Nhìn nhận lại môn lịch sử – Một nửa sự thật về nhà Hồ

Theo dõi VGT trên

Từ mong muốn của bạn đọc, Báo Thanh Niên cùng các nhà sử học và sư phạm đã rà soát lại các bộ sách giáo khoa (SGK) môn lịch sử bậc phổ thông và phát hiện một số thiếu sót đáng tiếc về kiến thức, hoặc những nhận định chưa thật thỏa đáng, mang dấu ấn của tư duy cũ.

Điểm lại những bất cập này, chúng tôi mong muốn trong công cuộc đổi mới toàn diện nền giáo dục sắp tới, việc thay đổi cách dạy và học, biên soạn SGK – trước hết ở môn lịch sử – sẽ được đặt ra nghiêm túc, có vị trí xứng đáng nhằm góp phần khắc phục tình trạng thế hệ trẻ lờ mờ với lịch sử dân tộc như hiện nay.

Loạt bài này bắt đầu bằng những nhận định khách quan về các vương triều gây nhiều tranh cãi trong lịch sử.

Dù có những đóng góp quan trọng trong tiến trình của lịch sử Việt Nam nhưng nhà Hồ chỉ hiện diện hết sức sơ sài và nhiều thiếu sót trong SGK.

Nhìn nhận lại môn lịch sử - Một nửa sự thật về nhà Hồ - Hình 1

Năm 2011, UNESCO công nhận Thành nhà Hồ là di sản văn hóa thế giới – Ảnh: Ngọc Thắng

Phải là một vương triều chính thống

Video đang HOT

SGK lịch sử lớp 7 có nhắc đến nhà Hồ nhưng không thành một chương riêng. Mở sách Lịch sử 7, muốn biết về nhà Hồ thì tìm đọc tiểu mục Nhà Hồ và cải cách Hồ Quý Ly trong bài Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỷ XIV. Sắp xếp như vậy có nghĩa là nhà Hồ chỉ được chép phụ vào nhà Trần, không được xem là vương triều chính thống.

Trong Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên (thế kỷ 15), sau kỷ nhà Trần, có phần phụ: Hồ Quý Ly và Hán Thương, viết về lịch sử Nhà Hồ (1400-1407). Ngô Sĩ Liên và các sử gia thời phong kiến đều đứng trên quan điểm Nho gia tôn sùng dòng chính thống của họ vua, không chấp nhận triều đại “thoán vị” (đoạt ngôi) nên trong sử chỉ được “phụ chép”.

Có lẽ Trần Trọng Kim là nhà sử học đầu tiên ở nước ta coi nhà Hồ ngang hàng như các triều đại khác. Trong Việt Nam sử lược xuất bản vào đầu thế kỷ 20, Trần Trọng Kim chia lịch sử Việt Nam (VN) theo thời đại với các chương. Thí dụ: Chương 4 – 5: Nhà Lý; Chương 6 – 10: Nhà Trần; Chương 11: Nhà Hồ…

Từ năm 1960-1961, trên Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử đã có cuộc tranh luận về Hồ Quý Ly. Những năm tiếp theo có nhiều cuộc hội thảo khoa học cũng như một số công trình nghiên cứu về Hồ Quý Ly, những cải cách và triều đại của ông.

Cho đến nay, giới nghiên cứu lịch sử nước ta đều thống nhất, nhà Hồ là một vương triều chính thức, như các vương triều khác: có vua, có quốc hiệu, kinh đô, có bộ máy chính quyền từ triều đình xuống địa phương, có tiền tệ, quân đội, có tổ chức khoa cử… Những nghiên cứu về Hồ Quý Ly và vương triều Hồ của giới sử học trong nửa thế kỷ qua đã đi tới thống nhất quan điểm khẳng định vương triều Hồ bên cạnh các vương triều Lý, Trần, Lê… Vì vậy, khi viết SGK lịch sử giảng dạy trong nhà trường, không thể không thể hiện rõ quan điểm đó.

Nhìn vào 6 chương lớn trong SGK lịch sử lớp 7 về các triều đại, thấy rằng cần phải bàn lại là việc phân kỳ lịch sử. Từ chương 1 đến chương 4, lịch sử được phân kỳ theo triều đại Ngô – Đinh – Tiền Lê – Lý – Trần – Lê Sơ. Còn chương 5 và chương 6 lại phân kỳ theo thế kỷ. Tại sao thiếu sự thống nhất như vậy? Điều này dễ khiến nảy sinh câu hỏi rằng trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam, chỉ có nhà Lý, Trần, Lê Sơ là vương triều, còn nhà Hồ, nhà Mạc, Tây Sơn và nhà Nguyễn không phải là các vương triều sao?

