Nhà nước chi cho giải thưởng nghiên cứu xuất sắc về Toán để nâng cao chất lượng
Nhằm hỗ trợ đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Toán, nguồn ngân sách nhà nước sẽ được chi cho một số nhiệm vụ sau.
Vừa qua Bộ Tài chính ban hành Thông tư 22/2022/TT-BTC về việc hướng dẫn quản lý và sử dụng kinh phí chi thường xuyên thực hiện Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021 – 2030.
Theo Thông tư, nhằm hỗ trợ đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Toán, nguồn ngân sách nhà nước sẽ được chi cho các nhiệm vụ sau đây:
Thứ nhất, nhiệm vụ truyền thông phổ biến, quảng bá tri thức Toán học
Thứ hai, nhiệm vụ thúc đẩy công bố công trình Toán học chất lượng cao
Ngân sách nhà nước chi cho các giải thưởng nghiên cứu xuất sắc về Toán học để nâng cao chất lượng công bố.
Căn cứ theo điều kiện cụ thể, Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch tổ chức và quy chế xét tặng giải thưởng đối với các nghiên cứu xuất sắc về Toán theo quy định tại Nghị định số 78/2014/NĐ-CP của Chính phủ.
Mức chi giải thưởng áp dụng theo mức chi đối với hội thi sáng tạo kỹ thuật toàn quốc quy định tại điểm a khoản 1 Điều 3 Thông tư số 27/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính.
Hỗ trợ giảng viên, giáo viên trẻ thực hiện các đề tài, dự án nghiên cứu, ứng dụng Toán học: Nhiệm vụ này được xây dựng dưới hình thức các nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo quy định của pháp luật hiện hành. Dự toán kinh phí thực hiện nhiệm vụ theo quy định tại Thông tư liên tịch số 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN của Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ.
Viện nghiên cứu cao cấp về Toán. (Ảnh trên website viện)
Ngoài ra, duy trì và phát triển các nhóm nghiên cứu, hướng nghiên cứu mạnh truyền thống, đồng thời hỗ trợ hình thành và phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh trong nước và các nhóm nghiên cứu hỗn hợp trong nước – quốc tế: Hàng năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt kế hoạch phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh trong nước và các nhóm nghiên cứu hỗn hợp trong nước – quốc tế đảm bảo phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực để làm cơ sở xây dựng dự toán kinh phí thực hiện.
Các nội dung chi như sau:
Trong trường hợp cơ quan, đơn vị được giao chủ trì, tổ chức các nhóm nghiên cứu mạnh không bố trí được phương tiện, không có điều kiện bố trí chỗ nghỉ cho các nhóm nghiên cứu ở trong nước khi đến làm việc tại Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán và các cơ sở giáo dục đại học mà phải đi thuê thì được chi theo quy định tại Thông tư 40/2017/TT-BTC;
Chi phí mời các nhà khoa học quốc tế đến Việt Nam để hình thành nhóm nghiên cứu hỗn hợp trong nước – quốc tế: thực hiện theo Thông tư 71/2018/TT-BTC của Bộ trưởng Bộ Tài chính;
Chi trả tiền công đối với các nhóm nghiên cứu mạnh theo hợp đồng thuê khoán: Áp dụng theo quy định tại Thông tư liên tịch số 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN.
Video đang HOT
Căn cứ vào khả năng kinh phí, vai trò, nhiệm vụ, yêu cầu về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm công tác của các thành viên trong các nhóm nghiên cứu, Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định mức tiền công cụ thể cho từng thành viên trong nhóm nghiên cứu đảm bảo phù hợp, trong phạm vi dự toán kinh phí được giao, tối đa không quá 40 triệu đồng/người/tháng.
Trong trường hợp đặc biệt, nhóm nghiên cứu có sự tham gia của các giáo sư Toán hoặc chuyên gia (bao gồm cả người nước ngoài hoặc người Việt Nam làm việc tại nước ngoài) có thành tích nghiên cứu khoa học đặc biệt xuất sắc đáp ứng tiêu chí theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Căn cứ vai trò, nhiệm vụ, yêu cầu chuyên môn, kinh nghiệm công tác của các nhà khoa học, thủ trưởng cơ quan được giao thực hiện nhiệm vụ phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh đề xuất, báo cáo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét, quyết định mức chi tiền công cụ thể cho từng thành viên theo hợp đồng thuê khoán, trong phạm vi dự toán được phê duyệt và chịu trách nhiệm về quyết định của mình.
