Phim về nhân vật lịch sử: Làm sao để vừa hay vừa đúng?

Trên thế giới, phim về nhân vật lịch sử, người nổi tiếng đã và đang là đề tài ăn khách được các hãng phim khai thác triệt để. Còn ở Việt Nam, dường như giới nghề vẫn còn e ngại nên mảnh đất rộng lớn và màu mỡ ấy vẫn rất ít người dám “canh tác”.

“Trạng Quỳnh” thành công khi xây dựng bối cảnh và nhân vật đều hợp lý, hấp dẫn

Từ chi phí đầu tư cao, bối cảnh, tạo hình nhân vật, trang phục, lời thoại, thiết kế mỹ thuật, kỹ xảo, hậu kỳ… tất cả đã tạo nên “bài toán” khó cho phim nhân vật lịch sử. Thêm vào đó, một số bộ phim đi trước không đạt được thành công như mong muốn cũng khiến các nhà sản xuất đặt dấu hỏi lớn về “khẩu vị” của khán giả hiện nay.

Vừa làm vừa… run

Làm phim về các nhân vật có thật trong lịch sử không phải là chuyện “ngày một ngày hai”, có lẽ vì vậy mà nhiều nhà sản xuất vẫn chưa dám “dấn thân”, dù cho đây là một đề tài có sức hút lớn. Hầu hết các bộ phim cổ trang nói chung và phim về nhân vật lịch sử nói riêng đều cần kinh phí rất cao để dàn dựng bối cảnh, trang phục sao cho phải vừa đẹp vừa đúng. Nhà sản xuất Ngô Thanh Vân đã từng nói: “Để làm một bộ phim cổ trang cho ra chất, không thể đầu tư dưới 1 triệu USD – tức hơn 23 tỉ đồng, dù toàn bộ ê kíp chúng tôi đã hết sức “liệu cơm gắp mắm”! Đã thế, phim cổ trang còn có nhiều rủi ro hơn các phim hiện đại khác vì phim chiếu ra hay bị “soi”, từ trang phục, bối cảnh, lời thoại…”.

Để thổi “hồn” cho bộ phim, diễn viên chính là một yếu tố quan trọng và quyết định. Đã có phim “vấp” phải nhiều ý kiến trái chiều, khi khán giả luôn mang diễn viên ra so sánh với nguyên mẫu. Như phim Phượng Khấu vừa công chiếu mới đây, nếu như phần phục trang được khen ngợi hết lời thì ngược lại diễn xuất bị chê “tơi tả”. Khán giả đã phản ứng dữ dội vì cho rằng NSƯT Thành Lộc không phù hợp nhân vật vua Thiệu Trị khi thiếu thần thái, hay tính cách của Hồng Đào khi thủ vai Thái hậu Từ Dụ không hề phù hợp… Ngoài ra, khoảng cách lịch sử đã khiến cho việc phục dựng bối cảnh của nhiều phim khó khăn, thành ra bị chê là giả khi sử dụng quá nhiều kỹ xảo, không chân thật, gây khó chịu cho người xem…

Dù vậy, các nhà làm phim Việt vẫn cố gắng, nỗ lực “vượt khó” để cho ra mắt các bộ phim nhân vật lịch sử mới. Đạo diễn Đức Thịnh cho biết, khi làm Trạng Quỳnh, ngoài việc chú trọng xây dựng nhân vật chính thì anh và ê kíp đã tập trung đầu tư cho bối cảnh cổ trang mới lạ của phim. “Người xem hầu hết đều biết về nhân vật này nhưng phim có những tuyến nhân vật mới, những yếu tố mới khiến khán giả hứng thú hơn khi ra rạp. Chính vì thế, tôi luôn cố gắng mô phỏng lại những yếu tố mang tính lịch sử như ngày đi thi trạng nguyên hay tái hiện lại bầu không gian phong kiến…”, anh chia sẻ.

