Những câu thành ngữ theo ta cả đời

Lê Bích Bụng Phệ10:16 10/10/2023

“Dục tốc bất đạt”, “Tích tiểu thành đại”, “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”… là những câu thành ngữ đi theo ta cả đời.

- Quảng cáo -

Những câu thành ngữ theo ta cả đời – Tranh: Lê Bích Bụng Phệ

Câu đố tiếng Việt: Vì sao nói 'Phận gái mười hai bến nước'?

Đố bạn biết được nguồn gốc của thành ngữ 'Phận gái mười hai bến nước'?

Trong kho tàng tiếng Việt, chúng ta bắt gặp nhiều thành ngữ, tục ngữ được sử dụng rộng rãi nhưng ít ai biết được nguồn gốc sâu xa của nó. Ví dụ như chúng ta thường hay nghe câu hát: "Mẹ ơi, phận gái mười hai bến nước, biết bến nào trong, biết sông nào đục". Vậy thành ngữ "Phận gái mười hai bến nước"? bắt nguồn từ đâu và tại sao lại là "mười hai" chứ không phải một số khác?

Có ý kiến cho rằng "mười hai bến nước" chính là mười hai con giáp trong tử vi. Tuy nhiên, không có tài liệu chính thống nào ghi nhận điều này.

Cũng có người cho rằng, "mười hai" ở đây là mười hai cương vị trong xã hội xưa. Tác giả Lê Văn Đức và Lê Ngọc Trụ trong Việt Nam tự điển cũng giảng: "Mười hai bến nước: Mười hai hạng người trong xã hội, sang hèn khác nhau, mà dầu muốn dầu không, mỗi người con gái đều phải nhận một người để làm chồng" , bao gồm:

1. Sĩ - học trò.

2. Nông - người làm ruộng.

3. Công - người thợ.

4. Thương - người buôn bán.

5. Ngư - người đánh cá.

6. Tiều - người đốn củi.

7. Canh - người trồng tỉa.

8. Mục - người nuôi con vật.

9. Công - quan tước có công.

10. Hầu - quan tước có hầu.

11. Bá - quan tước có bá.

12. Tử- quan tước có tử.

Cách giải thích này thoạt nghe có vẻ xuôi tai, hợp lý nhưng thực tế lại không phù hợp vì các hạng người này đã bao hàm lẫn nhau. Chẳng hạn, "người trồng tỉa" cũng có nét bao gồm "người làm ruộng". Và "công, hầu" thì cũng là "kẻ sĩ".

Học giả An Chi thì cho rằng "mười hai bến nước" này tương ứng với thập nhị nhân duyên trong nhà Phật, bao gồm vô minh, hành, thức, danh sắc, lục nhập, xúc, thọ, ái, hữu, thủ, sinh, lão tử. Tuy nhiên, khó có thể đồng tình được rằng tác giả dân gian lại sử dụng những khái niệm mang tính "chuyên môn" như vậy.

Còn trong Đại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của lại giải thích như sau: "Con gái mười hai bến nước: Thân con gái như chiếc đò, hoặc gặp bến trong, hoặc mắc bến đục, hoặc đưa người tốt, hoặc đưa người xấu. May thì được nhờ, rủi thì chịu, tiếng nói mười hai bến nước là nói cho vần" . Như vậy, theo quan điềm này, con số "mười hai" thực chất chỉ là để cho vần "phận gái - mười hai" mà thôi. Cách giải thích này có phần hợp tình, hợp lý hơn cả.

Trong kho tàng Tiếng Việt còn nhiều câu thành ngữ có nguồn gốc thú vị như:

- "Nuôi ong tay áo, nuôi cáo trong nhà": Nhằm chỉ việc giúp đỡ, tạo điều kiện cho người xấu phản chủ, rắp tâm hãm hại người trong gia đình. Câu thành ngữ là lời cảnh báo, nhắc nhở chúng ta cần cẩn trọng trước người ngoài, đừng vì lòng thương mà sẵn sàng giúp đỡ người khác để bị họ lợi dụng, hãm hại.

- "Rồng đến nhà tôm": Sở dĩ có yếu tố "rồng" và "tôm" xuất hiện vì thành ngữ này vốn bắt nguồn từ một câu chuyện dân gian từ xa xưa. Đây là một câu chuyện ý nghĩa về tình bạn. "Rồng" ở đây chỉ cá chép, sau khi đã đỗ đạt, ở vị thế cao sang nhưng vẫn nhớ tình xưa nghĩa cũ. Còn "tôm" thì không hề tự ti, mặc cảm về xuất thân hay hoàn cảnh mà vẫn trân trọng tình bạn này. Ấy là lối ứng xử văn hóa mang đậm tình người.

- "Nghèo rớt mồng tơi": Ở đây, "tơi" không phải là loại rau mồng tơi như chúng ta vẫn nghĩ. "Tơi" là một loại áo mặc đi mưa vào thời xưa.

