Nỗ lực hậu trường của Biden chấm dứt xung đột Israel – Hamas

Chính quyền Biden thực hiện loạt nỗ lực hậu trường để Israel – Hamas đạt lệnh ngừng bắn, nhưng Tổng thống Mỹ vẫn không yên tâm cho đến phút chót.

Căng thẳng ngoại giao đã kết thúc, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu điện đàm với Tổng thống Mỹ Joe Biden chiều 20/5, nói rằng cuộc giao tranh dữ dội giữa Israel với Hamas sắp chấm dứt.

Nhưng Biden vẫn cảnh giác ngay cả sau cuộc điện thoại đó . Đội ngũ phụ tá của ông lập luận rằng mọi thứ vẫn có thể diễn ra theo chiều ngược lại trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực.

Với tâm lý lo lắng đó, các trợ lý Nhà Trắng gọi điện cho các quan chức ở Tel Aviv và Cairo , hỏi xem liệu họ có thực sự đạt được thỏa thuận ngừng bắn hay không. Cả Mỹ và Israel đều lo ngại rằng sẽ lại có một loạt rocket của Hamas phá hủy thỏa thuận do Ai Cập làm trung gian.

Tổng thống Biden nói về lệnh ngừng bắn Israel – Hamas tại Nhà Trắng ngày 20/5. Ảnh: AP .

Netanyahu sau đó lại gọi điện, cuộc gọi thứ hai của ông với Biden trong vài giờ. Thủ tướng Israel trấn an Tổng thống Mỹ rằng cuộc chiến 11 ngày thực sự sẽ dừng lại.

Cuộc khủng hoảng chính sách đối ngoại lớn đầu tiên Biden đối mặt đã giảm nhiệt. Ông đã xử lý nó chủ yếu bằng cách tránh ống kính máy quay và tiến hành nỗ lực hậu trường.

Ngày 20/5, Tổng thống đứng trước các phóng viên tại Nhà Trắng, mô tả “các cuộc thảo luận cấp cao chuyên sâu, liên tục trong nhiều giờ” giữa Mỹ với Israel, Ai Cập, chính quyền Palestine và các nước Trung Đông khác đã dẫn đến lệnh ngừng bắn.

Các cuộc điện đàm giữa Biden và Netanyahu chỉ là một phần nhỏ trong chính sách ngoại giao con thoi mà Nhà Trắng đã tiến hành để chấm dứt khủng hoảng. Tổng thống và các trợ lý cấp cao đã thực hiện hơn 80 cuộc nói chuyện , qua điện thoại hoặc gặp trực tiếp, để tìm kiếm hồi kết cho cuộc giao tranh.

Bài phát biểu chào mừng lệnh ngừng bắn của Biden chỉ kéo dài 3,5 phút, được phát đúng vào giờ các bản tin buổi tối. Ông nhắc lại niềm tin của mình rằng Israel có quyền tự vệ, chia buồn với những thường dân Palestine đã thiệt mạng và hứa sẽ viện trợ nhân đạo cho Dải Gaza.

Cuộc khủng hoảng đến vào thời điểm không dễ chịu với Biden, khi ông mới bắt đầu nhiệm kỳ, đang bận bịu chống dịch và khắc phục hậu quả kinh tế. Xung đột cũng bộc lộ rạn nứt giữa Biden và các thành viên trong đảng của mình. Biden, người có gần 50 năm hoạt động chính trường, đã luôn ủng hộ mạnh mẽ Israel. Tuy nhiên, nội bộ đảng Dân chủ ngày càng có nhiều tiếng nói trái chiều về con đường đúng đắn dẫn đến hòa bình giữa Israel và Palestine. Trong khi đó, đảng viên Cộng hòa đều háo hức sử dụng tình trạng bạo lực để chỉ trích Biden.

Biden đã cố tránh bình luận công khai về các cuộc không kích của Israel vào dải Gaza khi xung đột bùng phát. Nhưng trong những ngày qua, ông đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ các đảng viên Dân chủ cấp tiến, thôi thúc ông lên tiếng chống lại Israel khi số người chết tăng lên ở Gaza và hàng chục nghìn người Palestine phải rời bỏ nhà cửa vì các cuộc không kích.

