Nghệ An: Rừng lim xanh cổ thụ giữa vựa lúa Yên Thành và bản hương ước vững như bàn thạch
Nằm giữa “ vựa lúa Yên Thành”, khu rừng lim xanh nguyên sinh thuộc xã Hậu Thành, huyện Yên Thành ( tỉnh Nghệ An).
Đây được xem khu rừng “độc nhất vô nhị”, chốn “cấm sơn” nên được bảo vệ cẩn mật. Khu rừng lim xanh dẫu trải qua hàng trăm năm, gần như vẫn còn giữ được nét hoang sơ.
Kỳ bí rừng lim xanh giữa vựa lúa xứ Nghệ
Khu rừng lim xanh gần 20ha thuộc xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An, mọc lên giữa những cánh đồng lúa mênh mông, trù phú, được ví như “lá phổi”, niềm tự hào của người dân trong huyện, ngoài tỉnh.
Càng tiến sâu vào khu rừng lim xanh chứng kiến nhiều cây lim cổ thụ, thân, cành bám nhiều rêu mốc, buôn tán cây rộng khắp một vùng làm cho khu rừng trở nên uy nghi, hùng vĩ.
Khu rừng Lim xanh, xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An từ trên cao nhìn xuống. Ảnh: PV
Trong khu rừng lim xanh có Đền Cả thờ thần khai khẩn Nguyễn Đức Chỉ (thời nhà Lê) được nhà vua sắc phong “Công đức huyền trứ Dực Bảo Trung – Hưng Trung – Đẳng Thần”.
Từ một vùn đất ít dòng họ, ít người, đến nay toàn xã có 32 dòng họ với hơn 1,5 vạn dân sinh sống quây quần quanh núi Tháp Lĩnh. Dưới chân núi có chùa Tháp, đền thờ “Song đồng ngọc nữ”, Đình Mõ, Đài tưởng niệm.
Có những “cụ” trong khu rừng lim xanh hàng trăm năm tuổ.i, 2-3 người ôm không xuể. Ảnh: PV
Phía Tây có Động Huyệt (theo Đại Nam nhất thống chí, trên núi có huyệt Vương Mẫu, nơi an táng của mẹ Đại Vương Lê Song Ngân con vua Lê Đại Hành.
Phía sau núi là Động Đăng, hòn Nghè, hòn Phượng, hòn Vót những địa danh lịch sử, nơi cụ Nguyễn Xuân Ôn thường hội họp bàn mưu với các tướng sĩ để đán.h thực dân Pháp.
Khe Lân bắt nguồn từ chân động Mồng Gà chảy qua núi Tháp Lĩnh uốn vòng quanh các xóm: Thọ Trà, Đông Sơn, Trần Phú, Trung Nam, Đông Phú…đem thêm phù sa, mùn núi về bồi đắp cho nhiều cánh đồng.
Trải qua hàng trăm năm, những cây lim xanh vẫn phát triển xanh tốt, tỏa buôn tán cây một vùng rộng lớn. Ảnh: PV
Từ thời Lê đến đời Nguyễn, riêng bốn phía Trên, Ngoài, Nam, Giữa xung quanh núi Tháp Lĩnh có 11 người đậu cử nhân, 90 người đậu tú tài, trong đó có 2 Thượng tướng quân là ông Tự Pháp Thị (ông tổ họ Nguyễn Viết) và ông Phan Ngọc Đệ (ông tổ họ Phan Ngọc), 19 tướng quân được các triều đại vua phong sắc, ban thượng lọng vàng và lệnh bài bất khả xâm phạm (hiện nay kỷ vật đó vẫn còn lưu giữ).
Cây lim xanh vẫn sừng sững đứng giữa khu rừng lim xanh xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An. Ảnh: PV
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và bọn đế quốc xâm lược Mỹ, sân đình Mõ dưới chân núi Tháp Lĩnh là nơi tiễn đưa gần 3.000 thanh niên trong xã lên đường nhập ngũ.
Hơn 146 liệt sĩ đã vĩnh viễn nằm lại các chiến trường, 8 bà mẹ được Nhà nước phong tặng bà mẹ Việt Nam anh hùng. Trên 1.000 cán bộ, bộ đội và gần 700 gia đình được Nhà nước tặng thưởng Huân, Huy chương các loại đã nói lên sự anh dũng hy sinh to lớn của nhân dân xã Hậu Thành.
