Mở lối “Khai phóng”

GS.TS. Nhà giáo Nhân dân Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Trường Đại học Nam Cần Thơ, cho rằng: “ Giáo dục khai phóng ( Liberal Arts Education) là xu hướng tất yếu trong đào tạo đại học và là nền tảng giáo dục phổ thông trong cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Việt Nam đang thay đổi tư duy giáo dục theo hướng tôn trọng và phát huy năng lực, trí tuệ, sự độc lập của người học”.

Câu chuyện của thầy Võ Tòng Xuân đã cho chúng tôi kết nối với những nỗ lực của người học, người thầy và các nhà quản lý giáo dục ở Cần Thơ trong thể hiện tư duy này…

Giờ dạy của thầy Trang Minh Thiên luôn sôi nổi.

Câu chuyện của Bùi Thị Thủy Tiên, Thủ khoa ngành Thiết kế Nội thất năm 2019 Trường Đại học Kiến trúc TP Hồ Chí Minh – Cơ sở Cần Thơ, khiến mọi người khâm phục vì sự độc lập, quyết đoán và tự chịu trách nhiệm. Cô gái quê Bến Tre là điển hình “con ngoan trò giỏi”, “con nhà người ta” suốt những năm học phổ thông với thành tích học tập tốt, giải thưởng cao các kỳ thi học sinh giỏi. Tất nhiên, Thủy Tiên trúng tuyển nhiều trường đại học ngay năm tốt nghiệp THPT (2018) và chọn ngành như nhiều học sinh giỏi khác: Kinh tế của Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh.

Thế nhưng sau một học kỳ, Thủy Tiên tạm dừng học tập, trở về quê ôn luyện để dự thi vào ngành học yêu thích: Thiết kế nội thất. Trước bao sự nghi ngờ, khuyên nhủ thận trọng của gia đình, bạn bè, Thủy Tiên tự ôn luyện lại 2 môn văn hóa, học vẽ trong 3 tháng. Và giấy báo trúng tuyển trường đại học hàng đầu, với mức điểm thủ khoa, chứng tỏ Thủy Tiên có năng lực trong lĩnh vực yêu thích. Tiên đang nỗ lực học tốt chuyên ngành, tiếng Anh, tìm việc làm thêm phù hợp… Thủy Tiên bộc bạch: “Khi quyết định dừng học đại học và thi lại ở một ngành hoàn toàn mới, tôi cũng sợ. Nhưng tôi đam mê và tin bản thân có năng lực, nên tự nhủ phải cố gắng để không lãng phí thời gian thêm nữa”.

***

Thực tế, nhiều giáo viên trăn trở tìm phương pháp giảng dạy để giúp học trò biết bản thân muốn gì, có năng lực và thế mạnh nào, để sớm định hướng tương lai, tránh phải lãng phí thời gian như câu chuyện của Thủy Tiên. Điều đó bắt đầu từ việc dạy các em biết đặt câu hỏi.

“Tại sao thao tác trục nam châm thì đèn led lại sáng?” hay “Cuộn dây sao lại đặt cố định?”. Nhiều câu hỏi của học sinh lớp 12A1 làm sôi nổi giờ học môn Vật lý bài “Máy phát điện xoay chiều”, do thầy Trang Minh Thiên, giáo viên môn Vật lý – Công nghệ, Trường THPT Nguyễn Việt Dũng (quận Cái Răng), phụ trách. Học trò hỏi, thảo luận. Thầy thị phạm, đúc kết, dẫn dắt bài học.

Bích Ngân (trái) và Khánh Lam luôn say mê học Tin học với cô Trúc Linh.

Thầy Minh Thiên ví von đây là “lớp học đảo ngược”: giáo viên đưa vấn đề cho học sinh nghiên cứu, đến lớp trải nghiệm với bộ dụng cụ thí nghiệm – thực hành hỗ trợ giảng dạy môn Vật lý – Công nghệ do thầy sáng tạo (đạt giải Nhì Hội thi Sáng tạo kỹ thuật thành phố lần thứ 10). Thầy Thiên nói: “Tôi ứng dụng STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán) vào bài giảng, giúp học sinh trải nghiệm, tư duy và sáng tạo, học và hiểu”. Việc giảng dạy, quản lý lớp càng hiệu quả hơn với phần mềm lớp học ảo “ClassDojo” kết nối giáo viên với học sinh và phụ huynh; đánh giá việc học khách quan, chính xác. “Các em có thể quay lại quá trình làm bài tập, rồi tải lên mạng để tôi nhận xét, góp ý, đánh giá”, thầy Thiên chia sẻ.

