Nông dân Ukraine canh cánh nỗi lo khi mùa gặt bắt đầu

Những hạt lúa mì xanh đã ngả chín. Chẳng mấy chốc nữa, đường chân trời sẽ giống như lá cờ Ukraine, một biển lúa vàng dưới bầu trời xanh.

Nông dân thu hoạch trên cánh đồng cách chiến tuyến 10 km ở vùng Dnipropetrovsk, Ukraine, ngày 4/7/2022. Ở giữa là hố đất do trúng tên lửa của Nga. Ảnh: AP

Nhà kho của ông Oleksandr Chubuk lẽ ra phải trống không để đón vụ thu hoạch mới, và nguồn cung cấp lúa mì cho mùa đông của ông đã phải được chuyển ra nước ngoài. Nhưng thay vào đó các thùng chứa của ông Chubuk ở miền trung Ukraine vẫn chất đầy ngũ cốc. Ông không làm cách nào vận chuyển được chúng vì chiến sự đang diễn ra với Nga.

Ông Chubuk kỳ vọng sẽ thu hoạch được 500 tấn lúa mì, nhưng đây là lần đầu tiên trong 30 năm làm nông dân, ông không chắc chắn sẽ phải làm gì với thành quả đó. “Hy vọng là điều duy nhất tôi có bây giờ”, ông buồn rầu nói.

Theo Tổng thống Ukraine Zelensky, cuộc chiến với Nga đã khiến khoảng 22 triệu tấn ngũ cốc bị kẹt lại ở Ukraine. Cuộc khủng hoảng ùn ứ nông sản này ngày càng trầm trọng ở quốc gia được ví như “vựa lúa mì của châu Âu”, nơi xuất khẩu chủ lực lúa mì, ngô và dầu hướng dương cho khu vực.

Trước cuộc chiến với Nga, Ukraine có thể xuất khẩu 6-7 triệu tấn ngũ cốc mỗi tháng, nhưng trong tháng 6 vừa qua, nước này chỉ xuất được 2,2 triệu tấn – theo số liệu của Hiệp hội Ngũ cốc Ukraine. Chủ tịch Hiệp hội, ông Mykola Horbachov cho biết bình thường họ chuyển khoảng 30% ngũ cốc sản xuất được tới châu Âu, 30% tới Bắc Phi và 40% tới châu Á.

Ông Zubko kiểm tra lúa mì gần chín ở vùng Donetsk, Ukraine ngày 21/6/2022. Ảnh: AP

Trong bối cảnh các cảng bên Biển Đen vẫn bị phong tỏa, số phận vụ thu hoạch sắp tới của Ukraine đang rất chông chênh. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc cho biết, chiến tranh đang gây nguy hiểm tới nguồn cung cấp lương thực cho nhiều quốc gia đang phát triển và có thể làm trầm trọng thêm nạn đói xảy tới với 181 triệu người.

Trong khi đó, nhiều nông dân ở Ukraine có thể rơi vào cảnh phá sản. Họ đang đối mặt với tình cảnh khó khăn nhất kể từ đất nước này tách ra độc lập khỏi Liên Xô cũ vào năm 1991.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan cho biết Ankara đang làm việc với Liên hợp quốc, Ukraine và Nga để tìm ra giải pháp, trong đó có việc lập các hành lang an toàn ở Biển Đen phục vụ những chuyến hàng ngũ cốc.

Hiện tại, Ukraine đang thử các giải pháp thay thế kém hiệu quả hơn để xuất khẩu ngũ cốc, ít nhất là sang châu Âu. Hiện tại, 30% hàng xuất khẩu đi qua ba cảng trên sông Danube ở phía tây nam Ukraine.

Kiev cũng đang nỗ lực vận chuyển ngũ cốc qua 12 cửa khẩu biên giới trên bộ với các nước châu Âu, tuy nhiên dòng xe tải phải xếp hàng chờ đợi trong nhiều ngày do cơ sở hạ tầng của châu Âu chưa thể hấp thụ một lượng ngũ cốc lớn như vậy.

