Mạng xã hội thất bại trước tin giả, vũ trụ ảo liệu có khá hơn?
Thông tin sai lệch là căn bệnh chưa có giải pháp trên các nền tảng xã hội hiện nay. Sự phát triển của vũ trụ ảo ( metaverse) có thể sẽ khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.
Cuộc chiến chưa có hồi kết
Trong một hội thảo về công nghệ tổ chức tại Lisbon, một số đại biểu đã được giới thiệu và nói chuyện với trợ lý ảo có tên David. Mọi chuyện bắt đầu trở nên lạ lùng khi David cho biết suy nghĩ về vắc xin, gồm toàn những thông tin sai lệch, thậm chí còn khẳng định vắc xin đôi khi còn nguy hiểm hơn cả chính những bệnh dịch mà nó nhằm ngăn chặn.
Những nhà phát triển của David cho biết họ có kế hoạch thêm các bộ lọc chủ đề nhạy cảm cho sản phẩm của mình. Nhưng khoảnh khắc trợ lý ảo này trả lời câu hỏi của các đại biểu, đã cho thấy con người sẽ dễ dàng gặp phải nội dung xúc phạm hoặc gây hiểu lầm như thế nào trong vũ trụ ảo “metaverse”, và việc kiểm soát là không hề dễ dàng.
Các hãng công nghệ như Apple, Microsoft và Meta (công ty mẹ của Facebook) đang đua nhau xây dựng thế giới trải nghiệm nhập vai kỹ thuật số, mà nhiều người cho rằng thế giới này sẽ thay thế một phần nào đó tương tác giữa người với người.
Dù công nghệ này mới chỉ ở giai đoạn sơ khai nhưng các nhà quan sát đã cảnh báo những thách thức, vốn đang tồi tệ trên các nền tảng xã hội, sẽ càng trở nên kinh khủng hơn ở các thế giới của thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR).
Chính sách lỏng lẻo của các công ty công nghệ liên quan các nội dung kích động, đặc biệt là hàng ngàn trang tài liệu nội bộ của Meta, đã cho thấy các thuật toán mà nền tảng mạng xã hội khổng lồ Facebook sử dụng làm lan truyền các thông tin sai lệch như thuyết âm mưu, ngôn ngữ kích động hận thù và bạo lực.
“Dù đã đổi tên công ty, nhưng Meta vẫn cho phép người dùng lan truyền các thông tin sai lệch trên các ứng dụng của mình”, ông Alex Cadier, Giám đốc quản lý News Guard tại Anh, chia sẻ. “Nếu công ty không thể kiểm soát hiệu quả các thông tin độc hại trên các nền tảng như Facebook và Instagram, việc này càng trở nên bất khả thi trên metaverse”.
Ban lãnh đạo Meta khẳng định công ty sẽ tính toán tới cả vấn đề bảo mật và an toàn của người dùng trong phát triển nền tảng, và thế giới ảo thế hệ tiếp theo sẽ không chỉ là độc quyền của Meta, mà còn là môi trường làm việc chung của các kỹ sư, nhà sáng tạo và công ty công nghệ khác nhau.
“Trước đây, tốc độ của công nghệ mới khiến chính sách và quy định pháp luật nhiều khi phải chạy theo sau”, Nick Clegg, Phó chủ tịch quan hệ toàn cầu của Meta, phát biểu. “Nhưng giờ đây, còn nhiều năm nữa metaverse mà chúng ta hình dung mới có thể được hiện thực hoá”.
Video đang HOT
Các hành vi độc hại sẽ tiếp diễn
VR và AR mở ra khả năng trải nghiệm thế giới theo những cách trước đây chỉ tồn tại trong mơ. Các công ty có thể tổ chức cuộc họp trên các phòng họp kỹ thuật số, nơi các nhân viên ở các địa điểm khác nhau nhưng vẫn có cảm giác đang cùng chung một vị trí. Những người bạn có thể chọn hình ảnh đại diện, cùng nhau “dịch chuyển tức thời” đến buổi hòa nhạc, lớp tập gym hay chơi trò chơi 3D.
