Phát hiện ra 3 mẫu virus cổ nhất lịch sử trên hóa thạch Neanderthal 50.000 năm tuổi

Người Neanderthal cổ đại mắc những chứng bệnh truyền nhiễm không khác gì chúng ta ngày nay.

Tại sao họ hàng gần của chúng ta, người Neanderthal, tuyệt chủng? Cho đến nay, câu hỏi vẫn đang làm khó ngành nhân loại học và có lẽ chẳng bao giờ có câu trả lời thỏa đáng. Một số học giả cho rằng biến đổi khí hậu và sự bùng nổ của Homo sapien là tác nhân chính, nhưng không mấy khi bệnh tật được nhắc tới như một yếu tố khiến Neanderthal tiến tới bờ diệt vong.

Trong nghiên cứu mới được thực hiện bởi Đại học Liên bang São Paulo, các nhà nghiên cứu đã lấy được mẫu virus lây lan trên người trên hóa thạch xương 50.000 năm tuổi của những cá thể Neanderthal. Những mẫu virus cổ xưa nhất từng được tìm thấy này làm dấy lên những câu hỏi mới, rằng liệu bệnh dịch cổ đại đã quét sạch họ hàng của chúng ta?

Mô hình tái dựng khuôn mặt của một cá thể Neanderthal đực – Ảnh: Smithsonian Institution, John Gurche.

Để tìm được số virus này, nhóm nghiên cứu đã phân tích DNA từ thi hài người Neanderthal lấy được tại Hang Chagyrskaya ở Nga; họ chủ đích tìm DNA của ba loại virus là Adeno (có thể lây qua đường hô hấp và phân), Herpes và Papilloma (có thể lây truyền qua tiếp xúc và đường tình dục).

Bất ngờ thay, các nhà khoa học tìm được dấu vết của cả 3 loại virus trên, đồng thời khiến phát hiện nay trở thành những mẫu virus cổ nhất từng thấy trên hóa thạch người.

Một nghiên cứu thực hiện năm 2018 trên 300 bộ xương Thời kỳ Đồ Đồng đã phát hiện ra 12 virus viêm gan B, bao gồm một biến thể đã tuyệt chủng. Năm 2022, một nhóm nghiên cứu tại Đại học Copenhagen phát hiện ra virus 31.600 năm tuổi trên mẫu răng sữa lấy được từ vùng Siberia – trước khi khám phá mới được đăng tải trên tạp chí bioRxiv , đây mới là kỷ lục virus cổ đại nhất từng được phát hiện.

Sự hiện diện của những chủng virus này trên di hài của người Neanderthal cho thấy họ hàng cổ đại của chúng ta cũng mắc những bệnh tương tự con người ngày nay. Các nhà nghiên cứu khẳng định mẫu xương của người Neanderthal không hề bị nhiễm bẩn, nói cách khác các mẫu virus đã nằm trên xương suốt 50.000 năm qua.

Trong giới khoa học, không ai tranh cãi về việc bệnh truyền nhiễm lây lan trên các cộng đồng người Neanderthal. Tất cả các loài linh trưởng thường xuyên nhiễm bệnh do vi khuẩn, virus, nấm, … Thực tế, các nghiên cứu cho thấy bệnh dịch vẫn thường xuyên lây chéo giữa các loài.

Và nếu bệnh có thể lây lan từ người sang khỉ, có thể phỏng đoán Homo sapien và Neanderthal thường xuyên “trao đổi” bệnh dịch với nhau, qua cả tiếp xúc và đường tình dục.

Nghiên cứu mới không khẳng định bệnh truyền nhiễm là lý do chính khiến Neanderthal tuyệt chủng, tuy nhiên phát hiện mở ra khả năng lớn cho thấy virus là một trong những yếu tố khiến số lượng và chất lượng giống loài suy giảm.