Cần nhìn nhận khách quan

Nội dung viết về nhà Hồ trong Lịch sử 7, theo tôi khá sơ sài, chưa khúc chiết và thiếu những chi tiết cụ thể cần thiết. Thí dụ, cần phân biệt rõ 2 giai đoạn: Cải cách mà Hồ Quý Ly thi hành trong thời gian ông là đại thần ở triều Trần và triều Hồ sau khi thành lập năm 1400. Triều nhà Hồ trong khoảng 5 – 6 năm đã làm được nhiều việc, như sửa chữa đường sá, định lệ thi cử, đặt nhã nhạc, đặt phép hạn chế gia nô, tiêu chuẩn hóa đơn vị cân, đong, định tô thuế ruộng đất… Đặc biệt, nhà Hồ đẩy mạnh lực lượng quân sự, quốc phòng, chuẩn bị đối phó trước âm mưu xâm lược của quân Minh cũng như tăng cường sức mạnh để ổn định biên giới phương Nam. Thực tế ấy chưa được phản ánh đầy đủ trong sách Lịch sử 7.

Về văn hóa, giáo dục, SGK viết: “Hồ Quý Ly bắt các nhà sư chưa đến 50 tuổi phải hoàn tục, cho dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm để dạy cho vua Trần và phi tần, cung nữ. Ông cũng sửa đổi cả chế độ thi cử, học tập” (trang 79). Các việc làm này không phải là thành tích về văn hóa, giáo dục của vương triều Hồ mà là một số sự việc Hồ Quý Ly thực thi dưới triều nhà Trần.

Về cuộc kháng chiến chống xâm lược Minh của nhà Hồ, sách Lịch sử 7, viết: “Tháng 11.1406… nhà Minh đã huy động một lực lượng lớn gồm 20 vạn quân cùng với hàng chục vạn dân phu, do tướng Trương Phụ cầm đầu, chia làm hai cánh tràn vào biên giới nước ta… Quân Minh lần lượt đánh bại quân nhà Hồ ở một số điểm thuộc Lạng Sơn. Hồ Quý Ly phải lui về đóng ở bờ nam sông Nhị (sông Hồng), lấy thành Đa Bang làm trung tâm phòng ngự. Ngày 22.1.1407, sau khi đánh bại quân nhà Hồ ở Đa Bang, quân Minh đánh chiếm Đông Đô (Thăng Long). Quân nhà Hồ phải lui về cố thủ ở thành Tây Đô. Tháng 4.1407, quân Minh tấn công vào Tây Đô, Hồ Quý Ly chạy vào Hà Tĩnh và bị bắt vào cuối tháng 6.1407″ (trang 82). Trình bày về cuộc kháng chiến chống Minh của nhà Hồ như vậy chỉ mới đúng “một nửa sự thật” vì ở đây, SGK chỉ nói sự thất bại liên tiếp của nhà Hồ, mà không đề cập quá trình nhà Hồ chủ động chuẩn bị chống Minh, cũng như những trận chiến đấu hy sinh dũng cảm của quân, tướng nhà Hồ.

Khi biết nhà Minh đang âm mưu xâm lược nước ta, Hồ Quý Ly cho chuẩn bị lực lượng quân đội, phòng vệ đất nước, và ông thường hỏi các quan rằng: “Ta làm sao có được 100 vạn quân để đánh giặc Bắc?”. Quyết tâm chống quân Minh xâm lược cũng được thể hiện ở câu nói nổi tiếng của Tả tướng quốc Hồ Nguyên Trừng (con cả Hồ Quý Ly): “Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân có theo hay không thôi”.

Công việc chuẩn bị kháng chiến chống Minh của nhà Hồ rất tích cực ở phía bắc cũng như phía nam. Trên các con sông phía bắc, nhà Hồ cho đóng cọc gỗ, xây doanh lũy bên bờ phía bắc sông Hồng, bố trí các đội voi chiến… Những trận đánh nhau dữ dội giữa quân nhà Hồ và quân Minh diễn ra tại trận Mộc Hoàn (trên sông huyện Ba Vì), trận Đa Bang, trận Hàm Tử. Riêng trận Đa Bang diễn ra vô cùng ác liệt, quân nhà Hồ thất thủ nhưng để chiếm được thành Đa Bang quân Minh cũng thiệt hại nặng nề, xác chết chất cao ngang thành. Tướng Minh Trương Phụ chỉ huy tấn công phía tây-nam thành Đa Bang đã thuật lại: “Thần là bọn Trương Phụ cầm dùi, thúc trống ra lệnh, thân hành đốc chiến… Đạn bay như mưa, súng vang như sấm, giặc (quân nhà Hồ) lùa voi xông ra lao thẳng trận chiến, ta dùng hỏa hổ phá vỡ voi trận của địch…”.