Video đang HOT
Gốc cây lim xanh sần sùi, mốc meo theo năm tháng. Ảnh: PV
Cụ Mai Huy Định (cao niên làng Đông Thượng), cho biết: “Theo thời xa xưa tu tạo, các bậc tiên linh nhận thấy đây là vùng đất sơn thủy hữu tình, có núi Tháp Lĩnh linh thiêng, nên đã khai dân lập ấp ở đây. Nguyên sinh vùng đất đã có rất nhiều cây lim nhỏ, được chăm sóc, bảo vệ nên rừng lim phát triển tốt, tồn tại cho đến bây giờ.
Hiện nay, trong rừng có hơn một nghìn cây lim xanh lớn nhỏ, rất nhiều cây đường kính lớn, được xem là “báu vật” còn sót lại trong khu rừng nguyên sinh ở xã đồng bằng này”.
Trong khu rừng lim xanh vẫn còn rất nhiều cây lim cổ thụ trăm năm tuổ.i, đường kính 2 -3 người ôm. Ảnh: PV
Theo Cụ Mai Huy Định, người dân sống ở đây cũng không nhớ rõ những cây lim xanh cổ thụ bao nhiêu tuổ.i, vẫn thường gọi rừng lim xanh nghìn tuổ.i. Sự tồn tại hàng nghìn cây lim xanh ở núi Tháp Lĩnh như một minh chứng cho sức sống kỳ diệu, gắn kết bền chặt, tinh thần lao động hăng say của người dân trong vùng”.
Báu vật cần được bảo tồn
Khu rừng lim xanh trở thành chốn “cấm sơn”, người dân ở đây có trách nhiệm bảo vệ, gìn giữ “báu vật” cha ông để lại. Theo hương ước của làng, “hễ ai chặt một cây ở núi Tháp Lĩnh thì bị phạt và phải trồng lại 10 cây”.
Năm 1885, bọn tay sai thực dân Pháp nhiều lần cho người lên núi phá hoại, chặt cây nhưng bị dân làng Đức Hậu đấu tranh quyết liệt.
Theo ông Mai Huy Chân (61 tuổ.i, cán bộ lâm nghiệp xã Hậu Thành) hơn 20 năm bảo vệ khu rừng lim, vẫn còn nhiều cây lim xanh đường kinh khoảng 20 – 30cm. Ảnh:
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, giặc điên cuồng bắ.n phá miền Bắc, núi Tháp Lĩnh là nơi dừng chân cho nhiều đơn vị bộ đội trên đường đi vào giải phóng miền Nam. Trong chiến tranh ác liệt, nơi đây cũng là giảng đường cho khoa Toán trường Đại học Vinh để sinh viên học tập suốt cả thời gian sơ tán.
Nhằm mục đích bảo vệ và bảo tồn nguồn gen tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá của rừng, bảo vệ các di sản văn hóa. Hàng nghìn cây lim xanh cổ thụ, và hàng trăm loại cây quý hiếm trong núi Tháp Lĩnh với tổng diện tích 13,7ha, được quy vào rừng đặc dụng (loại rừng để bảo tồn thiên nhiên).
Một cây lim xanh cổ thụ trong khu rừng. Ảnh: PV
Đầu năm 2001, chào mừng thiên niên kỷ mới, hội người cao tuổ.i xã Hậu Thành đã tổ chức cho tổ bảo vệ đi thu nhặt được hàng ngàn hạt cây lim xanh rụng xuống cho vào bầu và ươm được hơn 1000 cây. Các đoàn thể còn tổ chức làm cỏ tỉa nhánh, chăm sóc để rừng lim phát triển tốt.
Ông Mai Huy Chân đang đo một cây lim xanh cổ thụ trăm tuổ.i. Ảnh; PV
Ông Mai Huy Chân (61 tuổ.i, cán bộ lâm nghiệp xã Hậu Thành) hơn 20 năm bảo vệ núi khu rừng lim, chia sẻ: “Tôi gắn bó với công việc bảo vệ rừng lim nguyên sinh của xã hơn 10 năm rồi. Ngày nào không lên với rừng lim dạo một vòng là nhớ không chịu nổi, bảo vệ rừng lim là bảo vệ tài sản của cha ông để lại. Các bậc tiên linh luôn phù hộ, che chở cho con cháu trong dòng họ khỏe mạnh, làm ăn phát đạt”.
Dưới tán cây lim cổ thụ, nhiều cây lim con mọc lên xanh tốt. Ảnh: PV
Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Dân Việt, ông Nguyễn Hồng Chính – Chủ tịch UBND xã Hậu Thành, cho biết: “Khu rừng lim được ví như “lá phổi” của xã Hậu Thành, không khí trong lành, cấp nước, thảm thực vật mà còn nguồn sống của người dân nơi đây.