Thông báo ngừng bắn được đưa ra sau khi Biden hôm 19/5 tăng cường áp lực với Netanyahu , nói với Thủ tướng Israel trong một cuộc điện đàm rằng ông mong đợi “xuống thang căng thẳng đáng kể” vào ngay ngày hôm đó. Nhưng Thủ tướng Israel ngay lập tức tuyên bố rằng ông quyết tâm tiếp tục chiến dịch ở Gaza cho đến khi đạt được mục tiêu.

Mặc dù bình luận của Netanyahu cho thấy ông từ chối lời kêu gọi xuống thang căng thẳng của Biden, các cố vấn của Tổng thống Mỹ không quá lo lắng, theo một quan chức giấu tên.

Các quan chức Mỹ tin Netanyahu không muốn ra hiệu trước cho Hamas rằng ông đã sẵn sàng chấp nhận các điều khoản để chấm dứt bạo lực. Lãnh đạo Israel cũng muốn tỏ ra mạnh mẽ trước người dân trong nước, khi cuộc sống của họ bị xáo trộn bởi loạt rocket từ Gaza.

Nhưng áp lực đè nặng lên Biden và ông phải khiếnNetanyahu hiểu điều đó. Hôm 18/5, khi Biden đến Michigan để thăm cơ sở của hãng xe Ford, nghị sĩ đảng Dân chủ Rashida Tlaib đã nói chuyện với Biden trên đường băng, kêu gọi ông mạnh mẽ phản đối các cuộc tấn công của Israel. Cũng trong tuần này, thượng nghị sĩ Bernie Sanders và nghị sĩ Alexandria Ocasio-Cortez đã đưa ra các nghị quyết chặn thỏa thuận bán vũ khí trị giá 735 triệu USD cho Israel mà chính quyền Biden đã thông qua.

Trong những ngày đầu tiên của cuộc khủng hoảng, khi Hamas dội hàng trăm quả rocket vào Israel, các cố vấn của Biden đã kết luận rằng lời kêu gọi Israel kiềm chế của Tổng thống sẽ không thành công. Đồng thời, trong giai đoạn đầu của cuộc khủng hoảng, nhiều người tại Nhà Trắng lo lắng sâu sắc rằng cuộc giao tranh có thể kéo dài vài tháng.

Khi ngày càng có nhiều người thúc giục Biden lên tiếng mạnh mẽ hơn, Tổng thống và các trợ lý hàng đầu đã thuyết phục riêng các quan chức Israel.

Biden và Netanyahu quen biết nhau hơn 30 năm và thường xuyên bất đồng quan điểm. Họ liên tục thăm dò lẫn nhau trong suốt cuộc khủng hoảng, khi cố gắng tìm ra phương hướng xử lý.

Các quan chức Nhà Trắng chỉ ra một số bằng chứng cho thấy những nỗ lực ngoại giao hậu trường của Biden hiệu quả: Cuộc chiến Israel – Hamas mới nhất, khiến ít nhất 230 người ở Gaza và 12 người ở Israel thiệt mạng, ngắn hơn và ít đổ máu hơn so với một số đợt bùng phát bạo lực lớn gần đây trong khu vực.

Gần 4 thập kỷ giao tranh Israel – Hamas. Đồ họa: Việt Chung .

Trong phát biểu ngắn gọn về lệnh ngừng bắn, Biden nhấn mạnh rằng nếu không có Vòm Sắt, hệ thống phòng thủ tên lửa do Mỹ và Israel cùng phát triển, số người thiệt mạng ở Israel sẽ cao hơn nhiều. Hệ thống được thiết kế để đánh chặn, phá hủy rocket tầm ngắn và đạn cối. Biden đảm bảo với Netanyahu rằng chính quyền của ông sẽ bổ sung thêm tên lửa cho hệ thống Vòm Sắt.

Ông cũng cam kết viện trợ nhân đạo sẽ nhanh chóng được chuyển cho chính quyền Palestine, bên đang kiểm soát Bờ Tây chứ không phải Gaza. “Chúng tôi sẽ thực hiện điều này với sự hợp tác từ chính quyền Palestine, không phải Hamas, theo cách không để Hamas tái trang bị kho vũ khí quân sự”, Biden nói.

Biden kết thúc bài phát biểu với phát ngôn đầy hy vọng: “Tôi tin rằng chúng ta có cơ hội thực sự để đạt được tiến bộ và tôi cam kết nỗ lực vì điều đó”.

