Nhìn lại ‘cuộc chiến khí đốt’ giữa Nga và phương Tây

Công Thuận08:38 28/06/2022

Khí đốt tự nhiên đã nổi lên như một loại “vũ khí” trong cuộc đối đầu giữa Nga và phương Tây kể từ khi Moskva tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine ngày 24/2 năm nay.

https://www.euractiv.com/

Vào mùa Thu năm 2021, giá năng lượng bắt đầu tăng do nguồn cung khí đốt thắt chặt cùng với nhu cầu cao ở các nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch COVID-19. Thời điểm đó, Ba Lan đã cáo buộc Nga gây ra cuộc khủng hoảng bằng cách cố tình kiểm soát việc giao hàng cho châu Âu.

Ngày 13/10/2021, Ủy ban Châu Âu công bố một “hộp công cụ” các biện pháp mà các nước EU có thể thực hiện để giảm bớt áp lực về nguồn cung khí đốt trong ngắn hạn và dài hạn. Năm 2021, Moskva cung cấp gần 40% nhu cầu khí đốt của EU.

Ngày 22/2/2022, Thủ tướng Đức Olaf Scholz thông báo tạm dừng dự án đường ống Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord Stream 2) với Nga để phản ứng với việc Moskva công nhận của hai khu vực đòi độc lập ở Ukraine.

Dự án Nord Stream 2 từ lâu đã trở thành nguồn cơn gây căng thẳng giữa Berlin với các đồng minh là Mỹ và một số nước EU, với lo ngại sẽ làm tăng sự phụ thuộc năng lượng của Đức vào Nga.

Về phần mình, Ukraine cũng lo ngại sẽ mất nguồn thu từ việc trung chuyển khí đốt nếu Nord Stream 2 đi vào hoạt động, vốn sẽ trực tiếp cung cấp khí đốt của Nga cho Đức qua Biển Baltic.

Vào ngày 24/2, xung đột Nga – Ukraine nổ ra. Giá xăng và dầu tăng cao do lo ngại nguồn cung có thể bị cắt giảm. Ngày 2/3, EU loại 7 ngân hàng Nga khỏi hệ thống chuyển khoản ngân hàng SWIFT, nhưng cho phép một số ngân hàng lớn có quan hệ chặt chẽ với lĩnh vực năng lượng, phản ánh sự phụ thuộc của một số quốc gia EU vào khí đốt của Nga, đặc biệt là Đức, Italy, Áo và Hungary.

Ngày 8/3, Ủy ban châu Âu đưa ra các đề xuất nhằm giảm 2/3 sự phụ thuộc của EU vào khí đốt của Nga trước khi kết thúc năm 2022 như một phần của kế hoạch độc lập khỏi tất cả các nhiên liệu hóa thạch của Moskva “trước năm 2030″.

Cùng ngày, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ra lệnh cấm nước này nhập khẩu khí đốt và dầu của Nga. EU cho biết họ sẽ cắt giảm 2/3 nhập khẩu khí đốt của Nga trong năm nay và Anh cho biết họ sẽ loại bỏ dần việc nhập khẩu năng lượng của Nga vào cuối năm 2022.

Đến ngày 23/3, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cấm các khách hàng khí đốt châu Âu thanh toán hóa đơn của họ bằng USD và euro, để đối phó với việc đóng băng khoảng 300 tỷ USD dự trữ tiền tệ do Nga nắm giữ ở nước ngoài.

Ông Putin thông báo rằng Moskva hiện sẽ chỉ chấp nhận thanh toán bằng đồng rúp từ các quốc gia “không thân thiện”, bao gồm cả các quốc gia EU. Ủy ban châu Âu cảnh báo các thành viên EU rằng nếu thanh toán bằng đồng rúp, họ sẽ vi phạm các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Moskva.

Đồng thời, Mỹ và EU khởi động các cuộc thảo luận về những nguồn thay thế. Washington đồng ý cung cấp cho châu Âu thêm 15 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên hóa lỏng trong năm nay.