Công tác chăm sóc, bảo vệ khu rừng lim xanh được các đoàn thể tham gia dọn dẹp, phát quang hàng năm. Xác định khu rừng lim là tài sản vô giá, các nghị quyết của xã nghiêm cấm khai thác gỗ trên núi. Núi Tháp Lĩnh còn rất hoang sơ, nguyên sinh, nếu được các cấp quan tâm thì nơi đây sẽ trở thành điểm du lịch sinh thái lý tưởng”.
Hành trình "cõng" tín dụng chính sách của Chính phủ lên nơi "ba không, một có" ở miền Tây tỉnh Nghệ An
Từ bến thượng lưu đậ.p thủy điện Bản Vẽ, sau 40 phút đi thuyền máy xuyên qua lòng hồ trên sông Nậm Nơn, chúng tôi đến bản Xốp Cháo, xã Lượng Minh.
Đây là vùng lõi nghèo của huyện Tương Dương - huyện biên giới 30A, tỉnh Nghệ An.
Như là một "ốc đảo" lẻ loi giữa lòng hồ rộng lớn, Xốp Cháo đến nay vẫn là bản 3 "không": Không đường giao thông, không điện lưới và không sóng điện thoại.
Nhưng sự cách trở ấy không ngăn được dòng vốn tín dụng chính sách của Chính phủ đang đổ về, giúp những người dân Khơ Mú từng bước vượt qua nghèo khó vốn đã thâm căn cố đế bao đời.
Bản Xốp Cháo - như là "ốc đảo" trong vùng hồ thủy điện Bản Vẽ, có 109 hộ dân thì 104 nhà là hộ nghèo thuộc xã Lượng Minh, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An.
Bản Xốp Cháo nằm rải rác trên những ngọn núi thấp. Đây là nơi quây quần sinh sống của 109 hộ với 457 người dân là Khơ Mú. Tổng diện tích đất tự nhiên ở đây rất rộng tới 6.972 ha.
Cụ Lô Tấn Đào, năm nay tuổ.i đã ngoài 80, nguyên Trưởng bản Xốp Cháo và đã kinh qua 4 nhiệm kỳ làm Bí thư chi bộ tâm sự: "Bây giờ cuộc sống của đồng bào khác trước kia, con cháu biết chữ, từ tiểu học lên cấp hai, cấp ba đến đại học, chứ trước đây vất vả lắm. Những năm 1960 trở về trước một năm thiếu ăn 5 - 6 tháng chỉ sống vào củ khoai, củ sắn. Sau năm 1960, có chủ trương hỗ trợ của Nhà nước, kinh tế của đồng bào đã khá hơn nhiều".
Thay đổi hủ tục, đổi mới cách làm ăn
Nhưng tư duy làm ăn của người dân không phải thay đổi từ đó, bởi phần vì hủ tục, phần vì ngăn sông cách trở, lại không có vốn, không biết cách làm ăn, giao thương hầu như không có nên người dân cũng không thiết tha làm kinh tế.
Cuộc sống vì thế mà bữa no, bữa đói, nhiều người dân không có sinh kế, phó mặc cuộc sống cho trời, trông vào bữa nay, bữa mai quăng chài, mai lên rừng bẻ măng chặt củi, làm rẫy.
"Giờ còn có thuyền máy mà đi, chứ trước vào bản khó lắm mới tìm được cái thuyền. Nhưng ngay từ ngày đặt chân lên mảnh đất này, cấp ủy, chính quyền các cấp và Ngân hàng CSXH từ tỉnh đến huyện, xã đã dành sự quan tâm đặc biệt đến các bản nghèo, đặc biệt những nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, là những hộ ở vùng lõi nghèo nhất của tỉnh Nghệ An như Xốp Cháo. Như đảm bảo các hộ dân có nhu cầu và đủ điều kiện đều được tiếp cận nguồn vốn đầy đủ, kịp thời", Phó Giám đốc chi nhánh Ngân hàng CSXH tỉnh Nghệ An-ông Nguyễn Văn Vinh cho biết...
Thông qua Tổ tiết kiệm và vay vốn, người dân Xốp Cháo họp bình xét công khai, dân chủ, tạo điều kiện cho các hộ vay vốn chính sách
Cùng với việc lặn lội, vượt khó đưa vốn tín dụng về bản, Ngân hàng CSXH nhìn nhận việc phối hợp với chính quyền xã và bản tuyên truyền để thay đổi hủ tục, quan điểm sản xuất là một trong những điểm mấu chốt để đột phá trong hành trình giảm nghèo cho Xốp Cháo.
