo, sẽ thiếu nguyên liệu để sản xuất, trả đơn hàng cuối năm.
Ông Nguyễn Hoài Nam - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) - dẫn kết quả khảo sát của hiệp hội cho thấy, chỉ có 30-40% DN có đủ năng lực để phục hồi sản xuất ngay sau khi kết thúc giãn cách xã hội. Số còn lại rất khó hoặc cần có thời gian dài.
Bởi, để khôi phục được 50% công suất mất 3-6 tháng, khôi phục 70% công suất mất 9-12 tháng, khôi phục 100% công suất sản xuất khoảng 1,5-2 năm.
Ông Nam cho rằng, việc phục hồi sản xuất của DN chịu ảnh hưởng lớn bởi chuỗi cung ứng nguyên vật liệu bị đứt gãy, DN bị mất khách hàng do thời gian giãn cách quá lâu, không đảm bảo tiến độ giao hàng. Đặc biệt là khó quy tụ lại lực lượng lao động như ban đầu.
Thay đổi tư duy để xoay chuyển tình thế
Xác định sống chung với dịch bệnh, theo ông Nguyễn Hoài Nam, Bộ NN-PTNT cần hỗ trợ DN có phương án tổ chức sản xuất trong thời gian mở giãn cách từng phần để địa phương phê duyệt nhanh nhất. Ưu tiên tiêm vắc xin cho lao động, công nhân tiêm một mũi vắc xin được tham gia sản xuất; điều chỉnh lại cơ chế sản xuất "3 tại chỗ" cho phù hợp hơn.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, DN, địa phương, bộ ngành cần tìm biện pháp phù hợp thích ứng với tình hình mới (ảnh: GN)
Ông cũng đề nghị Bộ NN-PTNT tác động với các địa phương trong việc tạo cơ chế thông thoáng, thống nhất giữa các tỉnh có nhà máy chế biến, vùng nguyên liệu, để việc đi lại được thuận tiện. Đặc biệt, đối với ngành tôm và cá tra, xem xét cho công nhân được đi đến điểm test Covid-19 và tập trung tại điểm di chuyển (bằng xe hoặc bằng ghe) để tham gia thu hoạch cá tôm; thực hiện việc xét nghiệm với nhóm lao động quan trọng này, thay vì cách ly họ 14 ngày.
Hiệp hội Rau quả Việt Nam thì kiến nghị tạo cơ chế thông tháo cho việc vận chuyển nông sản, vật tư đầu vào sản xuất, tránh ùn ứ. Cùng với đó là các chính sách thu hút lao động cho các vùng sản xuất nguyên liệu, khu chế xuất,... để phục hồi sản xuất.
Tại hội nghị, Thứ trưởng NN-PTNT Trần Thanh Nam yêu cầu các hiệp hội tập hợp các phương án khôi phục sản xuất hậu Covid-19 để tới đây, Bộ sẽ làm việc với Bộ Y tế tìm ra tiêu chí thích hợp hướng dẫn địa phương áp dụng.
Bộ NN-PTNT cũng có Ban chỉ đạo thị trường nên ông Nam đề nghị các Sở NN-PTNT cũng thành lập tổ thị trường để chỉ đạo sản xuất, kết nối tiêu thụ nông sản. Qua đó, phối hợp với Bộ nắm bắt thông tin vướng ở khâu nào, ùn tắc ra sao cùng nhau tháo gỡ nhanh.
Bộ trưởng NN-PTNT Lê Minh Hoan nhận định, dịch Covid-19 rất khó lường, doanh nghiệp cũng đã nói nhiều về khó khăn trong sản xuất. Nhưng bản thân mỗi chúng ta, nếu thay đổi tư duy, thay đổi cách làm việc thì có thể xoay chuyển được tình thế. DN, địa phương, bộ ngành cùng bàn bạc, tìm giải pháp phù hợp thích ứng với tình hình.
Ông phân tích, DN nông nghiệp hay chuỗi ngành hàng nông nghiệp có đặc thù rất khác với các chuỗi ngành sản xuất khác, bởi hệ thống chằng chịt, đan xen như mạch m.áu, có rất nhiều thành phần tham gia. Ví như con cá tra, một đơn vị sản xuất giống đã liên quan tới 7 tỉnh. Ngành hàng gạo thì thương nhân từ tỉnh này sang tỉnh khác để mua bán thóc. Thế nên, chỉ cần một xe hàng tắc ở trạm kiểm soát thì sẽ ảnh hưởng tới cả chuỗi.
Cụ thể như ĐBSCL, phải xem 13 tỉnh ở khu vực này là thực thể kinh tế có gắn kết chặt chẽ với nhau trong chuỗi sản xuất, chứ không phải 13 mảnh ghép hành chính. Chúng ta sẽ khó phục hồi sản xuất nếu tư duy khu vực này là 13 tỉnh riêng biệt.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan chỉ rõ, khi báo cáo, các địa phương thường đếm tỉnh mình có bao nhiêu cây, bao nhiêu con, tôm, cá, lúa như thế nào,... thì mới chỉ dừng lại ở tư duy sản xuất, không phải là tư duy kinh tế nông nghiệp.
Sau dịch, ông yêu cầu các Sở NN-PTNT khi chỉ đạo sản xuất phải tính toán được chi phí đầu vào, kết nối thị trường như thế nào, phải đưa nông dân vào HTX, tổ hợp tác, chuỗi liên kết, làm mã số vùng trồng,...
"Chứ lần nào ngồi báo cáo cũng đếm cây, đếm con, rồi mong mời được DN về đầu tư thì không thể thay đổi được tình hình. Bởi phần sản xuất chúng ta chưa thay đổi thì DN làm sao về từng hộ nông dân mua nông sản được. Lúc đó, Bộ có kêu gọi thì DN cũng không muốn tham gia", ông nhấn mạnh.
Tâm An
Thúc đẩy xuất khẩu hàng nông sản sang thị trường Trung Quốc Để thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, Việt Nam tiếp tục đẩy nhanh quá trình đàm phán mở cửa thị trường các loại nông sản. Hiện, Việt Nam đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ về mã số vùng trồng, truy xuất nguồn...
