Nắn chỉnh cho vay trái phiếu, nhà đầu tư thêm cẩn trọng

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đang trở thành kênh huy động vốn trung, dài hạn hiệu quả cho doanh nghiệp, giảm dần sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển quá nhanh của thị trường trái phiếu đang phát sinh những rủi ro.

Trụ sở Tân Hoàng Minh tại phố Quang Trung, phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN

Chào lãi suất “khủng”; mập mờ phát hành thông qua ngân hàng

Ham lãi cao ngất ngưởng, nhiều nhà đầu tư đã mua trái phiếu theo phong trào dù Bộ Tài chính đã liên tục cảnh báo sẽ gặp không ít rủi ro.

Trao đổi với phóng viên báo Tin tức, nhà đầu tư N.N.Huy, phố An Dương, quận Tây Hồ cho biết: “Nhiều người được chào mua TPDN với lãi suất tốt hơn nhiều so với gửi tiết kiệm, thậm chí tăng gấp 2 lần. Bên cạnh đưa ra lãi “khủng”, khách hàng còn được giới thiệu trái phiếu do tổ chức phát hành, công ty chứng khoán tư vấn phát hành, quản lý có uy tín để tăng tính an toàn”.

Theo chia sẻ của bà T.T.Tuyến, phố Hoàng Cầu, quận Đống Đa, khi làm thủ tục về khoản tiền gửi đáo hạn 3 tỷ đồng, bà Tuyến được nhân viên ngân hàng chào mua trái phiếu với lãi suất hấp dẫn nhưng bà Tuyến từ chối.

“Tôi không nắm được kỹ sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Liệu các tổ chức tín dụng (TCTD), công ty chứng khoán phân phối TPDN có đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu?”, bà Tuyến băn khoăn.

Liên quan đến 9 đợt chào bán trái phiếu riêng lẻ của nhóm công ty thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh vừa bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) hủy kết quả mới đây do công bố thông tin sai sự thật, che giấu thông tin trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ, đại diện VietinBank cho biết: Ngân hàng thực hiện cung ứng dịch vụ quản lý tài khoản và quản lý tài sản cho các đợt phát hành trái phiếu của Công ty CP Đầu tư và dịch vụ khách sạn Soleil, Công ty CP Đầu tư BĐS Ngôi Sao Việt và Công ty CP Cung điện Mùa Đông thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh với tổng số tiền 6.530 tỷ đồng. Tuy nhiên, VietinBank không bảo lãnh phát hành, không bảo lãnh thanh toán, không thực hiện dịch vụ phân phối các lô trái phiếu trên.

“Việc cung ứng dịch vụ được thực hiện trên cơ sở Luật Các Tổ chức tín dụng 2010 và Giấy phép hoạt động số 142/GP-NHNN ngày 3/7/2009 của NHNN cấp cho VietinBank. Theo đó, VietinBank được phép thực hiện cung cấp dịch vụ quản lý tài khoản và quản lý tài sản”, đại diện VietinBank cho biết.

Đối với quản lý tài sản, VietinBank chỉ có trách nhiệm quản lý hồ sơ tài sản bảo đảm, kiểm tra, theo dõi tình trạng tài sản bảo đảm và đại diện cho các nhà đầu tư sở hữu trái phiếu xử lý tài sản bảo đảm theo Hợp đồng quản lý tài sản bảo đảm.

Vụ việc xảy ra tại Tân Hoàng Minh là bài học lớn đối với giới đầu tư TPDN. Để thu hút người mua, lãi suất trái phiếu của 3 đơn vị thành viên thuộc Tân Hoàng Minh đã đưa ra mức 11,5 – 12%/năm, cao hơn so với các doanh nghiệp khác trong ngành bất động sản. Trong khi lãi suất tiết kiệm VNĐ của hệ thống ngân hàng hiện khá thấp, chỉ từ 5,5 – 6,0%/năm, lãi suất tiền gửi USD cũng thấp, vàng là kênh đầu tư nhiều rủi ro nên TPDN được xem là khá hấp dẫn.

Lãnh đạo một ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) cho rằng: “Người mua trái phiếu phải quan tâm rất kỹ công ty phát hành là đơn vị nào? năng lực ra sao và sẽ dùng tiền vào kinh doanh gì? Trái phiếu có tài sản đảm bảo không? Nhiều doanh nghiệp bán trái phiếu thường quảng cáo lập mờ là phát hành thông qua ngân hàng lớn khiến khách hàng lầm tưởng là “ngân hàng đứng sau lưng”. Công ty chứng khoán cũng chỉ lưu ký để phát hành, giữ chức năng lưu ký để quản lý trái phiếu thôi.

Đưa ra các khuyến nghị đối với nhà đầu tư tham gia thị trường TPDN, đại diện Bộ Tài chính chiều 8/4 nhấn mạnh: “Các nhà đầu tư không nên mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu”.

Bộ Tài chính cũng lưu ý nhà đầu tư hiểu rõ việc các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Trường hợp mua trái phiếu thông qua các hợp đồng đầu tư là không có căn cứ pháp lý theo quy định pháp luật về phát hành trái phiếu, nhà đầu tư sẽ không phải là chủ sở hữu trái phiếu và không có quyền lợi đối với trái phiếu theo các cam kết của doanh nghiệp phát hành.

Nhà đầu tư cũng đặc biệt lưu ý, quy định hiện hành chỉ cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ. Theo đó, mọi hành vi gian lận để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp không chỉ khiến nhà đầu tư chịu nhiều rủi ro, tổn thất khi mua trái phiếu (có thể mất toàn bộ tiền đầu tư) mà còn là hành vi vi phạm pháp luật.

“Chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu, đánh giá đầy đủ và cân nhắc kỹ lưỡng về các rủi ro có thể gặp phải, nhà đầu tư mới nên mua trái phiếu. Không nên vì lãi suất cao, không tìm hiểu mà ngay lập tức đã mua thì nguy cơ rủi ro sẽ rất cao; tham khảo tư vấn của các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp để xem mình nên mua trái phiếu, cổ phiếu, chứng khoán của đơn vị phát hành nào để đảm bảo vừa có được mức sinh lời phù hợp cũng như là hạn chế được rủi ro”, TS. Cấn Văn Lực khuyến nghị.

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA): Trong quý I/2022, đối với thị trường trái phiếu Chính phủ, tổng khối lượng phát hành ước tăng hơn 10% so với kế hoạch đặt ra với hơn 40.000 tỷ đồng, kỳ hạn phát hành chủ yếu là 10 hoặc 15 năm.

“Về TPDN, theo thống kê cũng ước đạt hơn 40.000 tỷ đồng, tăng khoảng 0,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản chiếm trên 40% và của các TCTD chiếm hơn 20%. Đặc biệt, khối lượng phát hành trái phiếu riêng lẻ vẫn chiếm trên 77,8%. Ngoài ra, lãi suất của thị trường trái phiếu Chính phủ và thị trường TPDN quý I/2022 đều có áp lực tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 do lo ngại lạm phát”, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho biết.

Hoàn thiện khung pháp lý để “bịt” lỗ hổng

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia tài chính, bên cạnh vai trò là kênh dẫn vốn quan trọng, một yếu tố khác dẫn tới sự bùng nổ của thị trường đó chính là… quản lý chưa chặt. Đó là, mượn danh ngân hàng để dễ dàng bán trái phiếu; lòng tham của bên mua trái phiếu; kẽ hở tiếp theo là từ các cơ quan quản lý và cũng từ các nhà đầu tư.

“Nghị định 153/2020/NĐ-CP đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến sửa đổi, bổ sung trong thời gian tới sẽ nâng cấp thị trường trái phiếu của Việt Nam minh bạch, sàng lọc về chất lượng hơn. Về dài hạn chính sách này sẽ hạn chế các rủi ro về trái phiếu cho nhà đầu tư”, bà Ngô Thị Thùy Linh – Chủ tịch CTCK Smart Invest (AAS) cho biết.

Theo bà Ngô Thị Thùy Linh, chính sách nên ràng buộc thêm về các tiêu chí liên quan đến đơn vị tư vấn hoặc bắt buộc có đơn vị bảo lãnh nhằm tăng cường chất lượng trái phiếu, đảm bảo được thanh khoản cho trái phiếu đó. Bởi trên thị trường hiện có đến 40% trái phiếu phát hành đến từ các doanh nghiệp bất động sản. Nhưng dòng tiền của doanh nghiệp bất động sản không được ổn định như các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh khác. Còn đối với các doanh nghiệp kinh doanh sản xuất khác thì tài sản đảm bảo của họ cũng hạn chế. Tùy vào khẩu vị của nhà đầu tư nhưng cũng cần nêu cao vai trò của nhà tư vấn phát hành lẫn nhà tư vấn đầu tư để hạn chế các rủi ro cho họ khi tham gia thị trường trái phiếu Việt Nam.

Một số chuyên gia cho rằng, việc xếp hạng tín nhiệm là điều tất yếu và nên có để cho nhà đầu tư có cơ sở để đánh giá được chất lượng tín dụng của doanh nghiệp tốt hay xấu, còn về tổ chức phát hành, họ có một áp lực để có thể chuẩn hóa doanh nghiệp hoạt động kinh doanh phải tốt và chuẩn hóa được dòng tiền, nguồn vốn. Như vậy sẽ tạo được sân chơi tốt hơn, minh bạch thông tin hơn.

Liên quan tới vụ việc tại Tân Hoàng Minh, đại diện UBCK cho biết: Ủy ban đang phối hợp với các đơn vị có liên quan của Bộ Tài chính kiểm tra, giám sát hoạt động tư vấn hồ sơ chào bán, đại lý phát hành, báo cáo kiểm toán của các đơn vị trung gian liên quan đến các đợt chào bán trái phiếu riêng lẻ của các công ty thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh.

Để thị trường TPDN phát triển bền vững, hiệu quả, cần sự chung tay của nhiều cơ quan, đơn vị, các doanh nghiệp, tổ chức trung gian và cả các nhà đầu tư trên thị trường. “Các doanh nghiệp phát hành (công ty đại chúng và chưa đại chúng), các tổ chức trung gian (tổ chức tư vấn hồ sơ chào bán, tổ chức đăng ký, lưu ký trái phiếu, đại lý phát hành…) vi phạm trong hoạt động chào bán trái phiếu riêng lẻ sẽ bị xử lý nghiêm khắc”, đại diện UBCK cho biết.

Theo Bộ Tài chính, nếu các doanh nghiệp phát hành sử dụng vốn sai mục đích đã công bố ngoài việc bị xử lý vi phạm theo quy định có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây thiệt hại cho nhà đầu tư. Đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ cần tuyệt đối tuân thủ pháp luật trong việc cung cấp thông tin đầy đủ, minh bạch, chính xác cho nhà đầu tư, đảm bảo tư vấn để doanh nghiệp phát hành tuân thủ quy định của pháp luật; xác định đúng đối tượng nhà đầu tư chuyên nghiệp mua trái phiếu.