Nhưng các chuyên gia cũng cho rằng, cùng với những nội dung bổ ích, thì các content độc hại cũng có cơ hội nảy nở. Cảm giác thực tế của các trải nghiệm VR có thể trở thành vũ khí nguy hiểm trong tay những kẻ xấu với âm mưu kích động thù hận, bạo lực và khủng bố.
“Các tài liệu bị tiết lộ của Facebook cho thấy nền tảng này có thể trở thành công cụ chủ chốt của những kẻ tuyển dụng khủng bố cực đoan, và metaverse sẽ càng khiến bạo lực dễ dàng được lan truyền hơn”, Karen Kornbluh, giám đốc Quỹ đổi mới kỹ thuật số và là cựu đại sứ Mỹ tại Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), cho biết.
Việc lạm dụng vốn đã xuất hiện trên các sản phẩm VR. Người sử dụng nền tảng VRChat (thế giới ảo trực tuyến cho phép người dùng tương tác với người khác bằng hình đại diện 3D) cho biết họ thường xuyên gặp phải tình trạng phân biệt chủng tộc, kỳ thị đồng tính và người chuyển giới. Một số thế giới ảo còn tràn ngập hình đại diện của Hitler và KKK (tổ chức kỳ thị chủng tộc).
Từ năm 2018, VRChat tuyên bố sẽ giải quyết vấn đề “một số người dùng có các hành vi thiếu tôn trọng hoặc độc hại” thông qua nhóm kiểm duyệt liên tục. Tuy nhiên, nhiều năm sau, vấn đề này vẫn còn đó. Người dùng có thể tắt tiếng hoặc chặn âm thanh của những người dùng độc hại, nhưng tần suất hành vi xấu xuất hiện là quá lớn.
Các hãng truyền thông xã hội như Meta, Twitter và YouTube chủ yếu dựa vào hệ thống trí thông minh nhân tạo (AI) để rà soát hình ảnh, văn bản và video có dấu hiệu vi phạm. Một số hệ thống có chức năng tự động xóa bài vi phạm, trong khi số khác có thể dán nhãn hoặc giới hạn lượt xem đối với nội dung xấu.
Theo giáo sư Andrea Emilio Rizzoli, giám đốc Viện trí tuệ nhân tạo Dalle Molle (Thuỵ Sỹ), việc vũ trụ ảo metaverse có thể trở thành không gian an toàn hay không phụ thuộc vào việc các công ty “đào tạo” AI, công nghệ có thể phát hiện và gỡ bỏ nội dung xấu nhưng đồng thời cũng có khả năng khuếch đại thông tin sai lệch.
Các chuyên gia cũng cho rằng metaverse sẽ ảnh hưởng tới sự riêng tư của người dùng. Ví dụ như việc những người đeo kính AR phát triển bởi Snap và Meta có thể vô tình lưu giữ chi tiết những người khác xuất hiện quanh họ hoặc tình trạng người dùng bị theo dõi lén lút trên thế giới ảo.
“Trong thế giới vật lý, bạn sẽ phải làm thêm một số việc để theo dõi một ai đó. Nhưng trên thế giới ảo, mọi chuyện sẽ dễ dàng hơn”, Neil Chilson, nghiên cứu viên cấp cao về đổi mới và công nghệ tại Viện Charles Koch, cho biết.
Quản lý mạng xã hội từ trước tới nay là bài toán không hề dễ dàng với cơ quan chức năng. Với sự xuất hiện của metaverse, các nhà quản lý toàn cầu cần có những quy định mới về quyền riêng tư, kiểm duyệt nội dung cũng như các vấn đề khác nữa để đảm bảo không gian kỹ thuật số an toàn hơn với người dùng.
Big Tech hào hứng với vũ trụ ảo metaverse
Các hãng công nghệ như Facebook, Microsoft, Epic Games dự định đầu tư hàng tỷ USD vào nghiên cứu và hiện thực hóa ý tưởng vũ trụ ảo metaverse.