Thứ ba, nhiệm vụ thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng Toán học, chú trọng phát triển một số lĩnh vực có nhu cầu cao trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Thứ tư, nhiệm vụ hỗ trợ triển khai chương trình giáo dục phổ thông môn Toán, đào tạo tài năng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Toán
Theo đó, ngân sách nhà nước chi đào tạo, bồi dưỡng cho học viên, sinh viên sư phạm ngành Toán, giáo viên môn Toán cốt cán, giáo viên trung học phổ thông chuyên Toán; tổ chức các khóa bồi dưỡng dành cho học sinh, sinh viên về các chủ đề thời sự trong Toán hiện đại nhằm phát hiện và bồi dưỡng tài năng Toán học; bồi dưỡng giảng viên môn Toán các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp: Nội dung và mức chi áp dụng theo quy định tại Thông tư số 36/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính.
Đối với sinh viên, học viên ngoại tỉnh được tuyển chọn tham gia các lớp đào tạo nhân tài Toán học theo quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo được hỗ trợ chi phí đi lại, phòng nghỉ và phụ cấp lưu trú theo quy định tại Thông tư số 40/2017/TT-BTC.
Bên cạnh đó, chi học bổng khuyến khích để thu hút và nâng cao chất lượng đối với sinh viên ngành Toán được Hội đồng xét cấp học bổng xét chọn theo tiêu chí quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo: Mức học bổng bằng mức trần học phí của năm học hiện hành đối với chuyên ngành Toán tại các cơ sở giáo dục đại học quy định tại điểm b khoản 1 Điều 11 Nghị định số 81/2021/NĐ-CP của Chính phủ. Học bổng được cấp theo từng kỳ học và cấp 10 tháng trong năm học.
Ngân sách nhà nước cũng chi để xây dựng, cập nhật, chuẩn hóa các chương trình đào tạo trình độ đại học, sau đại học các khoa học về Toán cũng như khối kiến thức Toán học trong các chuyên ngành, lĩnh vực khác: Thực hiện theo Thông tư 76/2018/TT-BTC.
Ngoài ra, chi hỗ trợ kinh phí đối với nghiên cứu sinh để tham dự hội nghị, hội thảo quốc tế và đi thực tập ngắn hạn ở nước ngoài trong lĩnh vực Toán ứng dụng và Toán công nghiệp. Nghiên cứu sinh có kết quả học tập tốt theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo được mời tham dự các hội nghị, hội thảo quốc tế hoặc đi thực tập ngắn hạn ở nước ngoài trong lĩnh vực Toán ứng dụng và Toán công nghiệp được hỗ trợ chi phí đi lại và sinh hoạt phí (tối đa không quá 1 lần/năm trong thời gian đào tạo chuẩn của chương trình) theo quy định tại Thông tư số 102/2012/TT-BTC.
Thứ năm, nhiệm vụ xây dựng và phát triển hệ tri thức các khoa học về Toán trong hệ tri thức Việt số hóa; đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo Toán học
Thứ sáu, lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách nhà nước thực hiện Chương trình
Cần nhìn nhận lại vai trò của trường chuyên, lớp chuyên
PGS Trần Ngọc Giao: Nhân tài không chỉ nhìn ở chức danh và học vị, cách thức phát hiện, bồi dưỡng, thu hút nhân tài cũng cần được suy xét, nghiên cứu cẩn trọng.
Tại Việt Nam, hệ thống trường trung học phổ thông chuyên có nhiệm vụ "phát triển năng khiếu về một số môn học trên cơ sở đảm bảo giáo dục phổ thông toàn diện, tạo nguồn đào tạo nhân tài, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước". Bài toán đầu tư, phát triển trường chuyên luôn là vấn đề được xã hội quan tâm.
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Giao - nguyên Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục cho biết, nhân tài thực sự là nguồn lực vô giá, nhân tài không chỉ nhìn ở chức danh và học vị, cách thức đào tạo, bồi dưỡng, lựa chọn thu hút nhân tài cũng cần được suy xét nghiên cứu cẩn trọng.