Video đang HOT

Ngày 27/4, tập đoàn khổng lồ Gazprom của Nga cắt nguồn cung cấp khí đốt cho Bulgaria và Ba Lan, trong một động thái mà người đứng đầu Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen mô tả là “tống tiền”. Bà Leyen cho biết hai thành viên EU và NATO trên hiện đang nhận khí đốt từ các nước láng giềng EU.

Vào ngày 18/5, Ủy ban châu Âu trình bày kế hoạch REPowerEU trị giá 300 tỷ euro để loại bỏ nhập khẩu năng lượng của Nga đến năm 2027. Kế hoạch này có ba yếu tố chính: tiết kiệm năng lượng, tăng cường năng lượng tái tạo và đa dạng hóa nguồn cung cấp dầu và khí đốt của châu Âu.

Ngày 21/5, Nga cắt khí đốt cho nước láng giềng Phần Lan, quốc gia đã từ chối thanh toán bằng đồng rúp và khiến Moskva tức giận khi đề nghị gia nhập NATO. Hà Lan và Đan Mạch cũng bị cắt hợp đồng sau khi từ chối trả bằng đồng rúp.

Ngày 30/5, các nhà lãnh đạo EU đồng ý ngừng hầu hết nhập khẩu dầu của Nga vào cuối năm nay, nhưng chưa đưa ra lệnh cấm đối với khí đốt của Nga.

Đến giữa tháng 6, Gazprom cắt giảm mạnh nguồn cung cấp khí đốt hàng ngày cho Đức qua đường ống Nord Stream 1, khiến giá tiếp tục tăng cao. Trích dẫn một vấn đề kỹ thuật, Gazprom giảm giao hàng 40%, sau đó giảm 33% nữa, trong thời gian diễn ra hội nghị thượng đỉnh EU ngày 23-24/6, khi Liên minh tuyên bố cấp ứng cử viên thành viên cho Ukraine.

Ngày 23/6, Đức đã nâng mức cảnh báo nguồn cung cấp lên mức thứ hai trong ba giai đoạn. Các thành viên EU khác cũng tìm cách bù đắp nguồn cung cấp khí đốt đang cạn kiệt của họ, bằng cách tìm các nhà cung cấp mới hoặc chuyển sang các nguồn năng lượng thay thế. Áo công bố kế hoạch mở lại một nhà máy nhiệt điện than trong khi Pháp và Italy nắm cổ phần tại một mỏ khí đốt khổng lồ của Qatar.

Lý do các đòn trừng phạt của phương Tây không thể khiến Nga sụp đổ

Các lệnh trừng phạt của phương Tây từng được dự báo sẽ gây "nỗi đau không thể chống đỡ" đối với Nga.

Tuy nhiên sự phụ thuộc của châu Âu vào năng lượng của Nga đã khiến điều đó không thể xảy ra.

Kể từ ngày 23/2, một ngày trước khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, Hội đồng châu Âu đã thông qua 6 gói trừng phạt nhằm buộc Nga phải trả giá đắt về kinh tế và chính trị.

Các nước phương Tây đã loại các ngân hàng lớn của Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT, đóng băng 315 tỷ USD trong số 550 tỷ USD dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) ở nước ngoài.

Ảnh minh họa: Reuters

Đầu tháng 4, Nhà Trắng ra tuyên bố, những hạn chế kinh tế quy mô lớn và tác động mạnh mẽ nhất trong lịch sử sẽ khiến GDP của Nga giảm 15% trong năm nay, đồng thời xóa bỏ những thành tựu kinh tế mà Nga đạt được trong 15 năm qua.

Hơn 4 tháng kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, mọi thứ dường như không diễn ra theo kịch bản mà phương Tây dự đoán.

Dựa trên khảo sát 27 chuyên gia kinh tế của nhiều tổ chức khác nhau, trong đó có Credit Suisse, Goldman Sachs và J P Morgan, thực hiện từ 25-31/5, CBR dự báo GDP của Nga giảm 7,5% trong năm 2022, không giảm sâu như mức 9,2% trong cuộc khảo sát trước đó.

Tương tự, dự báo về lạm phát giá tiêu dùng năm 2022 cũng chỉ ở mức 17%, giảm so với mức 22% trong cuộc khảo sát trước.