Nghĩa đen thành ngữ 'Sợ như bò thấy nhà táng' Đây là một trong những thành ngữ mà các nhà nghiên cứu, biên soạn từ điển khá thống nhất trong cách giải thích nghĩa đen. Ảnh minh họa. (Nguồn: Báo Người Lao Động) Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (GS. Nguyễn Lân): "Sợ như bò thấy nhà táng (Ngày xưa đám ma có nhà táng là đám ma nhà giàu...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Xôn xao clip cô giáo mầm non lôi bé 22 tháng tuổi vào góc khuất camera, diễn biến sau đó càng xem càng phẫn nộ00:30

Quý tử nhà sao Việt mới 14 tuổi đã đẹp điên đảo, gây sốt MXH vì giống hệt Vương Nhất Bác01:06

Màn "du hành vũ trụ" hơn 10 phút của Katy Perry: Lady Gaga và dàn sao Hollywood "đăng đàn" mỉa mai khắp MXH01:03

Được yêu cầu so sánh Trấn Thành và Victor Vũ, bà xã Anh Đức trả lời cực khéo mát lòng cả đôi bên01:34

Lý do thanh niên quê Hà Nội 'bắt cá hai tay' đánh gục bạn gái ở quán cà phê01:42

Lộ clip Trấn Thành khóc nức nở ở nhà riêng00:36

Camera an ninh ghi lại cảnh 1 đôi Vbiz hôn nhau giữa phố, 2 em bé đứng bên cạnh có hành động khó ngờ00:17

NSND Mỹ Uyên: 'Tôi rất sợ Victor Vũ, ám ánh đến mức tối về không ngủ được'02:23

Cười chảy nước mắt clip bố mặc váy dạy "công dung ngôn hạnh" cho con gái, thông minh, hiệu quả khối mẹ phải chào thua00:52

Đoạn clip 1 phút 30 giây khiến nửa triệu người dừng chân: Điểm 10 là chưa đủ!01:30

Nghe cái cách em bé này nói chuyện, đầy người lớn phải thốt lên "trời ơi con còn trưởng thành hơn cả cô chú nữa"01:09

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Ngắm chiếc đồng hồ "lạ" nhất thế giới có giá 85 tỷ đồng, ai sẽ mua?

08:10:40 17/04/2025

Một chiếc đồng hồ thoạt nhìn như cái tủ nhưng lại có độ chính xác cao nhất thế giới, với sai số chỉ một giây trong vòng 10 tỷ năm khiến nhiều người tò mò.

Một người đàn ông đi vào hang động và vô tình phát minh ra cả một lĩnh vực sinh học

10:25:29 15/04/2025

Trong 63 ngày, ông sống ở độ sâu 130 mét (427 feet) dưới bề mặt, trong một hang động băng giá không có ánh sáng tự nhiên hoặc bất kỳ thiết bị đo thời gian nào.

Người đàn ông đào được 5,5kg vàng liền trao lại cho bảo tàng, 6 tháng sau đến thăm phát hiện vàng chỉ còn 4,1kg

10:20:24 15/04/2025

Việc số vàng tại Bảo tàng tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, bị hụt mất hơn 1kg sau 6 tháng khiến nhiều người hoang mang.

Những quả trứng kỳ lạ trong mộ cổ và tại sao không nên chạm vào chúng?

13:49:11 14/04/2025

Với sự kỳ lạ của những quả trứng trong mộ cổ, chúng ta không chỉ ngạc nhiên về ý nghĩa sâu xa đằng sau chúng mà còn thấy được sự cẩn trọng cần thiết trong công tác khảo cổ học.

Học sinh 17 tuổi tìm ra 'hồn ma vũ trụ' lớn gấp đôi Ngân Hà

13:47:56 14/04/2025

Phân tích dữ liệu từ Đài quan sát liên Mỹ Cerro Tololo, một học sinh đã xác định được một trong những loại vật thể ma quái nhất vũ trụ.

Nghe tiếng động lạ giữa đêm, chủ nhà soi đèn kiểm tra thì 'tái mặt'

13:46:39 14/04/2025

Các thành viên trong gia đình đã vô cùng hoảng sợ khi chứng kiến một con sư tử cố gắng xông vào phòng bếp nhà họ vào lúc nửa đêm.

Sa mạc Thar đang 'nở hoa': Bí ẩn về vùng đất khô cằn bất ngờ chuyển mình xanh mướt

10:24:02 14/04/2025

Một khảo sátmới công bố trên tạp chí Cell Reports Sustainability cho thấy Sa mạc Thar - còn được mệnh danh là Đại sa mạc Ấn Độ - đã xanh hơn 38% trong vòng hai thập kỷ qua.

Tưởng khăn quàng bị rơi, người phụ nữ "hoảng hồn" khi biết sự thật phía sau

07:12:38 14/04/2025

Vừa qua, một người phụ nữ ở thị trấn Vermont đã may mắn thoát nạn sau khi tưởng nhầm con rắn cực độc trong nhà là chiếc khăn quàng cổ bị rơi.

Vào phòng tắm, nam sinh viên hốt hoảng phát hiện vật đen tua tủa, chuyên gia chỉ ra điểm đáng lo ngại

12:48:24 13/04/2025

Một sinh viên đại học tình cờ phát hiện nấm mọc trên tường phòng tắm chung. Ban đầu, cậu nghĩ đó chỉ là điều kỳ lạ, nhưng sự thật đằng sau lại đáng lo ngại.

Nam bác sĩ trúng số độc đắc hơn 67 tỷ đồng sau bữa tối kỷ niệm ngày cưới

11:08:32 13/04/2025

Ngay sau bữa tối kỷ niệm ngày cưới lãng mạn cùng vợ, một nam bác sĩ (53 tuổi) ở Penang, đã trở thành người may mắn trúng độc đắc Toto 4D Jackpot với giải lên tới 11,77 triệu ringgit (hơn 67,5 tỷ đồng).