Nhìn nhận lại vai trò của trường chuyên, lớp chuyên
Bàn về vai trò của trường chuyên, thầy Giao cho rằng, trước hết cần quan tâm khái quát đến lịch sử hình thành, phát triển của các lớp chuyên, trường chuyên.
Giữa những năm sáu mươi của thế kỉ XX, khi đất nước còn chiến tranh, lớp chuyên Toán ở nước ta ra đời, lúc đầu có tên gọi Lớp Toán đặc biệt, sau đó gọi là Lớp Năng khiếu Toán, tiếp tục mở rộng ra có các môn Văn, Vật lý, Ngoại ngữ ...và nay gọi là lớp Chuyên, trường Chuyên.
Khởi nguồn, Giáo sư Tạ Quang Bửu được sự ủng hộ nhiệt thành của Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã tập hợp một số chuyên gia nghiên cứu, khảo sát việc đào tạo bồi dưỡng học sinh có năng khiếu Toán học và các môn khoa học tự nhiên ở Liên Xô, một số quốc gia và quyết định mở lớp Toán đặc biệt ở Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và sau đó ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và Trường Đại học Sư phạm Vinh.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Giao - nguyên Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục. (Ảnh: NVCC)
Việc hình thành các lớp Đặc biệt (lớp chuyên sau này) là để thực hiện nhiệm vụ phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng phát triển năng khiếu (môn Toán và và các môn Khoa học) cho học sinh sau trung học cơ sở, chuẩn bị nguồn cho việc đào tạo nhân lực chất lượng cao ở bậc đại học và hy vọng một bộ phận nhỏ có triển vọng trở thành nhân tài ở các bậc cao hơn. Như vậy giáo dục ở các lớp chuyên hiện nay nằm trong xu thế giáo dục năng khiếu mà hầu hết các quốc gia đã và đang quan tâm.
Phó Giáo sư Trần Ngọc Giao cho rằng cần đánh giá vai trò của lớp chuyên, trường chuyên dựa trên hai khía cạnh.
Thứ nhất là vai trò giáo dục phát triển năng khiếu. Ở những nước phát triển, giáo dục năng khiếu (kể cả mĩ thuật, âm nhạc, Thể thao) được nhà nước, gia đình, xã hội quan tâm đầu tư, theo nhiều phương thức tổ chức đa dạng, hướng đến sự phát triển tiềm năng cá nhân học sinh trong môi trường giáo dục lành mạnh, cởi mở. Với điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn như nước ta, để thực hiện phát hiện và giáo dục phát triển năng khiếu (toán học và các bộ môn khoa học) các bậc tiền bối đã lựa chọn cách tổ chức thành các lớp đặc biệt (sau này là lớp chuyên).
Sau gần 60 năm hình thành và phát triển, dư luận còn có những ý kiến khác nhau về lớp chuyên, trường chuyên, trong đó có những ý kiến rất đáng quan tâm cần tham khảo, nghiên cứu để có thể điều chỉnh.
Tuy nhiên, các đợt tổng kết hoạt động giáo dục phổ thông chuyên, các lớp chuyên, trường chuyên cũng đã có được những thành tựu quan trọng, đã tạo nguồn để đào tạo được khá nhiều người làm khoa học (có nhiều người nổi tiếng), làm nòng cốt tiếp nhận và phát triển công nghệ, nguồn nhân lực phát triển kinh tế - xã hội thuộc nhiều lĩnh vực, và đông đảo đội ngũ nhà giáo có chất lượng cho các cơ sở giáo dục đại học, các cơ sở giáo dục phổ thông (trong đó có đội ngũ nòng cốt cho các cơ sở giáo dục phổ thông chuyên).
Về giáo dục con người, học sinh tốt nghiệp các trường chuyên có những năng lực cơ bản (Năng lực tư duy; Năng lực quan hệ với tự nhiên; Năng lực quan hệ xã hội; Năng lực tự hoàn thiện nhân cách), nổi trội hơn giáo dục đại trà. Rất hiếm học sinh chuyên giỏi chỉ cam tâm làm "gà chọi".
Thứ hai là vai trò của trường chuyên đối với hệ thống giáo dục trung học phổ thông. Khi lớp chuyên, trường chuyên được mở rộng đến các tỉnh, thành trong cả nước, với chất lượng giáo dục của mình, các trường chuyên đã có tác động không nhỏ đến hệ thống giáo dục phổ thông ở các địa phương.
Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Đề án phát triển trường chuyên theo QĐ 959/QĐ-TTg (21/1/2022) cũng khẳng định: "Có thể nói chất lượng giáo dục của các trường chuyên đã phần nào trở thành những điển hình về đổi mới giáo dục, có vai trò tiên phong cho các trường trung học phổ thông khác học tập".
Mặc dù vậy, vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại như: chất lượng tuyển sinh một số lớp chuyên ở một số địa phương cũng như sự bảo đảm tuyệt đối bình đẳng về cơ hội cho học sinh có năng khiếu; việc chú trọng thái quá đối với các kì thi học sinh giỏi; về chương trình giáo dục phổ thông chuyên và vai trò của một số môn chuyên; quy mô của một trường chuyên cấp tỉnh,...;
Bên cạnh đó, việc kết nối giáo dục phổ thông chuyên với các cơ sở đào tạo chất lượng cao ở bậc đại học; vấn đề ngoại ngữ và giảng dạy song ngữ đối với môn Toán và các môn khoa học, hợp tác và giao lưu quốc tế; vấn đề thực hiện chuyển đổi số và tiếp cận tài nguyên giáo dục mở; một số vấn đề về quản lý và chính sách cho giáo dục phổ thông chuyên cần được nghiên cứu điều chỉnh.
"Thực tế, một số quốc gia không có hệ thống lớp chuyên, trường chuyên nhưng chất lượng giáo dục vẫn tốt, ví dụ như Nhật Bản.
Song, quan tâm đến giáo dục phát triển năng khiếu đã, đang và sẽ tiếp tục hiện hữu ở các quốc gia. Những nước phát triển họ có nhiều cách thức và mô hình khác nhau, với sự quan tâm đầu tư của gia đình, chính phủ và xã hội.
Ở nước ta, dù nay điều kiện kinh tế đã khá hơn trước, bước đầu xuất hiện các phương thức mới, tuy nhiên nước ta vẫn là nước thu nhập trung bình thấp, đến nay sự lựa chọn mô hình lớp chuyên, trường chuyên (từ các bậc tiền bối) vẫn là cách thức khả dĩ. Hi vọng rằng, đất nước phát triển đi lên sẽ có những phương thức tốt hơn và mô hình sẽ đa dạng, phù hợp hơn", Phó Giáo sư Trần Ngọc Giao chia sẻ.
Đa dạng hóa cách thức bồi dưỡng đào tạo năng khiếu
Phó Giáo sư Trần Ngọc Giao khẳng định, vấn đề đào tạo, bồi dưỡng nhân tài luôn được các quốc gia quan tâm, đầu tư.
Ở Việt Nam, nói về chiến lược phát triển trường chuyên, Phó Giáo sư Trần Ngọc Giao cho biết, mỗi địa phương cần căn cứ thế mạnh, đặc điểm kinh tế xã hội để xác định quy mô, lựa chọn loại hình phù hợp cho phát triển trường chuyên. Cần có sự liên kết hợp tác giữa các tỉnh trong vùng để tập trung nguồn lực cho công tác phát triển.
Bên cạnh tổ chức trường chuyên các tỉnh cần quan tâm đến phát triển các loại hình năng khiếu khác (mĩ thuật, nghệ thuật, âm nhạc, thể thao, lãnh đạo quản lý,..). Cần thực hiện đa dạng hóa cách thức phát hiện hỗ trợ, bồi dưỡng đào tạo năng khiếu, chẳng hạn thông qua các dự án giáo dục (STEM, khoa học công nghệ, môi trường, bảo tồn văn hóa,...)
Thầy Giao cũng nêu ra 6 đề xuất đối với chiến lược phát triển đào tạo trường chuyên.
Thứ nhất, phát hiện, tuyển chọn đúng đối tượng, đúng học sinh vào các trường trung học phổ thông chuyên. Các bậc phụ huynh- những người có tầm ảnh hưởng trong xã hội, các thầy cô giáo và cán bộ quản lý giáo dục nên vì chất lượng giáo dục năng khiếu, biết vượt qua bản thân để công tác phát hiện tuyển chọn học sinh chuyên đúng yêu cầu, thực chất. Việc mở các lớp chuyên phải có tiêu chí chất lượng để có thể sàng lọc, lưu chuyển phát triển chất lượng giáo dục chuyên.