Các lệnh trừng phạt ban đầu khiến đồng rúp của Nga "rơi tự do", từ mức 76 rúp/USD giữa tháng 2, xuống 158,3rúp/USD vào ngày 7/3. CBR buộc phải nâng lãi suất từ 9,5% lên 20% vào ngày 28/2, nhằm củng cố sức mạnh của đồng rúp, cũng như kiềm chế rủi ro lạm phát.

Tuy nhiên, đồng rúp đã phục hồi về mức 75-76 rúp/USD vào tuần thứ 2 của tháng 4 - và hiện đang được giao dịch ở mức cao kỷ lục trong 7 năm qua, 53,4 rúp/USD. Ngân hàng Trung ương Nga liên tục hạ lãi suất và đưa về mức 9,5% vào ngày 10/6.

Đồng rúp tăng giá, lạm phát có xu hướng giảm (chứ không tăng như Nhà Trắng dự báo) và GDP cũng không suy giảm sâu như dự đoán cho thấy, các lệnh trừng phạt của phương nhằm vào Nga Tây không gây ra tác động như mong muốn.

Vì sao các lệnh trừng phạt không có hiệu quả mong muốn?

Lý do chính là sự phụ thuộc của các nước châu Âu vào năng lương từ Nga. Năm 2021, Nga chiếm 25,7% dầu khí, 44,5% khí đốt tự nhiên và 52,3% than đá nhập khẩu vào EU.

Theo Trung tâm Nghiên cứu về Năng lượng và Không khí sạch (CREA) có trụ sở tại Phần Lan, trong 100 ngày đầu xung đột Nga-Ukraine, doanh thu của Nga từ việc xuất khẩu các loại nhiên liệu hóa thạch đạt 98 tỷ USD. Trong số này phần châu Âu phải trả là 60 tỷ USD, chiếm 61%.

Trong gói trừng phạt thứ 6 đưa ra đầu tháng này, EU quyết định giảm dần nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm lọc dầu từ Nga trong 6-8 tháng. Trước đó, EU đã quyết định dừng hoàn toàn nhập khẩu than của Nga từ tháng 8 tới.

Vẫn chưa rõ các lệnh cấm đối với năng lượng của Nga có hiệu quả ra sao về mặt thực tế. Châu Âu sẽ có câu trả lời vào mùa đông tới, khi nhu cầu năng lượng lên đến đỉnh điểm.

EU hiện chưa công bố bất cứ lệnh cấm nhập khẩu nào đối với khí đốt của Nga. Tuy nhiên, công ty năng lượng Gazprom của Nga đã cắt giảm khí đốt tới nhiều nước EU, gần đây nhất là Đức, Pháp và Italy.

Ông Fatih Birol, Giám đốc Điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cảnh báo châu Âu có nguy cơ phải chia tỷ lệ sử dụng năng lượng, đặc biệt là nếu mùa đông khắc nghiệt và kéo dài, thời tiết giá lạnh trùng vào thời điểm nhu cầu ở Trung Quốc tăng mạnh trở lại sau khi nước này dỡ bỏ các lệnh phong tỏa vì Covid-19.

Vai trò của Trung Quốc và Ấn Độ

Khi EU tìm cách thoát khỏi sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, Moscow cũng tích cực dạng hóa khách hàng và chuyển hướng xuất khẩu sang Trung Quốc và Ấn Độ.

Hồi tháng 5, Nga đã vượt Saudi Arabia trở thành nhà cung cấp dầu thô hàng đầu của Trung Quốc.

Giai đoạn 2021-2022, Nga là nhà cung cấp dầu thô lớn thứ 9 cho Ấn Độ. Tuy nhiên, tháng 5 vừa qua. Moscow đã "nhảy" 7 bậc, thay thế Saudi Arabia trở thành nhà cung cấp lớn thứ 2 chỉ sau Iraq.

Với việc tiếp tục bán hàng sang EU, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu sang Trung Quốc và Ấn Độ bằng chiến lược giảm giá, Nga đã đối phó hiệu quả các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Lệnh trừng phạt nhằm vào Nga khiến chính phương Tây tổn hại?

