PGS.TS Trần Thành Nam: Cần cái nhìn mở hơn với bài tập về nhà để trẻ không ‘ngộp thở’ ngày Tết

PGS. TS Trần Thành Nam, Chủ nhiệm Khoa Các Khoa học giáo dục (Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ, không nên quan niệm bài tập về nhà để trẻ không quên kiến thức vì nó sẽ tạo ra nhiều áp lực, thậm chí có thái độ tiêu cực, cảm xúc âm tính với việc học nói chung.

PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, không nên quan niệm bài tập về nhà để trẻ không quên kiến thức vì sẽ tạo ra nhiều áp lực, có thái độ tiêu cực, cảm xúc âm tính với việc học.

Để phòng dịch Covid-19, tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu và tỉnh Quảng Bình yêu cầu giáo viên không giao bài tập cho học sinh để các em đón Tết không nhiều áp lực. Quan điểm của ông về quyết định này?

Vì quan niệm bài tập giao cho học sinh trong dịp nghỉ Tết khác với quan niệm chung của mọi người về bài tập nên tôi chưa bình luận.

Tôi chỉ ủng hộ quan điểm nhân văn là không để các em đón Tết với nhiều áp lực. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 năm nay các em sẽ đón một cái Tết khác biệt hơn mọi năm, hạn chế đi lại, hạn chế gặp gỡ, nghiêm túc thực hiện 5K theo hướng dẫn của Bộ Y tế là điều nên làm.

Không ít giáo viên, chuyên gia đề xuất phương án “nói không với bài tập về nhà”. Tuy nhiên, cũng có nhiều người lo ngại việc học sinh sẽ quên kiến thức, không chạy theo kịp chương trình nếu không giao bài tập về nhà dịp Tết. Theo ông, phải tính toán ra sao để trẻ không cảm thấy ngộp thở vì bài tập?

Nếu quan niệm về bài tập về nhà theo như cách hiểu thông thường hiện nay là các bài tập để luyện kỹ thuật giải bài tâp, với mục đích để chống quên kiến thức thì tôi cũng thiên về những người nói không với bài tập về nhà vì nó tạo ra nhiều áp lực, thậm chí có thái độ tiêu cực, cảm xúc âm tính với việc học nói chung.

Hiện nay, mục tiêu của việc giáo dục là hướng đến hình thành năng lực, đặc biệt là năng lực giải quyết các vấn đề phức tạp và biến đổi liên tục trong cuộc sống chứ không còn tập trung vào nội dung, thể hiện qua việc ghi nhớ kiến thức nữa. Do đó, những bài tập giao về nhà cần có một cái nhìn rộng mở hơn.

Đó có thể là những hoạt động vui chơi mang tính định hướng giáo dục, những hoạt động thú vị mà phần lớn các gia đình đều sẽ tổ chức liên quan đến dịp Tết truyền thống; hay những dự án hỗ trợ cộng đồng đầy giá trị nhân văn mà bản thân học sinh và các gia đình đều mong muốn hào hứng được thực hiện. Nếu bài tập được giao như thế thì học sinh sẽ không ngộp thở.

Trên mạng xã hội, có phụ huynh còn bình luận “con vui như Tết khi không có bài tập về nhà”. Dường như gánh nặng học hành cả năm đã khiến trẻ cảm thấy rất mệt mỏi. Vậy các con cần được giải phóng khỏi bàn học trong ngày Tết như thế nào?

Nếu cộng đồng và học sinh có nhiều bình luận như vậy có nghĩa là bài tập và công tác kiểm tra đánh giá đã không đạt được mục đích giáo dục của mình. Bài tập và hình thức đánh giá như vậy là mang tính chất trừng phạt, gây sợ hãi chứ không còn là công cụ để khuyến khích học sinh chịu trách nhiệm về việc học và hiệu quả của việc học nữa rồi. Đánh giá như thế không khuyến khích động cơ học tập, thậm chí còn làm xói mòn năng lực tự học, khả năng tự đánh giá của học sinh.