“Không thể xây dựng cơ sở hạ tầng như vậy trong vòng một năm”, ông Horbachov – Chủ tịch Hiệp hội Ngũ cốc Ukraine, nói với hãng tin AP.

Cánh đồng lúa mì, phía xa là khói lửa bốc lên do chiến sự ở Dnipropetrovsk, Ukraine ngày 4/7/2022. Ảnh: AP

Cuộc chiến Nga – Ukraine cũng đẩy chi phí vận chuyển tăng cao. Giá giao lúa mạch thu hoạch năm nay đến cảng gần nhất là Constanta của Romania hiện là 160 – 180 USD mỗi tấn, tăng từ mức 40-45 USD/tấn trước chiến tranh. Tuy nhiên, số tiền người nông dân bán lúa mạch cho thương nhân làm giảm đi 100 USD/tấn.

Những tổn thất đang chồng chất với người nông dân Ukraine, trong khi vụ thu hoạch mới đã tới. “Hầu hết các hộ nông dân đều sớm có nguy cơ phá sản. Nhưng họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc bán ngũ cốc với giá rẻ hơn giá thành của nó”, ông Horbachov nói.

Trước chiến tranh, ông Chubuk có thể bán một tấn lúa mì từ trang trại ở vùng Kiev với giá 270 USD, còn bây giờ ông không thể tìm được người mua dù chỉ với giá 135 USD/tấn.

Không có tiền từ bán ngũ cốc, những vụ thu hoạch trong tương lai cũng là thách thức với người nông dân Ukraine. Ông Horbachov giải thích: “Nông dân cần mua phân bón, hạt giống, dầu chạy máy và trả lương. Nông dân Ukraine không thể in tiền”.

Theo Horbachov, Ukraine có khoảng 65 – 67 triệu tấn trữ lượng ngũ cốc thương mại, mặc dù 20% trong số đó là ở các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát. Bản thân nông dân có thể dự trữ 20 – 25 triệu tấn, nhưng một số trong số đó cũng nằm trong các khu vực mất kiểm soát.

Vào cuối tháng 9, khi vụ thu hoạch ngô và hạt hướng dương bắt đầu, Ukraine sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu khả năng lưu trữ.

Nông dân thu hoạch lúa mì ở Dnipropetrovsk, Ukraine, ngày 4/7/2022. Ảnh: AP

FAO gần đây đã công bố một dự án trị giá 17 triệu USD giúp Ukraine giải quyết thiếu hụt kho dự trữ. Một giải pháp tạm thời có thể là cung cấp cho nông dân các túi silo để lưu trữ.

Ở các khu vực miền đông và miền nam gần chiến tuyến, nông dân Ukraine vẫn tiếp tục làm việc trên đồng ruộng bất chấp tính mạng bị đe dọa. Ông Yurii Vakulenko sống ở vùng Dnipropetrovsk cho biết: những người làm công cho ông đã mạo hiểm mạng sống của họ để kiếm được ít tiền, trong khi các cơ sở trữ ngũ cốc thì đang từ chối tiếp nhận thêm.

Ukraine đã có một vụ thu hoạch ngũ cốc kỷ lục vào năm ngoái, thu được 107 triệu tấn. Năm nay, sản lượng được dự đoán sẽ giảm mạnh. Hiện tại, trong trường hợp tốt nhất, nông dân sẽ chỉ thu hoạch 70 triệu tấn ngũ cốc trong năm nay – ông Horbachov ước tính.

Ông nói: “Nếu không mở các cảng Biển Đen, tôi không thấy có giải pháp nào để nông dân Ukraine tồn tại. Và nếu chúng tôi không sống sót, chúng tôi sẽ không thể cung cấp lương thực cho các nước châu Phi”.