Những điều ít biết về địa đạo bí ẩn của lực lượng Hamas ở Dải Gaza

Hệ thống địa đạo của Hamas ở Dải Gaza là một cấu trúc phòng thủ, được thiết kế để đối đầu với kho vũ khí hùng mạnh của Israel, là đại diện cho "một chiến lược mới trong việc đối đầu với chiếm đóng và xung đột với kẻ thù từ lòng đất và trên mặt đất".

Mục đích

Hamas - lực lượng trên thực tế quản lý Dải Gaza - đã xây dựng một mạng lưới địa đạo quân sự phức tạp kể từ khi nắm quyền kiểm soát vào năm 2007. Hệ thống địa đạo phân nhánh bên dưới nhiều thị trấn và thành phố của Gaza, chẳng hạn như Khan Yunis, Jabalia và trại tị nạn Shati. Các đường hầm chạy dài hàng chục km với một số chức năng giấu quân, vũ khí, liên lạc,... cung cấp an ninh cho hệ thống các trung tâm chỉ huy dưới lòng đất và khả năng cơ động cho các chiến binh Hamas, khiến việc phát hiện từ trên không trở nên khó khăn.

Đối với IDF, cuộc chiến trong đường hầm của Hamas là một trong những chiến thuật quân sự quan trọng và nguy hiểm nhất; Nguồn: vinnews.com

Trong một cuộc phỏng vấn với Vanity Fair, lãnh đạo Hamas - Khalid Meshal - cho biết, hệ thống địa đạo là một cấu trúc phòng thủ, được thiết kế để đối đầu với kho vũ khí quân sự hùng mạnh của Israel và để xâm nhập vào Israel, tham gia vào các cuộc phản công sau chiến tuyến của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) trong trường hợp Israel tiến hành chiến dịch chống lại Gaza. Hamas mô tả các đường hầm như một sự thực thi quyền tự vệ của Gaza.

Cuộc chiến trong đường hầm là một trong những chiến thuật quân sự quan trọng nhất và nguy hiểm nhất khi đối mặt với quân đội Israel vì nó mang tính chiến lược và chất lượng, vì những ảnh hưởng về con người và tinh thần, cũng như vì mối đe dọa nghiêm trọng, bất ngờ và thách thức chưa từng có đối với bộ máy quân sự Israel, vốn được trang bị vũ khí mạnh và tuân theo các học thuyết an ninh liên quan đến các biện pháp bảo vệ và đánh phủ đầu.

Cấu trúc

Quân đội Israel đã đưa ra ước tính Hamas đã chi khoảng 30-90 triệu USD, và đổ 600.000 tấn bê tông, để xây dựng ba chục đường hầm. Hamas đã sử dụng búa khoan điện hoặc khí nén để đào đường hầm. Các đường hầm được đào sâu 18-25m (thậm chí 30m) dưới lòng đất với tốc độ 4-5m/ngày. Trước chiến tranh, Hamas đã thuê gần 900 thợ đào đường hầm, làm việc suốt ngày đêm, 2 hoặc 3 ca, theo một sĩ quan cấp cao của Israel. Một số đường hầm được ước tính tốn 3 triệu USD cho việc xây dựng. Công nhân đào hầm nhận mức lương 150-300 USD/tháng. Theo nguồn tin trên tờ Sunday Telegraph, Iran bị cáo buộc hỗ trợ tài chính để Hamas xây các hầm ngầm bí mật.

Theo Eado Hecht - một nhà phân tích quốc phòng Israel chuyên về chiến tranh trong lòng đất - "có các loại đường hầm khác nhau tồn tại bên dưới Gaza - đường hầm buôn lậu giữa Gaza và Ai Cập (từ thuốc lá, súng ống đến nhiên liệu, vật nuôi, và thậm chí cả ô tô); đường hầm phòng thủ bên trong Gaza, được sử dụng cho các trung tâm chỉ huy và kho chứa vũ khí; và đường hầm liên quan phòng thủ-tấn công được sử dụng cho các cuộc tấn công xuyên biên giới vào Israel", bao gồm cả việc bắt giữ các binh sĩ Israel.