Nhưng tôi cũng không ủng hộ quan điểm thái quá theo kiểu cho con chơi tự do thoải mái, giải phóng trẻ hoàn toàn khỏi “bàn học” trong những ngày Tết. Yếu tố quan trọng của việc học để hình thành năng lực vẫn là “văn ôn võ luyện”. Nhưng đừng quan niệm “bàn học” là cái bàn vật chất. Bàn học ở đây là cuộc sống của đứa trẻ.

Vì vậy, thay vì để con chơi tự do, thoải mái thu mình trong phòng những ngày Tết chơi game, nghịch điện thoại thì phải tổ chức và tạo môi trường cho con chơi, hoạt động. Trong môi trường đó, cha mẹ cần phải định hướng, đưa các mục tiêu giáo dục vào để các em có thể phát huy tính chủ động, thể hiện tư duy phản biện và các ý tưởng sáng tạo.

Cô giáo Vũ Minh Hiền và học sinh lớp 1A6 trường tiểu học Kim Giang (Thanh Xuân, Hà Nội). (Ảnh: MH)

Theo ông, trẻ cần học và chơi như thế nào cho phù hợp trong những ngày Tết?

Quan trọng là mở rộng về khái niệm bài tập và bàn học. Hiểu bài tập vẫn cần thiết để phát triển năng lực nhưng mục tiêu bài tập đừng tập trung vào việc ghi nhớ. Bài tập cần phải hướng đến các tầng bậc nhận thức cao hơn như phân tích, đánh giá, vận dụng tái tạo và vận dụng sáng tạo.

Một điều cũng quan trọng không kém là cách giao bài tập. Cùng một nội dung học tập nhưng nếu người lớn giao bài theo kiểu “đến giờ học Toán rồi vào ngồi giải bài tập” thì sẽ không tạo được sự hứng khởi và khuyến khích sự tò mò của trẻ khi tham gia hoạt động. Nhưng nếu người lớn giới thiệu “bây giờ chúng ta sẽ chơi một trò chơi với các hình và con số nhé” thì mọi việc sẽ khác.

Vì vậy, để trẻ trải nghiệm một cái Tết vui vẻ, thú vị nhưng vẫn được “văn ôn võ luyện” đó là tích hợp giữa những hoạt động chơi tự do và chơi có hướng dẫn của giáo viên, cha mẹ theo các mục đích giáo dục. Cha mẹ có thể sẽ được các thầy cô hướng dẫn về cách tạo điều kiện.

Trên lớp, giáo viên sẽ giới thiệu chủ đề, giúp học sinh có các phương pháp và nguồn để khám phá mở rộng về chủ đề, thảo luận giải pháp và lên kế hoạch để trải nghiệm… Bài tập về nhà sẽ là các giai đoạn thiết kế, chế tạo, thực hiện kế hoạch. Sau đó các em sẽ quay lại lớp để đánh giá, trình bày về sản phẩm…

Với mục tiêu cụ thể hơn, làm sao để trẻ yêu Tết, hiểu thêm được các giá trị truyền thống, vừa cảm thấy hạnh phúc chứ không phải lo sợ về “núi” bài tập về nhà?

Để trẻ vừa yêu Tết vừa hào hứng hoàn thành “núi” bài tập thì các bài tập nên dưới dạng hoạt động, gắn với các giá trị, ý nghĩa của tình thân, đoàn viên, hiếu nghĩa và các nét đẹp truyền thống khác.

Các bài tập của thầy cô giao có thể là giúp bố mẹ, ông bà một việc nào đó để đón Tết; như tự tay làm một món ăn chuẩn bị cho ngày Tết, khai bút viết về những kế hoạch và dự định trong năm mới; dành tiền lì xì để giúp đỡ một hoàn cảnh khó khăn mà em biết. Sự sáng tạo và cái tâm của các thầy cô sẽ giúp các con có những cái Tết thật vui, thật hạnh phúc và thật nền nếp trong bình thường mới.