Nghịch lý bảo vệ luận án TS: Quy trình chặt chẽ nhưng vẫn lọt đề tài có ‘vấn đề’
Theo Giáo sư Đỗ Thanh Bình, để tránh xảy ra những sai sót không đáng có đối với luận án tiến sĩ thì các cơ sở đào tạo giáo dục nên làm chặt chẽ ngay từ bước đầu.
Những ngày gần đây, giới học thuật và dư luận xôn xao về luận án tiến sĩ có tên “Nghiên cứu giải pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức thành phố Sơn La”.
Nhiều nhà khoa học cho rằng những luận án tiến sĩ không xứng “tầm”, không thể hiện rõ được nội dung khoa học như trên là thực tế không lạ trong nền giáo dục đại học Việt Nam hiện nay. Ngay sau đó, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo thông tin tới dư luận rằng với những luận án có phản ánh và có ý kiến của dư luận, Bộ sẽ tiến hành thẩm định theo đúng quy chế hiện hành.
Cần thu hồi những luận án không đủ “tầm”
Để nhìn nhận kỹ hơn về vấn đề này, trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư Đỗ Thanh Bình – nguyên Trưởng Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết, đối với những đề tài không đủ “tầm”, không có hàm lượng khoa học cao, không đem lại tính ứng dụng cho xã hội thì sau quá trình hậu kiểm cần phải thu hồi lại.
Tất nhiên, có thể có những trường hợp đã bảo vệ thành công luận án và được công nhận tiến sĩ, tuy nhiên khi hậu kiểm phát hiện đề tài có vấn đề, luận án của nghiên cứu sinh không đạt thì áp dụng theo đúng quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ đó là thu hồi văn bằng này.
Giáo sư Đỗ Thanh Bình – nguyên Trưởng Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (ảnh: NVCC)
Theo Giáo sư Đỗ Thanh Bình, để tránh xảy ra những sai sót không đáng có, các cơ sở đào tạo giáo dục nên làm chặt chẽ ngay từ bước đầu.
Trước tiên, nghiên cứu sinh đề xuất đề tài, người hướng dẫn có nhiệm vụ đánh giá xem xét nhiều yếu tố, đề tài có khả năng phát triển được không. Sau đó, nghiên cứu sinh tiến hành làm đề cương sơ bộ để đưa ra bộ môn giống như ‘hội đồng hẹp’ của chuyên ngành đó.
Video đang HOT
Thứ hai, khi được ‘hội đồng hẹp’ thông qua thì đăng ký đề tài với cơ sở đào tạo.
Thứ ba, nghiên cứu sinh hoàn thành luận án phải đưa luận án cho những người trong bộ môn, chuyên ngành đó đọc từ ít nhất một tuần đến nửa tháng. Đọc xong, họ mang luận án đó ra tổ bộ môn thảo luận kỹ các vấn đề như nội dung khoa học, ý nghĩa đề tài, cấu trúc triển khai,..
Ngoài ra, luận án sẽ được đưa đến ít nhất 2 người phản biện kín thẩm định lại. Nếu trong 2 người có 1 người kết luận thông qua và người còn lại không thông qua thì luận án sẽ được gửi đến người thứ 3. Sau khi thảo luận và góp ý, nghiên cứu sinh tiếp thu, chỉnh sửa lại và hoàn thiện.
Thứ tư, nghiên cứu sinh chỉnh sửa xong, cơ sở đào tạo có nhiệm vụ thành lập một hội đồng gồm 7 thành viên hay còn gọi là bảo vệ luận án ở cấp bộ môn. Hội đồng đó sẽ xem xét, đưa ra những góp ý, nhận xét về nội dung và hình thức để nghiên cứu sinh chỉnh sửa. Trường hợp đưa đề tài ra cấp cơ sở và hội đồng đánh giá không đạt yêu cầu, khi đó bắt buộc phải làm lại luận án.