Đồng thời, Ngân hàng CSXH huyện Tương Dương phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội, chính quyền các cấp và cánh tay nối dài của Ngân hàng CSXH đó là Tổ tiết kiệm vay vốn để hướng dẫn hộ vay sử dụng vốn đúng mục đích, có hiệu quả và góp phần để giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội.
Cũng bởi thế, nguồn vốn tín dụng chính sách từ những ngày đầu triển khai vào cuộc sống đã trở thành một nguồn lực không thể thiếu, đán.h thức bà con vùng đất này thay đổi nếp nghĩ, cách làm để giảm nghèo.
"Từ những món cho vay đầu tiên của Ngân hàng CSXH huyện triển khai ngày ấy chỉ 5 triệu đồng, không lãi suất, nhiều gia đình đã mua trâu bò chăn nuôi hiệu quả, ổn định cuộc sống. Hiện tại bây giờ, những hộ nào được vay vốn hầu như đều có trâu bò để nuôi. Nhiều hộ vay vốn chính sách để sản xuất, kinh doanh đã nâng cao thu nhập, nuôi con cái học hành. Nhân dân bản Xốp Cháo từ đó cũng thay da, đổi thịt", Trưởng bản Xốp Cháo, Lô Văn Hưng cho biết.
Cánh cửa tương lai đang mở rộng
Như gia đình chị Lô Thị Quyên. Vợ chồng cưới nhau chỉ hai bàn tay trắng. Sinh kế duy nhất là thả lưới đán.h bắt cá trong lòng hồ. Thế nên khi được Ngân hàng CSXH và chính quyền bản giới thiệu tiếp cận nguồn vốn vay hộ nghèo, gia đình chị đã nhanh chóng quyết định vay vốn nuôi trâu bò.
Con bò đầu tiên mua từ 5 triệu đồng vốn vay chính sách và khoản tiề.n tiết kiệm từ đán.h bắt cá. Trải qua thêm 2 chu trình vay 30 triệu đồng rồi 50 triệu đồng, chị đã gây được đàn trâu bò hơn chục con. Mặc dù vừa qua đã bán gần hết cả đàn trâu bò để thêm vào sửa lại ngôi nhà sàn hết 80 triệu đồng, nhưng hiện tại tài sản của chị vẫn còn 13 con trâu bò.
"Cuộc sống giờ đã đỡ hơn nhiều. Lúc trước không có gì nhưng được Ngân hàng CSXH cho vay tiề.n nên cuộc sống tạm ổn, dựng được ngôi nhà sàn mới vui lắm", Lô Thị Quyên mộc mạc kể.
Tết này, gia đình Lô Thị Quyên rất vui vì sẽ là hộ thứ 6 ở Xốp Cháo không còn là hộ nghèo
Cũng như chị Quyên, nhờ có đồng vốn chính sách đã trợ lực hỗ trợ sản xuất chăn nuôi. Nhiều năm qua gia đình anh Moong Văn Hiền ở bản Xốp Cháo đã an cư lạc nghiệp.
Tiếp chúng tôi trong căn nhà mới để chuẩn bị vui Xuân đón Tết, anh khoe "vừa xây song hết 80 triệu đó", rồi trầm ngâm bảo "10 năm trước không dám mơ".
Bởi trước đây khi chưa tiếp cận vốn chính sách, cuộc sống gia đình rất vất vả, khó khăn, con còn nhỏ. Cả gia đình chỉ trông vào làm rẫy, không có nương để trồng lúa, trồng sắn, bữa no, bữa đói thất thường. Vào mùa thì lên rừng hái măng kiếm thêm ít thức ăn và thu nhập.
"Cuộc sống khó khăn, vất vả nên ngày ấy khi được Ngân hàng CSXH cho vay tiề.n cũng chỉ dám vay 5 triệu đồng", anh kể.
Dồn hết tiề.n có được đầu tư vào chăn nuôi, lấy công làm lãi tích lũy dần dần cùng với Ngân hàng CSXH cho vay các lần vốn sau tăng lên 20 triệu đồng và mới đây là 50 triệu đồng, anh Hiền đã gây dựng được đàn trâu, bò. Cùng với việc tận dụng đất làm rẫy, làm nương trồng lúa, cuộc sống gia đình đã đủ ăn, có thêm thu nhập trang trải cuộc sống, nuôi các con ăn học.
Cán bộ Ngân hàng CSXH huyện Tương Dương (tỉnh Nghệ An) luôn gần gũi tuyên truyền, giải thích cho bà con trong bản Xốp Cháo.
