Nếu xếp hạng là một căn bệnh, đối sánh có phải là thuốc chữa? (Kỳ 1)

Trường đại học Penn State – trường công cực lớn, được nhà nước cấp đất, học phí thấp

Mối bận tâm về xếp hạng đại học phản ánh sự thừa nhận nói chung về việc mức tăng trưởng kinh tế và năng lực cạnh tranh toàn cầu đang ngày càng bị chi phối bởi kiến thức và các trường có một vai trò trọng yếu trong bối cảnh ấy. Thực tế là, các trường ĐH có một vai trò cốt lõi trong việc hỗ trợ cho chiến lược tăng trưởng kinh tế tri thức và xây dựng xã hội dân chủ cũng như sự cố kết xã hội. Bằng cách tạo ra một lực lượng lao động kỹ năng cao, có năng suất tốt và linh hoạt, bằng cách sáng tạo, ứng dụng và phổ biến tri thức mới, công nghệ mới, các trường ĐH đang giúp cho đất nước họ tăng cường năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Tuy vậy, những nỗ lực thử nghiệm đo lường và phân tích điều gì mang lại hiệu quả ở các trường đã và đang nhấn mạnh đến hoạt động của từng trường, chẳng hạn như mức độ cạnh tranh đầu vào, thành quả nghiên cứu, khả năng kiếm được việc làm của sinh viên tốt nghiệp, v.v. Các bảng xếp hạng quốc tế nhấn mạnh tới vị trí tương đối giữa các nước, dùng vị trí của những trường hàng đầu của mình như là một biểu tượng cho chất lượng hoạt động của cả hệ thống. Tuy nhiên, dù là các bảng xếp hạng có thể đem lại một số thông tin về từng trường trong tương quan so sánh với các trường khác, nó đã không đem lại đủ công cụ để đo lường mạnh yếu của một hệ thống GDĐH như một tổng thể. Bởi vậy, bài này sẽ bàn về mức độ thích hợp của các bảng xếp hạng với tư cách là một thước đo cho hệ thống GDĐH của các nước. Sau khi trình bày về cách sử dụng và sự lạm dụng các bảng xếp hạng, bài viết sẽ giải thích sự khác nhau về mặt phương pháp giữa xếp hạng và đối sánh. Cuối cùng, bài viết sẽ trình bày công cụ đối sánh đang được xây dựng của Ngân hàng Thế giới.

Cách sử dụng và sự lạm dụng các bảng xếp hạng

Có nhiều vô số các bảng xếp hạng ra đời những năm gần đây, có thể kể chẳng hạn như Bảng Xếp hạng ĐH toàn cầu của trường ĐH Giao Thông Thượng Hải, thường gọi Academic Ranking of World Universities (ARWU); bảng xếp hạng của Thời báo Times Higher Education’s Ranking, thường gọi THE; bảng xếp hạng The Web of World Universities Ranking, thường gọi Webometrics; hoặc CHE, hay U.S. News & World Report, chưa kể rất nhiều bảng xếp hạng ngành quản trị kinh doanh. Các bảng xếp hạng này do nhiều tổ chức khác nhau thực hiện, từ chính phủ các nước đến các tổ chức độc lập và các đơn vị báo chí truyền thông. Hình 1 cho thấy sự phân bố các bảng xếp hạng, tính đến 2010.

Theo tia sáng