Thứ năm, khi chỉnh sửa xong, thầy hướng dẫn báo cáo cơ sở đào tạo để cơ sở bố trí, sắp xếp một hội đồng khác có thể là cấp trường, cấp viện gồm 7 thành viên, 3 phản biện. Họ căn cứ vào điều 20, Thông tư 18/2021/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về quy trình đào tạo tiến sĩ xem xét luận án có đạt yêu cầu không.
Nghịch lý: Quy trình chặt chẽ nhưng vẫn để lọt những luận án có “vấn đề” ?
Nguyên Trưởng Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nhấn mạnh, quá trình để bảo vệ thành công một luận án tiến sĩ rất kỳ công.
Vây nhiều người thắc mắc, trải qua một quy trình chặt chẽ như vậy thì tại sao vẫn để lọt những luận án tiến sĩ được coi là “không đủ tầm”, “phạm vi hẹp”, “không mang tính khoa học” và “không có tính thực tiễn cao” như luận án “Nghiên cứu giải pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức thành phố Sơn La”.
Lý giải vấn đề trên, Giáo sư Đỗ Thanh Bình cho rằng: “Tôi thấy tên đề tài không xứng đáng là tên của một đề tài luận án tiến sĩ. Trước đây, có đề tài tên ‘Tắm giặt tập trung cho các quân đoàn đóng quân phía Bắc’ gây xôn xao dư luận thì đề tài cầu lông này cũng vậy.
Để có thể trở thành một luận án tiến sĩ thực thụ thì ít nhất đề tài phải đáp ứng được hai yếu tố: hàm lượng khoa học cao và có tác động tới xã hội.
Trải qua quá trình bảo vệ chặt chẽ như vậy nhưng vẫn để lọt những luận án không đủ “tầm” như trên thì tôi thấy hội đồng từ cấp cơ sở cho đến hội đồng cấp trường, viện rất dễ dãi hoặc có sự nể nang. Đã ngồi vào vị trí hội đồng bảo vệ luận án tiến sĩ thì phải là những người có trình độ chuyên môn cao, họ biết đề tài có vấn đề nhưng lại dễ dãi cho qua. Đây là vấn đề cần phải lên án.
Từ đấy, nhiều hệ lụy kéo theo như chất lượng tiến sĩ không được đảm bảo, uy tín của bản thân hội đồng đó cũng bị ảnh hưởng. Nếu trường hợp hậu kiểm lại và phát hiện luận án đó không đạt yêu cầu thì coi như 3-4 năm học của nghiên cứu sinh coi như vô ích. Chính vì vậy, hội đồng cần làm đúng trách nhiệm ngay từ đầu để tránh những hậu quả không đáng có về sau”.
Giáo sư Đỗ Thanh Bình chia sẻ thêm: “Quá trình hậu kiểm luận án vẫn diễn ra thường xuyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mỗi cơ sở giáo dục sẽ có khoảng 20 – 30% những luận án được rút ngẫu nhiên đem đi thẩm định lại. Những luận án này phải xóa hết thông tin từ tên tác giả đến người hướng dẫn, sau đó gửi cho 2 nhà khoa học độc lập thẩm định lại từ tên đề tài, nội dung và hình thức”.
Thủ tướng yêu cầu kiểm tra, giám sát chất lượng luận văn, luận án
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã ký Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực trình độ cao.
Chỉ thị cũng chỉ rõ công tác đào tạo nhân lực trình độ cao nói chung, trong đó có đào tạo sau đại học vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc tuyển sinh, tổ chức đào tạo sau đại học nhất là đào tạo trình độ tiến sĩ tại một số cơ sở vẫn để xảy ra sai phạm nhưng chưa được phát hiện và chấn chỉnh kịp thời; chất lượng của không ít luận án chưa đáp ứng yêu cầu về khoa học và thực tiễn.