Những hình ảnh bên trong đường hầm cho thấy một không gian chật hẹp không đủ cao để một tay súng có thể đứng thẳng, nhưng có những đường hầm rộng, thoáng, được chiếu sáng và thông gió tốt...; một chiến binh mang theo vũ khí và thiết bị có thể chạy qua nó một cách dễ dàng. Đường hầm gần Kibbutz Ein Hashlosha đã mất hai năm để xây dựng và cần 800 tấn bê tông được tạo hình thành 25.000 tấm bê tông. Nó được trang bị điện và chứa đủ bánh quy, sữa chua và các vật dụng khác để duy trì sự sống cho những người cư ngụ trong vài tháng.

Lực lượng Hamas có hệ thống địa đạo quy mô lớn và rất lợi hại dưới Dải Gaza; Nguồn: jcpa.org

Phần lớn hệ thống được xây dựng sau những bài học mà Hamas rút ra từ Chiến dịch Cast Lead năm 2009, khi Hamas đã thiệt hại nặng nề trước sự vượt trội trên không cũng như khả năng tình báo trên mặt đất của Israel. Kể từ đó, phần lớn các hoạt động của Hamas đã chuyển xuống hệ thống đường hầm, đặc biệt là khi xảy ra các tình huống khẩn cấp. Ban đầu, các đường hầm được sử dụng để buôn lậu hàng hóa vào Dải Gaza nhưng về sau phục vụ các mục đích khác.

Xây dựng

Kỹ thuật xây dựng đường hầm được sử dụng trong cuộc xung đột Israel-Gaza năm 2014 có nguồn gốc từ các đường hầm vào Ai Cập, được xây dựng để vượt qua sự phong tỏa kinh tế của Ai Cập và Israel trên vùng ven biển, có hiệu lực từ năm 2007. Các đường hầm vào Israel được xây dựng bằng cách sử dụng kinh nghiệm của gia đình Rafah, chuyên đào đường hầm vào Ai Cập để buôn bán và buôn lậu, và đã được cựu Thủ tướng Hamas Ismail Haniya mô tả là đại diện cho "một chiến lược mới trong việc đối đầu với chiếm đóng và xung đột với kẻ thù từ dưới lòng đất và từ trên mặt đất".

Địa đạo thường được đào xuyên qua đất cát, đòi hỏi mái của chúng phải được nâng đỡ bởi một loại đất sét bền hơn. Các đường hầm cũng được gia cố bằng các tấm bê tông được sản xuất tại các xưởng liền kề với mỗi đường hầm. Việc xây dựng và sử dụng các đường hầm cũng khá nguy hiểm. 22 thành viên vũ trang của Hamas đã chết trong các vụ tai nạn đường hầm vào năm 2017.

Hamas được cho là đã nhận được sự huấn luyện ban đầu từ lực lượng dân quân Hezbollah của Lebanon trong việc xây dựng công sự, mặc dù sau đó lực lượng này đã phổ biến kiến thức này cho Mặt trận Al Nusra ở Syria. Mạng lưới đường hầm của riêng Hezbollah được coi là một trong những hệ thống tiên tiến và rộng lớn nhất trên thế giới và được mô phỏng theo hệ thống đó ở biên giới của Triều Tiên. Các chỉ huy quân sự Israel tin rằng Triều Tiên, quốc gia có một trong những mạng lưới đường hầm phức tạp nhất thế giới chạy bên dưới khu phi quân sự với Hàn Quốc, đã cố vấn cho Hamas về việc xây dựng các đường hầm ở Gaza.

Hoạt động

Israel ước tính Hamas có khoảng 32 đường hầm lớn nhỏ. Nhiều đường hầm được xây dựng cách đây hơn 30 năm với mục đích ban đầu nhằm vượt qua các chốt kiểm soát của quân đội Israel và Ai Cập để đưa hàng hóa vào Dải Gaza. Đường hầm được sử dụng để đặt chất nổ bên dưới các vị trí của IDF, nhắm mục tiêu vào các binh sĩ Israel đóng quân ở Gaza. Tháng 6/2006, các chiến binh Hamas sử dụng đường hầm tấn công một chốt quân sự của Israel, giết chết 2 và bắt sống 1 binh sĩ Israel.