Nỗ lực, cố gắng vượt khó là thế nhưng số bộ phim thành công với dòng phim này cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Khát vọng “ra khơi”

Thời gian gần đây nhiều dự án phim về nhân vật lịch sử đã được công bố, sự “liều mình” của các nhà làm phim được cho là tia sáng đầy hy vọng cho một dòng phim “khó nhằn”. Bởi lẽ, theo đuổi hành trình này là những cái tên đã từng làm “nên chuyện” cho nền điện ảnh Việt, những con người đầy nhiệt huyết và sự đam mê.

Khi một loạt dự án về phim nhân vật lịch sử, nổi tiếng được công bố, không ít người khấp khởi hy vọng phải chăng đã đến lúc Việt Nam có những tác phẩm cổ trang xuất sắc, xứng tầm như các nước bạn? Có thể kể đến: Em và Trịnh kể về cuộc đời của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn do đạo diễn Phan Gia Nhật Linh và Nguyễn Quang Dũng dàn dựng; Trưng Vương kể về lịch sử oai hùng của Hai Bà Trưng do Trương Ngọc Ánh và Janet Ngô đầu tư sản xuất; Quỳnh Hoa nhất dạ kể về nhân vật Thái hậu Dương Văn Nga do Thanh Hằng sản xuất và làm diễn viên chính; Lê Nhật Lan kể về Công chúa An Tư, con gái út của vua Trần Thái Tông do Ngô Thanh Vân đầu tư sản xuất…

Cùng với những hy vọng thì tranh cãi bao giờ cũng xuất hiện khi những dự án được công bố. Tuy nhiên, các đạo diễn cho rằng không vì thế mà họ từ bỏ hay không mạnh dạn bắt tay thử sức với thể loại này. Họ mong muốn sẽ góp phần tạo nên một dòng phim về nhân vật có thật trong lịch sử lớn mạnh hơn để các thế hệ đạo diễn trẻ sau đó sẽ làm tốt, hoàn thành các dự án ngày một chỉn chu hơn.

Với dự án Em và Trịnh, nhiều khán giả cho rằng Avin Lu, diễn viên chính đảm nhận vai Trịnh Công Sơn lúc trẻ có phảng phất nét lãng mạn nhưng gương mặt không giống cố nhạc sĩ, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh cho biết anh đã đặt nhiều thử thách vào nhân vật lần này: “Để hiểu được thế giới nội tâm của Trịnh Công Sơn, Avin Lu phải chuyển lên Đà Lạt sống một mình 2 tháng trời. Chàng trai trẻ phải học cách sống chậm lại, trải nghiệm cảm giác cô đơn, chuyên tâm nghiên cứu vai diễn, tập đàn, tập hát, viết nhạc, tập nói giọng Huế, tập viết thư và ký cho bằng được chữ ký của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn…”. Và anh hy vọng khán giả sẽ thấy một Avin Lu khác trên phim chứ không phải những tranh cãi ban đầu về ngoại hình.

Không chỉ mang tính giải trí, phim về nhân vật lịch sử còn mang tính chất giáo dục, đặc biệt mang sử Việt Nam đến với mọi người một cách thiết thực. Nhà sản xuất phim Janet Ngô, người đã bỏ thời gian dài tới 4 năm chỉ để chuẩn bị cho ngày bấm máy bộ phim Trưng Vương cho biết: “Tôi làm phim vì nhiều lý do, trong đó mong muốn mang văn hóa lịch sử Việt Nam ra thế giới để nhiều người biết về sử Việt Nam rất oai hùng”.

Sự thật là dòng phim về nhân vật lịch sử của chúng ta đang rất yếu, trong khi đó kho tàng lịch sử đất nước lại vô cùng đồ sộ và hấp dẫn, đường rộng nhưng cũng lắm “chông gai”, nếu ta cứ né tránh mãi thì chẳng bao giờ đủ bản lĩnh để vượt lên. Hy vọng rằng, những dự án trong thời gian tới sẽ đưa dòng phim “khó nhằn” này bước sang một trang mới đầy tươi sáng.