Ảnh minh họa: Thanh Hùng
Để tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng đào tạo sau đại học nhất là đào tạo trình độ tiến sĩ, Thủ tướng Chính phủ chỉ thị Bộ GD-ĐT tăng cường thực hiện đồng bộ các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo sau đại học tiệm cận với chuẩn mực đào tạo quốc tế, đặc biệt ở các ngành có nhu cầu đáp ứng Cách mạng công nghiệp 4.0.
Đặc biệt lưu ý phát triển hệ thống bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học Việt Nam về số lượng và chất lượng phù hợp với chuẩn mực và thông lệ của khu vực và thế giới.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện cơ sở dữ liệu để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong đào tạo sau đại học.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về đào tạo sau đại học tại các cơ sở đào tạo, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm theo quy định.
Tăng cường kiểm tra, thanh tra về tuyển sinh và đào tạo sau đại học
Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ GD-ĐT chỉ đạo các cơ sở đào tạo sau đại học xây dựng và ban hành đầy đủ các quy định hướng dẫn trong công tác đào tạo sau đại học theo thẩm quyền; nghiêm túc thực hiện chuẩn chương trình đào tạo; quy chế tuyển sinh và đào tạo sau đại học hiện hành;
Kiện toàn hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong cơ sở đào tạo; thực hiện nghiêm quy định về kiểm định chất lượng chương trình đào tạo sau đại học, khuyến khích kiểm định theo các tiêu chuẩn của các tổ chức kiểm định khu vực và quốc tế có uy tín;
Thực hiện nghiêm công khai, minh bạch các bước từ tuyển sinh, tổ chức đào tạo và cấp bằng, bảo đảm việc phản biện đồng đẳng, sự giám sát của xã hội và các bên liên quan; đồng thời nâng cao vai trò, trách nhiệm của các nhà khoa học trong quy trình đào tạo;
Đẩy mạnh việc gắn kết đào tạo với nghiên cứu khoa học; thực hiện liên kết đào tạo sau đại học với những cơ sở đào tạo nước ngoài có uy tín để nâng cao chất lượng đào tạo theo các chuẩn mực của khu vực và quốc tế;
Thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát nội bộ: quy trình lựa chọn đề tài và hướng nghiên cứu; tiêu chuẩn và điều kiện của người hướng dẫn, phản biện độc lập, các thành viên hội đồng đánh giá luận văn, luận án; trách nhiệm của các nhà khoa học có liên quan đối với chất lượng của luận văn, luận án; việc công bố các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn, luận án trên các tạp chí khoa học ở trong nước và quốc tế.
Chỉ thị cũng yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương - cơ quan quản lý trực tiếp các cơ sở đào tạo sau đại học chú trọng công tác đào tạo nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành, lĩnh vực, địa phương; ưu tiên đầu tư tạo điều kiện bảo đảm chất lượng đào tạo sau đại học tại các cơ sở đào tạo trực thuộc.
Cùng đó, tăng cường kiểm tra, thanh tra việc chấp hành các quy định của Bộ GD-ĐT về tuyển sinh và đào tạo sau đại học tại các cơ sở đào tạo trực thuộc; chấn chỉnh kịp thời và xử lý nghiêm các sai phạm theo quy định.
Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, TP trực thuộc trung ương chỉ đạo các đơn vị có cán bộ được cử tham gia đào tạo sau đại học tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình đào tạo, sử dụng sau đào tạo, đồng thời bảo đảm thực hiện nghiêm túc các quy định.
3 lý do khiến bằng TS có nguy cơ 'phổ cập', 'đẻ ra' luận án hữu danh vô thực Bộ Giáo dục cần chỉ đạo cơ sở đào tạo thành lập hội đồng gồm các thành viên mới để đánh giá lại một số luận án tiến sĩ đầy tai tiếng đã bị dư luận phản ánh. Ngay sau khi luận án tiến sĩ "Nghiên cứu giải pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức thành phố Sơn La"...