Dù đang vật lộn với nhiều vấn đề cấp bách, từ điều tra chống độc quyền cho đến cáo buộc phát tán tin giả, trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh gần đây, CEO Mark Zuckerberg lại tập trung vào một thứ khác xa với những vấn đề trên: metaverse. Trong cuộc họp kéo dài một giờ, metaverse đã được đề cập gần hai chục lần.
Metaverse là ý tưởng được hình thành từ các tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, nơi các vũ trụ ảo cung cấp một "lối thoát" khỏi xã hội đổ nát. Giờ đây, ý tưởng này trở thành một mục tiêu cao cả cho Thung lũng Silicon, và trở thành nguồn cảm hứng yêu thích của các công ty khởi nghiệp, nhà đầu tư mạo hiểm và những "gã khổng lồ" công nghệ.
Mục tiêu là tạo ra một không gian tương tự Internet, nhưng người dùng (thông qua hình đại diện kỹ thuật số) có thể đi vào bên trong và tương tác với người khác trong thời gian thực. Về lý thuyết, bạn có thể ngồi quanh bàn họp ảo với các đồng nghiệp từ khắp nơi trên thế giới - thay vì nhìn chằm chằm vào khuôn mặt 2D của họ trên Zoom - và sau đó đi đến một cửa hàng Starbucks ảo để gặp mẹ của bạn, người đang sống ở đầu kia của đất nước.
Những tuần gần đây, Zuckerberg đã đề cập tới tầm nhìn biến Facebook thành một "công ty siêu vũ trụ ảo", và cho biết ông đã bắt đầu nghĩ về khái niệm này khi còn học trung học cơ sở. Facebook gần đây cũng thông báo thành lập một nhóm chuyên nghiên cứu sản phẩm metaverse mới, thậm chí Zuckerberg cho biết ông coi công nghệ này là "sự kế thừa của Internet di động".
Kính thực tế ảo AR của Microsoft.
CEO Microsoft Satya Nadella tuần trước cho biết công ty đang làm việc để xây dựng "vũ trụ doanh nghiệp ảo". Epic Games vào tháng 4 cũng công bố vòng tài trợ 1 tỷ USD nhằm hỗ trợ tham vọng vũ trụ ảo của mình, thông tin này đã đẩy định giá của nhà phát triển game Fortnite lên gần 30 tỷ USD. Và vào đầu tháng 6, nhà đầu tư mạo hiểm Matthew Ball đã khởi động một quỹ giao dịch hối đoái cho phép mọi người có thể đầu tư vào metaverse, một số công ty đầu tư vào đây gồm nhà sản xuất chip đồ họa Nvidia và nền tảng chơi game Roblox.
Tuy nhiên, tất cả hiện vẫn chỉ là ý tưởng, một metaverse hoạt động đầy đủ chức năng có thể mất nhiều năm và hàng tỷ USD đầu tư nghiên cứu. Các công ty lớn tham gia cuộc đua hiện giờ có thể chỉ đơn giản là muốn trấn an các nhà đầu tư rằng họ sẽ không bỏ lỡ bất kỳ xu hướng lớn nào. Và đặc biệt là trong trường hợp của Facebook, phát huy tiềm năng lâu dài cho metaverse có thể là một cách hữu ích nhằm phân tán sự chú ý ngày càng tăng từ chính quyền Mỹ.
Dù động cơ là gì, nhiều câu hỏi lớn về metaverse vẫn còn đó. Từ cách các công ty công nghệ xử lý vấn đề về an toàn và quyền riêng tư trong metaverse đến việc liệu mọi người có thực sự muốn sống phần lớn cuộc đời trong một mô phỏng nhập vai hay không.
"Mối quan tâm lớn nhất của tôi về metaverse là: Chúng ta đã sẵn sàng chưa?" Avi Bar-Zeev, nhà sáng lập công ty tư vấn thực tế ảo và thực tế ảo tăng cường RealityPrime, đồng thời là cựu nhân viên của Apple, Amazon và Microsoft, cho biết.
"Chúng ta có đủ tiến hóa về mặt cảm xúc để vượt ra ngoài ranh giới của chiếc màn hình?", Bar-Zeev nói. "Chúng ta có an toàn để bắt đầu tương tác ở cấp độ giữa người với người hay không, hay các lỗ hổng vẫn sẽ phá hủy nó và tất cả mọi người?".