Mặc dù xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga đã bắt đầu giảm về mặt khối lượng, do nhiều quốc gia và nhiều công ty né tránh giao dịch với Nga, nhưng giá tăng không chỉ bù lại những tác động của việc giảm khối lượng xuất khẩu mà còn mang lại cho Nga doanh thu lớn hơn. Nghiên cứu cho thấy, giá xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga trung bình cao hơn khoảng 60% so với năm 2021, mặc dù đã tính đến cả thực tế dầu mỏ Nga được giao dịch ở mức thấp hơn 30% so với giá thị trường thế giới.

Do Nga đã tăng cường nỗ lực tìm kiếm thị trường thay thế, xuất khẩu của nước này trong năm 2022 dự kiến sẽ không giảm mạnh so với năm 2021.

Không chỉ nhiên liệu hóa thạch, trong những tháng tới, các nhà quan sát dự đoán Nga sẽ đẩy mạnh xuất khẩu lúa mì và phân bón.

Với vai trò là nhà cung cấp palađi và niken lớn nhất thế giới - tương ứng là đầu vào quan trọng của hệ thống kiểm soát khí thải và pin xe điện - bên cạnh hợp kim sắt, crôm và vanađi (cần thiết cho sản xuất thép), Nga dễ dàng đối phó với các lệnh trừng phạt của phương Tây hơn so với trường hợp của Cuba, Iran hay Triều Tiên.

Mặt khác, khi áp các lệnh trừng phạt chưa từng có đối với Nga, Mỹ và các nước châu Âu dường như không nghĩ rằng chính họ sẽ gặp phải áp lực kinh tế như hiện tại.

Đòn trừng phạt nhằm vào Nga đã góp phần đẩy giá năng lượng tăng cao ở châu Âu, trong khi nhiều bang ở Mỹ cũng ghi nhận giá xăng trung bình lên mức 1,37USD/lít.

Ông Andrew Weiss, chuyên gia về Nga và là Phó Chủ tịch Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định, một phần của vấn đề là nền kinh tế của chính các nước phương Tây dễ bị tổn thương hơn dự đoán./.

Phương Tây công bố kế hoạch 600 tỷ USD để cạnh tranh với Trung Quốc Các nhà lãnh đạo phương Tây đã công bố kế hoạch huy động khoảng 600 tỷ USD xây dựng cơ sở hạ tầng toàn cầu nhằm cạnh tranh sáng kiến Vành đai, Con đường của Trung Quốc. Các lãnh đạo G7 nhóm họp tại Đức. Ảnh: Reuters Để đối phó với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc và Sáng kiến Vành...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Trung Quốc tung chatbot đấu ChatGPT, cổ phiếu Phố Wall chao đảo bốc hơi 1.000 tỉ14:53

Ý tưởng gây sốc của Tổng thống Trump về Dải Gaza08:59

Hé lộ kế hoạch mới của ông Trump về xung đột Nga-Ukraine08:31

Iran công bố tên lửa đạn đạo mới nhất08:23

Tổng thống Trump lên tiếng về 'thảm kịch' hàng không ở thủ đô Washington DC10:41

Ông Trump cấm người chuyển giới tham gia các môn thể thao dành cho nữ08:45

Nga sắp cho chạy thử 'chiến hạm mạnh nhất thế giới' sau cuộc đại tu?10:04

Hamas vừa thả 4 nữ binh sĩ Israel, sẽ nhận lại được gì?02:38

CIA có đánh giá mới về nguồn gốc Covid-1908:54

Lãnh đạo nước ngoài đầu tiên được ông Trump mời đến Nhà Trắng08:45

Máy bay rơi gần trung tâm thương mại ở Mỹ, nhiều người thương vong03:42

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Tổng thống Donald Trump tiết lộ mức thuế quan mới 'linh hoạt' với từng nước

17:01:59 08/02/2025

Tuy nhiên với những thông báo mới nhất được đưa ra trong ngày 7/2, giới phân tích cho rằng không rõ điều này sẽ ảnh hưởng đến những cam kết trên của ông Trump như thế nào.