Toàn bộ chiến dịch diễn ra chỉ trong 6 phút, nhưng hệ quả mà nó để lại thì còn dai dẳng mãi về sau. Sau khi bị giam giữ 5 năm, lính Israel đã được đưa ra đổi lấy 1.000 tù nhân Palestine. Có thể nói trong cuộc xung đột Israel-Hamas ở Gaza, hệ thống đường hầm là vũ khí hữu hiệu nhất khiến Israel phải "khiếp sợ" bên cạnh việc Hamas bắn hàng nghìn của rocket sang lãnh thổ Israel. Các đường hầm xuyên biên giới đã được sử dụng để đánh chiếm Gilad Shalit vào năm 2006 và nhiều lần trong cuộc xung đột năm 2014.

Tùy mục đích, nhiệm vụ, các địa đạo có cấu trúc khác nhau; nhiều địa đạo rộng, thoáng, được chiếu sáng và thông gió tốt; Nguồn: jcpa.org

Theo New York Times, một đường hầm chứa "một bộ dụng cụ bắt cóc gồm thuốc an thần và còng tay bằng nhựa" để phục vụ mục đích bắt cóc. Điều không thể loại trừ là khả năng Hamas có thể sử dụng mạng lưới đường hầm để điều động hàng trăm người qua mỗi đường hầm, từ đó tạo ra một lực lượng xung kích hàng nghìn người. Các biệt đội của Hamas gồm 10-15 người được huấn luyện di chuyển nhanh chóng qua các đường hầm để thiết lập các mũi tiến công, với nhiều biệt đội hơn theo sau.

Đối phó của Israel

Israel gọi hệ thống đường hầm này là "Metro của Gaza", gọi các địa đạo xuyên biên giới là "địa đạo tấn công" hoặc "địa đạo khủng bố". Theo giới chức Israel, Hamas đã xây dựng hơn 1.300 đường hầm kể từ năm 2007 với chi phí khoảng 1,25 tỷ USD chuyển đổi từ nguồn quỹ được phân bổ cho cơ sở hạ tầng công cộng ở Gaza; các địa đạo cho phép phóng rocket bằng điều khiển từ xa, và nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc bắt con tin và các vụ tấn công gây thương vong hàng loạt.

Israel luôn gặp khó khăn trong việc phát hiện và đánh sập đường hầm của Hamas, bất chấp việc nước này sở hữu mạng lưới tình báo hàng đầu thế giới. Chính quyền Tel Aviv cảm thấy mối nguy hiểm từ đường hầm khi mà những đợt không kích kéo dài hàng tuần đều không tỏ ra hiệu quả. Đó là lý do mà quân đội Israel cần trực tiếp đổ bộ vào Dải Gaza để phá hủy hệ thống các đường hầm bí mật này năm 2014. IDF đã vô hiệu hóa 32 đường hầm khủng bố, trong đó có 14 đường hầm vươn sang lãnh thổ Israel.

Kể từ đó, Hamas đã xây các đường hầm mới, gia cố bằng bê tông để chống đỡ tốt hơn các đòn không kích từ Israel. Có thông tin, Hamas được cho là đã hành quyết hàng chục công nhân đường hầm vì sợ họ có thể tiết lộ vị trí đường hầm cho Israel. Theo các phương tiện truyền thông, trong khi các công sự của Hezbollah được chứng minh là cực kỳ khó vô hiệu hóa, với nhiều công trình quá sâu và khó có vũ khí thông thường nào trong kho vũ khí của Israel có thể xuyên thủng, những đường hầm ở dải Gaza đã tỏ ra không khó để bị IDF vô hiệu hóa từ trên không.

Mùa hè năm 2017, Israel bắt đầu xây dựng bức tường biên giới kéo dài vài mét dưới lòng đất để chống lại các cuộc tấn công đường hầm. Công trình này đặt hoàn toàn trên đất của Israel, được trang bị các cảm biến để phát hiện việc xây dựng đường hầm trong tương lai. Bê tông cho cấu trúc được sản xuất bằng năm nhà máy bê tông dành riêng cho dự án và khoảng 10m được hoàn thành hàng ngày. Phát biểu bên lề cuộc họp Ủy ban Mỹ-Israel tại Washington năm 2018, một quan chức phụ trách tác chiến trong lòng đất của Israel nói, nước này có các công nghệ mới tinh vi để phát hiện đường hầm nhưng từ chối cho biết chi tiết.