Cuộc kháng chiến chống Minh của nhà Hồ thất bại, nhưng là một thất bại bi tráng của những người anh hùng.

Viết SGK lịch sử, ngoài việc phải trình bày một cách chân thật, sinh động các sự kiện, các hành vi lịch sử, đòi hỏi “sử bút” vừa nghiêm vừa cần đạt tới độ cao của tình cảm, như vậy mới có sức hấp dẫn đối với học sinh.

Đã đến lúc SGK cần bổ sung, viết đầy đủ hơn về những đóng góp tích cực của nhà Hồ đối với đất nước hồi đầu thế kỷ 15.

Theo thanh niên

Sau 2015: Đổi mới toàn diện môn lịch sử

Bộ GD&ĐT vừa có thông báo kết quả tổ chức hội thảo khoa học quốc gia về dạy học lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam.

Theo kết luận, sách giáo khoa môn lịch sử đã bám sát mục tiêu, nội dung chương trình, đảm bảo được chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình môn Lịch sử bảo đảm tính chính xác, khoa học và cập nhật.

Sách giáo khoa đã tạo điều kiện cho giáo viên đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học tích cực. Trong quá trình triển khai thực hiện chương trình, sách giáo khoa đã tiến hành rà soát, tinh giảm nội dung sách giáo khoa môn lịch sử, một số sở GDĐT đã biên soạn tài liệu và chỉ đạo dạy học về lịch sử địa phương.

Tuy nhiên, Bộ GD&ĐT cũng chỉ ra những hạn chế cần khắc phục như: Nội dung những phần đồng tâm của chương trình chưa thể hiện rõ về mức độ khác nhau, yêu cầu cần đạt giữa các cấp, lớp khác nhau

Cấu trúc chương trình chưa thật cân đối giữa nội dung giáo dục của các cấp học giữa lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới giữa các nội dung về chính trị với kinh tế, xã hội, văn hóa giữa lịch sử cổ trung với lịch sử hiện đại

Nội dung sách giáo khoa nặng về lịch sử chiến tranh chống xâm lược, nội dung về tình hình kinh tế, xã hội, văn hóa được lặp lại ở các cấp học. Nhiều thành tựu nghiên cứu mới về lịch sử chưa được cập nhật. Một số bài trong sách giáo khoa, đặc biệt là phần lịch sử Việt Nam còn "nặng", mang tính hàn lâm, dung lượng bài chưa phù hợp với thời lượng dạy học. Cách trình bày của sách giáo khoa còn ít kênh hình, tư liệu lịch sử...

Sau 2015: Đổi mới toàn diện môn lịch sử - Hình 1

Sau năm 2015, Bộ GD&ĐT sẽ đổi mới toàn diện môn lịch sử (Ảnh minh họa)

Kết quả từ hội thảo cho thấy nhiều ý kiến đề nghị về định hướng và giải pháp đổi mới dạy học lịch sử như: nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của dạy học lịch sử ở trường phổ thông về xây dựng chương trình, biên soạn sách giáo khoa, tài liệu dạy học lịch sử ở trường phổ thông sau năm 2015.

Đổi mới chương trình, sách giáo khoa môn lịch sử phải tuân theo các nguyên tắc: Quán triệt quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục nói chung và giáo dục phổ thông nói riêng đảm bảo kế thừa những thành tựu của Việt Nam và vận dụng hợp lý kinh nghiệm quốc tế về phát triển chương trình giáo dục phổ thông đảm bảo tính thống nhất toàn quốc, linh hoạt vùng miền, phù hợp với đối tượng và tính khả thi của chương trình, sách giáo khoa đảm bảo tính thống nhất giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và phương thức đánh giá kết quả học tập.

Thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa môn lịch sử từ sau năm 2015 theo các định hướng cơ bản: Phát triển năng lực người học đảm bảo tính hài hòa, cân đối giữa "dạy chữ", "dạy người" và định hướng nghề nghiệp cấu trúc, nội dung chương trình và sách giáo khoa đảm bảo tính chỉnh thể, linh hoạt, thống nhất nội dung giáo dục cần mang tính chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế,...