Tổng thống Mỹ ký sắc lệnh đóng băng nguồn tài trợ cho Nam Phi

17:00:18 08/02/2025

Theo nhà lãnh đạo Nam Phi, đạo luật quốc hữu hóa mới không phải là một công cụ tịch thu, mà là một quy trình pháp lý được thực hiện theo hiến pháp để đảm bảo quyền tiếp cận đất đai của công chúng theo cách công bằng và chính đáng.

Tỷ phú Musk thúc giục Mỹ đầu tư vào UAV và AI để giành lợi thế trong chiến tranh

16:08:33 08/02/2025

Vị doanh nhân này từ lâu đã là người chỉ trích mạnh mẽ tình trạng kém hiệu quả trong ngành quốc phòng Mỹ, cho rằng tình trạng quan liêu quá mức và các chiến lược quân sự lỗi thời làm suy yếu an ninh quốc gia.

Gặp gỡ mừng Xuân Ất Tỵ và kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng tại Brazil

15:57:48 08/02/2025

Về quan hệ Việt Nam - Brazil, Đại sứ Bùi Văn Nghị khẳng định Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong hành trình tìm đường cứu nước, từng đặt chân đến Rio de Janeiro năm 1912, đánh dấu sự kết nối đầu tiên giữa hai dân tộc.

Tín hiệu mới của Tổng thống Trump về cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Triều

15:55:14 08/02/2025

Nhận xét về những cuộc tiếp xúc trước đó với Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, ông Trump cho biết: Tôi đã rất hợp với ông ấy, như bạn biết đấy. Tôi nghĩ tôi đã ngăn chặn được chiến tranh .

UNAIDS lo ngại việc Mỹ ngừng viện trợ nước ngoài

15:47:17 08/02/2025

Là cơ quan viện trợ cho các chương trình y tế và khẩn cấp ở những khu vực nghèo nhất thế giới, USAIDS từ lâu đã trở thành đối tác quan trọng của nhiều cơ quan và chương trình viện trợ của Liên hợp quốc.

Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc yêu cầu Rwanda rút quân khỏi CHDC Congo

15:44:14 08/02/2025

Ngoài ra, Đại sứ Ngango cho biết Rwanda cam kết giải quyết xung đột bằng đối thoại chính trị và cho rằng có những lời dối trá được lan truyền rằng tài nguyên khoáng sản là nguyên nhân .

Tổng thống Mỹ tuyên bố ý định sa thải Hội đồng quản trị Trung tâm Kennedy

15:16:58 08/02/2025

Dù Tổng thống Trump không đề cập chính xác chương trình mà ông đang ám chỉ, nhưng vào tháng 12 năm ngoái, Trung tâm Kennedy đã tổ chức các buổi hòa nhạc của ban nhạc Bertha, trong đó có một số nghệ sĩ drag biểu diễn.

Tìm thấy xác máy bay rơi ở Alaska, 10 người được cho đã thiệt mạng

15:14:40 08/02/2025

Sở Cứu hỏa Tình nguyện Nome, đơn vị đã tham gia vào công tác tìm kiếm chiếc máy bay mất tích, cũng đã xác nhận thông tin này trên Facebook.

Tổng thống Putin chỉ đạo thay đổi cơ cấu tăng trưởng kinh tế của Nga

15:07:57 08/02/2025

Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng chiến lược phát triển nền kinh tế cung ứng mà Tổng thống Putin đề ra có thể giúp Nga dần giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, củng cố nền tảng kinh tế nội địa và tăng cường vị thế trên trường quốc tế.

Hai đại tá Nga bị rơi khỏi cửa sổ trong cùng một ngày

13:48:20 08/02/2025

Trong 2 vụ việc riêng rẽ xảy ra trong cùng một ngày, 2 đại tá Nga đều bị rơi khỏi cửa sổ và 1 người đã thiệt mạng, trong khi người còn lại bị thương.

Hé lộ 5 điểm chính trong kế hoạch chấm dứt xung đột Ukraine của ông Trump

13:45:57 08/02/2025

Tổng thống Mỹ Donald Trump và đội ngũ được cho là đã phác thảo kế hoạch chấm dứt xung đột Nga - Ukraine trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ, trong đó có đề cập đến điều khoản về nhượng bộ lãnh thổ.