Những người soạn thảo đề án giáo dục 70.000 tỉ đồng nói gì?

Dự thảo đề án đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015 còn rất nhiều vấn đề cần được làm rõ.

Chúng tôi đã trao đổi với ông Vũ Đình Chuẩn – vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD-ĐT) và ông Đỗ Ngọc Thống – phó chủ tịch hội đồng khoa học Viện Khoa học giáo dục, thành viên của ban soạn thảo đề án trên.

* Chương trình giáo dục trong đề án đổi mới có những điểm mới khác biệt nào với chương trình – sách giáo khoa cũ? Liệu những cái mới có thể khắc phục được những bất cập mà chương trình – sách giáo khoa hiện hành đang gặp phải không?

- Ông Vũ Đình Chuẩn

: Chương trình hiện hành quan tâm chủ yếu tới việc học sinh sẽ học được những gì. Việc xây dựng chương trình như vậy được gọi là theo hướng tiếp cận nội dung dạy học. Chương trình mới sẽ được xây dựng theo hướng tiếp cận năng lực, tức là xuất phát từ các năng lực mà mỗi học sinh cần có trong cuộc sống và kết quả cuối cùng phải đạt các năng lực ấy.

Theo đó nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá đều phải hướng tới năng lực tự học, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong học tập, trong cuộc sống; coi trọng rèn luyện kỹ năng sống.

Chương trình mới sẽ có mức yêu cầu, nội dung mang tính bắt buộc trong toàn quốc, nhưng cũng có phần dành cho các địa phương chủ động xác định, vận dụng phù hợp với điều kiện và đặc điểm dạy học của địa phương, của thầy và trò. Chương trình có sự hài hòa, cân đối giữa “dạy chữ”, “dạy người” và từng bước “dạy nghề”, định hướng nghề nghiệp, nhất là ở cấp THPT.

Nội dung các môn học cần cân đối giữa lý thuyết hàn lâm với tăng cường thực hành, gắn với các tình huống đời sống và yêu cầu giải quyết vấn đề; tích hợp tránh sự trùng lặp không cần thiết gây nên sự quá tải của chương trình. Chương trình không nặng về cung cấp nhiều kiến thức mà các kiến thức được lựa chọn cơ bản, vừa đủ để phát triển năng lực tư duy, phương pháp học, phát triển năng lực giải quyết vấn đề… cho học sinh, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh.

- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống:

Có thể nêu lên một số điểm mới. Trong đó, tôi chỉ dẫn ra một điểm khác biệt lớn nhất đó là chương trình giáo dục lần này được thiết kế theo định hướng tiếp cận năng lực. Khác với cách tiếp cận nội dung, tiếp cận năng lực chú trọng vào việc yêu cầu học sinh học xong phải thể hiện được, làm được; biết vận dụng những kiến thức để giải quyết các tình huống đặt ra trong cuộc sống… rất gần gũi và thiết thực đối với cá nhân và cộng đồng.

Chính theo hướng này, chương trình cần bỏ đi những nội dung quá hàn lâm, lý thuyết rất uyên bác nhưng không cần thiết đối với trình độ học vấn phổ thông, trong khi lại thiếu những hiểu biết sơ giản nhưng rất cần thiết để sống có chất lượng, có văn hóa. Thực hiện điều đó cũng có nghĩa là sẽ góp phần “giảm tải”.

Cũng do định hướng phát triển năng lực mà việc lựa chọn nội dung dạy học phải thay đổi. Những nội dung thiết thực, gắn với cuộc sống hằng ngày, giúp HS trả lời, lý giải những hiện tượng thường nhật sẽ được chú ý hơn…

Vì thế, phương pháp dạy học không thể như cũ. Có thể nói ngắn gọn: một bên chú trọng cung cấp kiến thức cho HS (biết càng nhiều càng tốt), và một bên quan tâm đến việc dạy cho HS biết vận dụng kiến thức ấy như thế nào cho hiệu quả. Cuối cùng định hướng ấy cũng sẽ góp phần thay đổi cách đánh giá: tập trung vào năng lực người học, tăng cường các câu hỏi mở, cách giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức vào đời sống. Đây chính là hướng đánh giá kết quả học tập mà nhiều nước có nền giáo dục tiên tiến đang áp dụng.

Tuy nhiên cần nói thêm, làm chương trình mới không có nghĩa là loại bỏ hết chương trình cũ mà bao giờ cũng kế thừa những yếu tố tích cực, bổ sung, điều chỉnh theo định hướng mới nhằm đáp ứng các mục đích vừa nêu trên.

* Dư luận đang quan tâm đến con số 70.000 tỉ đồng dự kiến chi cho đề án. Con số này có quá lớn không, thưa ông?

- Ông Vũ Đình Chuẩn: Đúng là dự thảo có dự toán kinh phí 70.000 tỉ đồng, nhưng không phải tất cả số tiền đó chi cho việc biên soạn chương trình – sách giáo khoa, mà việc biên soạn chương trình – sách giáo khoa chỉ dự kiến chi là hơn 960 tỉ đồng (chưa đầy 1/70 tổng dự toán).

Số còn lại chi cho các công việc khác như: xây dựng cơ sở vật chất trường học khoảng 35.000 tỉ đồng (chiếm 1/2 tổng dự toán); mua sắm thiết bị, đồ dùng dạy học khoảng 30.000 tỉ đồng (gần 1/2 nữa); đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý hơn 390 tỉ… Đây cũng chỉ mới là khái toán trong một bản dự thảo đề án để xin ý kiến các bộ, ngành. Chúng tôi sẽ còn tiếp tục phải tính toán chi tiết và xây dựng lộ trình đầu tư phù hợp.

* Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng ngành GD-ĐT lại tiếp tục đi một quy trình ngược là đổi mới chương trình – sách giáo khoa trước khi thực hiện một cuộc cải cách giáo dục toàn diện?

- Ông Vũ Đình Chuẩn: Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã đặt ra nhiệm vụ phải đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. Để thực hiện được việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, chúng ta xây dựng chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020. Việc đổi mới chương trình – sách giáo khoa là một trong những nội dung quan trọng trong chiến lược đó.

Tinh thần đổi mới căn bản và toàn diện cần được thể hiện trong chương trình giáo dục phổ thông lần này, từ cách tiếp cận cho đến các định hướng, nguyên tắc, quy trình; thể hiện qua các phần của bộ chương trình giáo dục phổ thông như: mục tiêu giáo dục, nội dung dạy học, định hướng và phương pháp dạy học, phương tiện dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Như vậy, việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa lần này hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước, không phải là quá trình ngược.

Hướng đến việc đổi mới cơ bản, toàn diện

– Mục tiêu của đề án là xây dựng, ban hành và triển khai chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông cùng các tài liệu hỗ trợ thiết yếu dựa trên những cơ sở khoa học đúng đắn, thể hiện tinh thần đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục phổ thông, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và hình thành, phát triển nhân cách học sinh.

– Đề án dựa trên các nguyên tắc: quán triệt quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông; đảm bảo kế thừa những thành tựu của VN và vận dụng sáng tạo kinh nghiệm của quốc tế về phát triển chương trình giáo dục phổ thông; đảm bảo tính thống nhất trên toàn quốc và linh hoạt vùng miền, khả thi, phù hợp với đối tượng học sinh; đảm bảo tính đồng bộ về nội dung, phương pháp dạy học và phương thức đánh giá kết quả học tập.

– Định hướng đổi mới được đặt ra trong đề án là tiếp cận theo hướng phát triển năng lực; đẩy mạnh đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục theo hướng phát triển năng lực cho học sinh; đổi mới đánh giá kết quả giáo dục theo yêu cầu phát triển năng lực; điều chỉnh hài hòa, cân đối giữa dạy chữ và “dạy người” và từng bước dạy nghề; nội dung giáo dục mang tính cơ bản, hiện đại, thực tiễn, giúp hình thành và phát triển năng lực học tập; đổi mới cấu trúc chương trình, đảm bảo tính chỉnh thể của chương trình và SGK phổ thông; xây dựng một chương trình, biên soạn một bộ SGK và các tài liệu hỗ trợ dạy học.

– Để thực hiện các nhiệm vụ trên, Bộ GD-ĐT dự kiến thực hiện các giải pháp: nghiên cứu cơ sở khoa học về đổi mới, chương trình – SGK, tuyên truyền, trưng cầu ý kiến đóng góp, pháp chế hóa các hoạt động tổ chức, chỉ đạo và giám sát, đánh giá quá trình thực hiện, chuẩn hóa các điều kiện để thực hiện chương trình – SGK, cụ thể là bổ sung đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý, đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học…

– Dự kiến đề án sẽ có bốn giai đoạn. Giai đoạn từ 2011-2013, thành lập BCĐ đổi mới chương trình – SGK quốc gia, hội đồng xây dựng và thẩm định chương trình – SGK từng cấp học, xây dựng và ban hành các văn bản pháp quy liên quan, tập huấn nâng cao năng lực cho tác giả, thành viên thẩm định, xây dựng, ban hành chương trình để thử nghiệm, xây dựng đề cương, chuyên đề dành cho trường sư phạm và tài liệu bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý.

Giai đoạn 2 từ 2013-2015: tổ chức biên soạn, thẩm định và ban hành SGK, sách giáo viên để thử nghiệm, tổ chức khảo sát nhu cầu, hoàn thiện thẩm định và ban hành danh mục, tiêu chuẩn kỹ thuật tối thiểu về thiết bị dạy học…

Giai đoạn 3 từ 2015-2019: tiến hành thử nghiệm chương trình – SGK, tổ chức đánh giá kết quả thử nghiệm, trưng cầu ý kiến về chương trình – SGK, tổ chức hoàn thiện, thẩm định, ban hành chương trình chính thức…

Giai đoạn 4 từ 2019-2022: tổ chức hoàn thiện, thẩm định, ban hành chính thức SGK, tài liệu hướng dẫn giảng dạy, triển khai các hoạt động hướng dẫn thực hiện chương trình – SGK.

Dự kiến sẽ tiến hành đồng thời việc xây dựng chương trình từ tiểu học đến THPT, xây dựng chương trình các môn học và hoạt động giáo dục từ lớp 1 đến lớp 12. Sau đó, tiếp tục tiến hành đồng thời việc biên soạn SGK các môn học từ lớp 1 đến lớp 12.

Việc thử nghiệm bắt đầu từ năm học 2015-2016 theo phương thức tiến hành đồng thời ở cả ba cấp học. Triển khai chính thức vào năm học 2017-2018, cũng theo phương thức tiến hành đồng thời ở ba cấp học.

Theo Tuổi Trẻ