Theo tiền phong

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tin đang nóng

NSƯT Kim Tiểu Long đau buồn báo tin con gái qua đời
13:14:49 18/11/2024
Hoài Linh: "Anh không vừa lòng thì xé hợp đồng, mẹ tôi tôi không bỏ được"
13:16:57 18/11/2024
Hoa hậu Quốc tế Thanh Thủy về nước: Visual xinh bất bại qua cam thường, ghi điểm cực lớn bởi 1 chi tiết
13:24:49 18/11/2024
Hi hữu nhưng đã xảy ra: Cô gái gặp được chú mèo có vết bớt trên mặt giống hệt mình, đem về nuôi và nhận được điều kì diệu
12:09:52 18/11/2024
Hoạt động của Thanh Thủy sau khi đăng quang Miss International
12:46:03 18/11/2024
Diễn biến gây sốc vụ người mẫu đình đám bị bắt vì ma túy: Bị 1 doanh nhân cưỡng ép dùng chất cấm, đã nộp video cho cảnh sát
13:20:19 18/11/2024
Khống chế 8 đối tượng dùng bơm xăng, hung khí tấn công lực lượng chức năng
12:01:45 18/11/2024
Bức ảnh ê chề nhất cuộc đời Phạm Băng Băng
16:00:45 18/11/2024

Tin mới nhất

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

13:01:46 21/12/2022
Việc Hà Tĩnh công nhận học sinh (HS) giỏi cấp tỉnh với HS có điểm IELTS cao đang được dư luận quan tâm. Nhiều giáo viên phổ thông và giảng viên dạy Ngoại ngữ thể hiện băn khoăn trước việc này

Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

12:01:38 21/12/2022
Tiếp tục chương trình giám sát chuyên đề Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu , sáng 20/12, Đoàn Đại biểu ...

Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

11:01:38 21/12/2022
Theo thông báo mới của Bộ GD&ĐT chứng chỉ tiếng Trung (HSK) đã được cấp phép tổ chức duy nhất tại ĐH Thành Đông (Hải Dương)

Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

10:45:40 21/12/2022
Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TP.HCM) đang làm rõ trách nhiệm việc cơ sở ở Bảo Lộc đăng trên fanpage banner tìm hiểu truyền thống ngày 22/12 nhưng in hình lính Mỹ

Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

10:36:43 21/12/2022
Lịch nghỉ tết của học sinh Hà Nội thiết kế theo quy định của Nhà nước. Nếu cho nghỉ thêm, hàng nghìn học sinh mầm non, tiểu học không ai trông nom vì bố mẹ vẫn phải đi làm

Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

10:01:37 21/12/2022
Năm 2023 Trường ĐH Kiên Giang tuyển sinh 22 ngành, trong đó có 2 ngành mới, dự kiến 1.675 chỉ tiêu. Trường ĐH Kiên Giang vừa tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tuyển sinh năm 2022 và đề ra các giải pháp, phương hướng để nâng cao hiệu qu...

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

08:06:29 21/12/2022
Cùng với các ngành đào tạo khác, trong những năm qua, Trường Đại học (ĐH) Hồng Đức không ngừng đổi mới công tác quản lý, xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình đào tạo ngành giáo dục mầm non (GDMN) với mục tiêu đào tạo những giáo ...

Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

07:59:41 21/12/2022
UBND tỉnh Hà Giang quyết định cho học sinh trên toàn tỉnh bắt đầu nghỉ học từ ngày 18/1 đến hết ngày 29/1/2023. Ngày 19/12, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2341/QĐ-UBND về việc cho trẻ mầm non, học sinh, sinh viên các cơ sở gi...

Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

07:59:05 21/12/2022
Ngày 20/12, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội tổ chức tổng kết hội thi giáo viên dạy giỏi thành phố cấp Trung học cơ sở năm học 2022-2023

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

07:58:36 21/12/2022
Chiều ngày 20.12, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023. Theo đó, nhà trường tuyển sinh 60 mã ngành/chương trình với 6200 chỉ tiêu đại học chính quy

Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

07:57:38 21/12/2022
Năm 2023, Trường đại học Kinh tế Quốc dân giữ nguyên 4 phương thức tuyển sinh và có sự thay đổi về chỉ tiêu mỗi phương thức để phù hợp tình hình thực tế

Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi

07:56:12 21/12/2022
Một kỳ thi học sinh giỏi được tổ chức tốn rất nhiều công sức, tâm huyết của nhiều nhà giáo, học sinh và tốn kém tiền bạc nhưng cũng là một hoạt động khuyến tài quan trọng của giáo dục địa phương. Vậy nên cấp tổ chức cần cẩn trọng trong ...