Những điển hình làm ăn hiệu quả như chị Lô Thị Quyên, anh Moong Văn Hiền,...soi chiếu con đường phát triển kinh tế trong cộng đồng bản Xốp Cháo và ngày càng có nhiều hộ dân vay vốn chính sách phát triển kinh tế.
Tính đến nay, Ngân hàng CSXH huyện Tương Dương đang cho 76 hộ ở bản Xốp Cháo vay vốn, chiếm tỷ lệ 69,7%, trong đó có 58 hộ nghèo, 16 hộ cận nghèo và 2 hộ mới thoát nghèo vay, với dư nợ 2,8 tỷ đồng. Nguồn vốn chính sách đã và đang tạo điều kiện cho bà con vay để mua trâu bò, nuôi cá lồng bè..., sản xuất kinh doanh, tạo sinh kế, có thêm động lực vươn lên thoát nghèo bền vững.
Bản Xốp Cháo không có nợ quá hạn, nợ khoanh, tỷ lệ thu nợ đến hạn đạt trên 98%. Các tổ viên tham gia tiết kiệm đều đặn ở mức tối thiểu 100.000 đồng/hộ. Điều đó cho thấy người dân Xốp Cháo chăm chỉ làm lụng, hiệu quả kinh tế tốt.
Đến nay, cả bản Xốp Cháo, xã Lượng Minh, huyện Tương Dương (tỉnh Nghệ An) có gần 1.000 con trâu bò, gần 1.400 con gia cầm, cùng với đó là 40 lồng cá bè của 9 hộ gia đình mang lại mức thu nhập 7 triệu đồng/tháng. Với diện tích đất trồng trọt bên cạnh đầu tư sản xuất lúa nước 2 vụ/năm, xã cũng khuyến khích người dân tận dụng đất bằng để cải tạo ruộng nước trồng các loại cây rau màu có giá trị kinh tế, sản xuất theo hướng hàng hóa.
"Nhờ làm tốt công tác phát triển kinh tế, nên đời sống của bà con trong bản từng bước được ổn định, thu nhập bình quân đầu người hiện nay ước đạt 8 - 10 triệu đồng/khẩu/năm, hộ làm ăn khá ngày càng tăng, góp phần cùng cả xã từng bước giảm hộ nghèo một cách bền vững. Hiện nay, Xốp Cháo mới chỉ có 6 hộ thoát nghèo", Trưởng bản Lô Văn Hưng cho biết.
Trưởng bản Lô Văn Hưng mong muốn "Đảng, Chính phủ tiếp tục quan tâm nhiều hơn nữa cho bà con trong bản như Ngân hàng CSXH đang cho vay vốn"!
Ông Nguyễn Văn Hải - Bí thư huyện ủy Tương Dương nhấn mạnh "Thành quả lớn nhất từ vốn vay tín dụng chính sách là thay đổi tư duy, nhận thức của đồng bào các dân tộc vùng cao biên giới. Khi tư tưởng của người dân thay đổi, biết tư duy, biết nhận thức, biết xây dựng được ý chí tự lực, tự cường để vươn lên thì đó là cái thành quả và nó sẽ là tiề.n đề để mở ra một tương lai mới tươi sáng hơn cho bà con".
Ngày 01/9/2021 vừa qua, Bộ Công Thương phê duyệt thiết kế - bản vẽ thi công - dự toán xây dựng công trình cấp điện nông thôn từ lưới điện Quốc gia, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2015 - 2020, phân kỳ 2021, trong đó Bản Xốp cũng nằm trong số các bản được xây dựng công trình cấp điện nông thôn từ lưới điện Quốc gia.
Nếu không có gì thay đổi người dân Xốp Cháo sẽ có điện lưới quốc gia để đón Tết Nhâm Dần 2022. Bí thư huyện ủy Tương Dương-ông Nguyễn Văn Hải cũng cho biết, huyện đã có kế hoạch tu bổ lại con đường bộ 12km đường núi vào huyện.
Họp khẩn trong đêm khi xuất hiện ổ dịch Covid-19 liên quan đến nhiều học sinh, giáo viên Sau khi phát hiện 3 ổ dịch Covid-19 chưa rõ nguồn lây tại huyện Tân Kỳ, Trung tâm Chỉ huy phòng chống dịch Covid-19 tỉnh Nghệ An đã tổ chức cuộc họp khẩn để đưa ra các biện pháp phòng chống dịch. Tối 22-11, PGS-TS Dương Đình Chỉnh, Giám đốc Sở Y tế Nghệ An, đã có buổi làm việc với Ban chỉ...