Chín năm tuổi nghề, thầy Thiên có 4 lần dự Hội thi Sáng tạo kỹ thuật thành phố và đều đạt giải. Thầy là 1 trong 112 người của nước ta được Microsoft chọn Chuyên gia “Giáo dục sáng tạo”. Từ năm học 2012-2013 đến nay, nhóm học sinh do thầy hướng đạt giải thưởng cao trong Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học thành phố. Thầy tâm tình: “Muốn phát huy năng lực, sáng tạo của học sinh, người thầy phải thay đổi tư duy, tự nâng cao chuyên môn, rèn đạo đức”.

***

Những nỗ lực của người thầy được kết nối với ý tưởng xây dựng chương trình hướng đến người học của các cơ sở, nhà quản lý giáo dục. Đó là sự triển khai chương trình chất lượng cao tại Trường THPT Thực hành Sư phạm Trường Đại học Cần Thơ. Buổi sáng học sinh học các môn văn hóa. Buổi chiều là chương trình nâng cao, chuyên đề tiếng Anh, môn năng khiếu. Tiếng Anh được trường ưu tiên và lồng ghép trong từng môn học.

Ở môn Lịch sử, từ 3 năm nay, học sinh lồng ghép làm bài tập nhóm, thuyết trình bằng tiếng Anh. Thầy Nguyễn Văn Kham, giáo viên dạy Lịch sử của trường, chia sẻ: “Tôi định hướng học sinh chọn vấn đề thảo luận, từ dễ đến khó, từ đó có kỹ năng tự học, giải quyết vấn đề, rèn ngoại ngữ”. Năm học 2018-2019, trường đã “gửi” 9 học sinh cùng đoàn của Khoa Kinh tế, Trường Đại học Cần Thơ tham gia giao lưu sinh viên tại Đài Loan; cả 9 em đều trúng tuyển đại học trong và ngoài nước.

Ở cấp vĩ mô hơn, từ năm 2017, ngành giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) TP Cần Thơ thí điểm mô hình Trường Điển hình đổi mới tại 4 trường ở 4 bậc học; sau đó, mở rộng thành 13 trường. Năm 2019, mô hình được nhân rộng tại 18 đơn vị, hướng đến mục tiêu sau năm 2020, thành phố sẽ triển khai đại trà Trường Điển hình đổi mới. Đây được xem là nền tảng đổi mới tư duy, nâng cao chất lượng giáo dục góp phần thực hiện hiệu quả chương trình Giáo dục phổ thông mới và đã có “quả ngọt”.

Không chỉ mê Tin học, Bích Ngân (phải) và Khánh Lam thích đánh đàn.

Tại Cuộc Giao lưu Robothon và Wecode quốc tế tại Quảng Châu (Trung Quốc) vào cuối tháng 11-2019, Cần Thơ có 2 học sinh giành 2 giải Vô địch, đều là học sinh Trường Tiểu học Bình Thủy – một trong những Trường Điển hình đổi mới. Đó là Nguyễn Ngọc Bích Ngân (lớp 3A2) đạt giải Vô địch lập trình Wecode và Nguyễn Phạm Khánh Lam (lớp 2A1) đoạt Vô địch Wecode, sau khi vượt qua 300 bài gửi dự thi của các thí sinh từ Trung Quốc, Malaysia, Philippines và Việt Nam.

Thụ hưởng từ mô hình Trường Điển hình đổi mới, Trường được đầu tư thiết bị dạy học, học sinh tham gia nhiều tiết học trải nghiệm; sớm làm quen với STEM, tiếng Anh giao tiếp với người bản ngữ; các lớp dạy nấu ăn, mỹ thuật, âm nhạc, bơi lội… Cô Phạm Thị Trúc Linh, giáo viên dạy Tin học của trường, cho biết: “Năm lớp 1, Lam và Ngân có khiếu thẩm mỹ, sáng tạo. Từ đó, tôi đã định hướng dạy đúng năng lực sở trường của các em trong quá trình học”. Chị Trương Thị Bích Nhung – mẹ của Bích Ngân – chia sẻ: “Vợ chồng tôi chỉ giúp con thích điều mình học, làm điều mình muốn; không áp lực thành tích”.

***

Những ý tưởng, nỗ lực tiên phong trong giáo dục theo định hướng phát huy năng lực, sở trường, sở thích và sự sáng tạo của người học, là những tín hiệu vui đầu Xuân trong bối cảnh chuẩn bị triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông và Sách giáo khoa mới, bắt đầu từ năm học 2020-2021.

Bài, ảnh: BÍCH NGỌC

Theo baocantho