Đặc trưng của Metavers e
Khái niệm metaverse lần đầu xuất hiện vào năm 1992, trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snow Crash của nhà văn Neal Stephenson. Trong câu chuyện, metaverse là một nền tảng giải trí ảo, nhưng cũng đầy rẫy các vấn đề như nghiện công nghệ, phân biệt đối xử, quấy rối và bạo lực, đôi khi các tệ nạn này còn "tràn" sang cả thế giới thực.
Điều đó khác xa với tiềm năng lạc quan mà Zuckerberg và những người ủng hộ ý tưởng metaverse trình bày. Tuy nhiên, vẫn không ai có thể đồng ý về một định nghĩa rõ ràng về metaverse là gì, hoặc có thể là gì.
Các chuyên gia có xu hướng đồng ý về một số khía cạnh chính của metaverse, bao gồm ý tưởng người dùng sẽ trải nghiệm được cảm giác hiện diện. Tức là họ sẽ cảm thấy như đang thực sự ở trong một không gian với những người khác, nhìn thấy mọi thứ ở góc nhìn thứ nhất. Metaverse cũng sẽ có thể cho phép nhiều người dùng tương tác với nhau trong thời gian thực.
"Bạn có thể nghĩ về metaverse giống như hiện thân của Internet khi bạn đang ở bên trong thay vì chỉ nhìn vào", Zuckerberg nói.
Giống như Internet ngày nay, metaverse sẽ không phải là một công nghệ duy nhất, mà là một hệ sinh thái được xây dựng theo thời gian bởi nhiều công ty khác nhau bằng cách sử dụng nhiều công nghệ khác nhau. Jesse Alton, Giám đốc của Open Metaverse, một nhóm phát triển các tiêu chuẩn nguồn mở cho metaverse, cho biết lý tưởng nhất là các phần khác nhau của hệ sinh thái sẽ được kết nối với nhau và có thể hoạt động được.
Một số khía cạnh của metaverse hiện đã tồn tại. Các dịch vụ trò chơi trực tuyến như Fortnite cho phép người dùng thi đấu, giao lưu và xây dựng thế giới ảo với hàng triệu người chơi khác. Một số người đã chi hàng nghìn USD mua những ngôi nhà ảo, đầu tư bất động sản trong thế giới trò chơi.
Vấn đề với metaverse
Những người ủng hộ metaverse cho rằng công nghệ này cuối cùng sẽ có tiềm năng kinh doanh khổng lồ như bán hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số. Nó cũng có thể mang lại lợi ích cho con người bằng cách nâng cao trải nghiệm tương tác công nghệ.
"Những gì chúng tôi thực sự đang làm là tìm ra cách mang công nghệ vào cuộc sống, giúp cho cuộc sống tốt hơn và tăng cường giao tiếp giữa người với người", Bar-Zeev của RealityPrime nói.
Nhưng cũng có một số lo ngại về cách metaverse có thể bị lợi dùng hoặc khai thác.
Tuần trước, Zuckerberg đã nói rằng quảng cáo có thể sẽ là nguồn doanh thu chính trong metaverse, như đối với công ty hiện nay. Nhưng một số chuyên gia lo lắng rằng mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo sẽ tạo ra tình trạng bất bình đẳng khi chỉ những người có khả năng chi trả mới không bị quảng cáo làm phiền trải nghiệm metaverse.
Cha đẻ PlayStation 'dè bỉu' metaverse, cho rằng thế giới ảo này hoàn toàn 'vô nghĩa' Đáng chú ý, những bình luận trên được ông Ken Kutaragi đưa ra vào thời điểm các ông lớn về công nghệ đang sôi sục trong việc chế tạo thiết bị thực tế ảo nhằm chiếm lĩnh lĩnh vực metaverse. Ken Kutaragi, cựu giám đốc điều hành của Sony, người vốn thường được cộng đồng game thủ gọi là "Cha đẻ của PlayStation",...