Thứ hai, về xây dựng đội ngũ giáo viên chuyên, độ tuổi thích hợp đối với đội ngũ giáo viên chuyên Toán và các môn khoa học tốt nhất từ dưới 30 đến khoảng 45 tuổi.
"Không phải chú trọng học hàm, học vị của đội ngũ giáo viên mà các trường chuyên nên có những liên kết, tìm kiếm nguồn sinh viên tốt nghiệp xuất sắc ở các trường đại học sư phạm, các trường đại học khoa học, cùng với một số chính sách thích hợp, bồi dưỡng và giao nhiệm vụ cho họ. Sau một số năm họ sẽ là những giáo viên giỏi.
Về mặt chính sách, bên cạnh khuyến khích vật chất ở mức độ hợp lý, cũng cần quan tâm đến phát triển động lực, khen thưởng tuyên dương công trạng, sự phát triển tương lai của họ bằng các cách khác nhau, như đào tạo bồi dưỡng, luân chuyển vị trí...
Cũng cần có các hội thảo, đợt tập huấn, giao lưu giữa các cơ sở giáo dục phổ thông để trao đổi kinh nghiệm, hợp tác trong đổi mới giáo dục đào tạo. Cần tìm phương thức bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ giáo viên chuyên trong sự khác biệt cần thiết so với bồi dưỡng thường xuyên giáo viên phổ thông nói chung.
Thứ ba, về phương thức và chương trình giáo dục cho các lớp chuyên, trường chuyên. Trước hết, phải bảo đảm nền tảng cơ bản của giáo dục phổ thông và quan tâm đến giáo dục định hướng nghề nghiệp. Cần có những tổng kết rút bài học từ lịch sử gần 60 năm qua và tiếp tục tham khảo kinh nghiệm quốc tế.
Thứ tư, về chuyển đổi số, khai thác tài nguyên giáo dục mở, chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể toàn diện đối với từng cá nhân, tổ chức, nhà trường và xã hội về cách sống, cách làm việc và phương thức hoạt động nghề nghiệp dựa trên công nghệ số. Cần chú ý đúng mức đến phát triển năng lực chuyển đổi số để khai thác tài Nguyên giáo dục mở phục vụ giáo dục và giáo dục chuyên.
Thứ năm, về giao lưu quốc tế, Các trường chuyên cần mạnh dạn liên kết để hoạt động giao lưu quốc tế theo các nhóm giáo viên và học sinh có điều kiện với phương thức trực tuyến, và khi có điều kiện thì giao lưu trực tiếp. Từ đó phát triển năng lực ngoại ngữ, văn hóa và sự tự tin cho học sinh chuyên trong bối cảnh hiện nay. Các trường chuyên cũng cần cố gắng thực hiện việc giảng dạy và học song ngữ đối với môn toán và các môn khoa học theo Đề án Phát triển hệ thống trường chuyên.
Thứ sáu, về quản lý, việc giao quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình nhiều hơn cho nhà trường là yêu cầu quan trọng trong đổi mới quản lý giáo dục. Riêng đối với hệ thống trường chuyên cần được quan tâm đúng mức để các trường chuyên chủ động xây dựng, chiến lược, chính sách và giải pháp hoạt động và phát triển phù hợp với điều kiện và tiềm lực của mình.
Bên cạnh đó, trong việc đào tạo nhân tài, ngoài việc đầu tư phát triển trường chuyên, Việt Nam có thể học tập cách làm của một số quốc gia khác.
Như ở Nhật Bản, Hàn Quốc, những quốc gia này đều chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước ngay từ khi còn là học sinh, họ phát hiện tuyển chọn và tiếp tục đào tạo ở những trường đại học danh tiếng.
Trường đầu tiên trên thế giới cấp bằng thạc sĩ nghiên cứu hạnh phúc Khóa học kéo dài 30 tín chỉ và có mức học phí là hơn 17.000 USD. Theo Fox News, những người hoàn thành khóa học này của Đại học Centenary, New Jersey, Mỹ, sẽ được nhận bằng thạc sĩ Nghệ thuật Nghiên cứu Hạnh phúc đầu tiên trên thế giới. Chương trình của Đại học Centenary sẽ "khám phá những tác động của...