Có thể bạn quan tâm

Hủy ý tưởng xây tuyến đường sắt ở núi Phú Sĩ

Thế giới

17:44:24 18/11/2024
Trước đó, chính quyền tỉnh Yamanashi đã xem xét khả năng xây dựng tuyến đường sắt nhẹ, phục vụ khách du lịch di chuyển đến trạm số 5 nói trên - nơi mà nhiều người lựa chọn để bắt đầu hành trình leo núi Phú Sĩ.

Hummels xem xét giải nghệ

Sao thể thao

17:35:23 18/11/2024
Sky Sports đưa tin Hummels nghiêm túc với ý định giải nghệ. Trước mắt, cầu thủ người Đức sẽ có cuộc thảo luận về tương lai với tân HLV Claudio Ranieri.

Kỳ Duyên lên tiếng chi tiết "được ưu ái" gây bàn tán tại Chung kết Miss Universe

Sao việt

17:21:45 18/11/2024
Kỳ Duyên dừng chân ở top 30 Miss Universe 2024, hành trình này vẫn tiếp tục được cư dân mạng quan tâm bàn tán.

Thách thức khi thực hiện những chính sách mới nhằm tăng tỷ lệ sinh ở Trung Quốc

Uncat

17:21:35 18/11/2024
Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc cho hay tỷ lệ sinh mới đã giảm gần một nửa - từ khoảng 17 triệu ca sinh vào năm 2014 xuống chỉ còn 9 triệu ca sinh vào năm 2023.

Tiết lộ đoạn ghi âm khiến sao nam đình đám bị con nghiện tống tiền 15 tỷ đồng

Sao châu á

17:18:18 18/11/2024
Nội dung của đoạn ghi âm là gì và vì sao nam ca sĩ này chấp nhận bị tống tiền suốt 4 năm đang là thắc mắc của nhiều cư dân mạng.

Hwayoung "dí" T-ara tới cùng: "Bóc" thêm tình tiết bắt nạt, đợi lời xin lỗi mà chẳng thấy

Sao âu mỹ

17:14:59 18/11/2024
Sau 12 năm ngủ yên, scandal bắt nạt nội bộ T-ara đã bị khơi lại bởi CEO Kim Kwang Soo. Lần này, Hwayoung phản đòn và tố T-ara bạo hành, lăng mạ cô.

Hot lại đám cưới xa hoa tại lâu đài Thành Thắng - Ninh Bình: Riêng tiền hoa tươi đã ngốn 15 tỷ

Netizen

16:40:38 18/11/2024
Với những đám cưới có quy mô khủng, từ danh tính cô dâu chú rể đến mâm cỗ đãi khách, xe rước dâu đến không gian tiệc cưới đều khiến dân tình phải trầm trồ.

Hôm nay nấu gì: Gợi ý 4 món ngon cho bữa tối

Ẩm thực

16:21:53 18/11/2024
Gợi ý 4 món ngon cho thực đơn bữa tối. Mỗi món ăn có hương vị hấp dẫn riêng chắc chắn cả nhà sẽ thích. Hãy tham khảo bài viết dưới đây nhé!

Phim Hàn hay chấn động kết thúc với rating chạm nóc: Nữ chính diễn đỉnh hiếm có đi vào lịch sử nhà đài

Phim châu á

16:14:54 18/11/2024
Jeong Nyeon dù không được khán giả Việt quan tâm quá nhiều nhưng thực tế tại quê nhà Hàn Quốc, nó lại tạo nên một cơn sốt lớn.

Viên ngọc càng mài càng thô của Rap Việt tung ca khúc mới bị chê cười: Đỉnh cao của viết lời sáo rỗng!

Nhạc việt

15:54:22 18/11/2024
Mới đây, Anh Phan, hiện tượng trẻ trong giới Hip-hop Việt, đã bất ngờ thả xích track Gang và ngay lập tức nhận về sự quan tâm lớn của cộng đồng mạng

Chị Đẹp giảm sức hút, Công 1 lên sóng không bùng nổ: Quá nhiều vấn đề về âm nhạc, sân khấu lẫn quay dựng!

Tv show

15:51:40 18/11/2024
Công diễn 1 của Chị Đẹp Đạp Gió mang đến 8 tiết mục được phối mới phần âm nhạc, sân khấu dàn dựng theo concept riêng. Nhưng, so với mùa 1, Chị Đẹp Đạp Gió 2024 đuối từ âm nhạc cho tới hình ảnh.