Lý do châu Phi rơi vào ‘điểm mù’ về rủi ro khí hậu
Diện tích rộng lớn của lục địa đen không được bảo vệ hiệu quả trước rủi ro khí hậu do hệ thống quan sát thời tiết tại đây kém phát triển nhất.
Các gia đình bị mất nhà cửa do lũ lụt phải đi sơ tán tại Beira, Mozambique. Ảnh: AP
Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu châu Phi đầu tiên khai mạc vào ngày 4/9 tại Kenya sẽ nêu bật thực tiễn rằng lục địa này sẽ phải hứng chịu nhiều nhất từ biến đổi khí hậu, trong khi lại là tác nhân đóng góp ít nhất cho việc Trái đất nóng lên.
Đầu tư để giúp châu Phi thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó có vấn đề dự báo tốt hơn, sẽ là mục tiêu cấp bách tại cuộc họp diễn ra trong hai ngày 5 – 6/9 tại Kenya.
Lục địa châu Phi có diện tích lớn hơn cả Trung Quốc, Ấn Độ và Mỹ cộng lại. Tuy nhiên, theo cơ sở dữ liệu của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), châu Phi chỉ có 37 trạm radar để theo dõi thời tiết, mặc dù đây là một công cụ thiết yếu để dự báo rủi ro cùng với dữ liệu vệ tinh và giám sát bề mặt. Trong khi đó, châu Âu có 345 cơ sở radar. Bắc Mỹ có 291 cơ sở radar.
Ông Asaf Tzachor, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Rủi ro Hiện sinh tại Đại học Cambridge, cho biết: “Nhìn chung, lục địa này đang nằm trong điểm mù về rủi ro khí hậu”.
Hồi tháng 8, ông Tzachor và các đồng nghiệp đã đưa ra cảnh báo trên tạp chí Nature rằng biến đổi khí hậu sẽ khiến châu Phi thiệt hại hơn 50 tỷ USD mỗi năm vào năm 2050. Đáng chú ý, đến lúc đó, dân số châu Phi dự kiến tăng gấp đôi hiện nay.
Nhóm của ông Tzachor cho biết việc thiếu khả năng theo dõi và dự báo thời tiết trên diện rộng đã ảnh hưởng đến các lựa chọn phát triển quan trọng. Chẳng ích gì khi đầu tư vào các trang trại nhỏ, bởi lẽ lũ lụt sẽ cuốn trôi chúng.
Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres tuyên bố sẽ giải quyết “hai sự bất công nhức nhối của cuộc khủng hoảng khí hậu” tại Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu châu Phi.
Video đang HOT
Theo ông Guterres, đầu tiên, các quốc gia châu Phi hầu như không đóng góp gì vào sự nóng lên toàn cầu, họ lại ở “tuyến đầu” của những cơn bão, hạn hán và lũ lụt.
Thứ hai, trong khi châu Phi có nguồn năng lượng Mặt trời, gió và thủy điện dồi dào cũng như các khoáng sản quan trọng thì chính phủ nước này lại phải đối mặt với mức nợ và lãi suất cao, gây cản trở đầu tư vào năng lượng tái tạo.
Dự báo đúng thời tiết cũng là một lĩnh vực rất cần được quan tâm.
Kenya, chủ nhà của hội nghị thượng đỉnh về khí hậu, là một trong số ít quốc gia ở châu Phi được coi là có dịch vụ thời tiết tương đối phát triển, cùng với Nam Phi và Maroc. Theo Kho bạc Quốc gia, Kenya đã phân bổ khoảng 12 triệu USD trong năm nay cho ngành khí tượng. Tuy vậy, đề xuất ngân sách của Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ cho năm tài chính 2023 là 1,3 tỷ USD.
Năm 2019, WMO báo cáo: “Mặc dù chiếm 1/5 tổng diện tích đất liền của thế giới, châu Phi có mạng lưới quan sát trên đất liền kém phát triển nhất trong tất cả các châu lục và đang ở trạng thái xấu đi”.
Ở các quốc gia như Somalia và Mozambique, với một số bờ biển trải dài nhất và dễ bị tổn thương nhất lục địa này, việc thiếu hệ thống cảnh báo và giám sát thời tiết hiệu quả đã góp phần khiến hàng nghìn người t.hiệt m.ạng trong các thảm họa như bão và lũ lụt.
Khi Bão Idai tấn công miền Trung Mozambique năm 2019, người dân cho biết họ nhận được rất ít hoặc không nhận được cảnh báo nào từ chính quyền. Hậu quả, hơn 1.000 người t.hiệt m.ạng.
Theo báo cáo của WMO, Idai là thảm họa gây thiệt hại nặng nề nhất ở châu Phi, trị giá 1,9 tỷ USD trong giai đoạn từ 1970 đến 2019.
Việc thiếu dữ liệu theo dõi thời tiết ở phần lớn châu Phi cũng làm phức tạp thêm những nỗ lực liên kết một số thảm họa thiên nhiên với biến đổi khí hậu.
Đầu năm nay, nhóm nghiên cứu khí hậu mang tên World Weather Attribution đã chỉ ra rằng do hạn chế về dữ liệu thời tiết, công tác đ.ánh giá vai trò của biến đổi khí hậu trong trận lũ lụt khiến hàng trăm người t.hiệt m.ạng ở Congo và Rwanda hồi tháng 5 đã gặp trở ngại.
Từ Mông Cổ đến Mexico: Cuộc chạy đua toàn cầu của Mỹ về các khoáng sản quan trọng
Trung Quốc hiện là nước dẫn đầu toàn cầu về sản xuất khoáng sản đất hiếm, khiến nhiều quốc gia phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của nước này.
Trong khi đó, Mỹ đang tăng cường nỗ lực để đảm bảo nguồn cung của chính mình, chuyển sang các quốc gia như Mông Cổ, Nam Phi và Mexico để có các thỏa thuận thương mại tiềm năng.
Mỹ đang tăng cường hợp tác với Mông Cổ, quốc gia có trữ lượng lớn đất hiếm. Ảnh: AP
Các siêu cường toàn cầu trên khắp thế giới đang săn lùng khoáng sản đất hiếm. Khi quá trình chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu đạt được sức hút, các thành phần chính của cơ sở hạ tầng năng lượng sạch và xe điện đang có nhu cầu tăng cao.
Kết quả là, một hình thức địa chính trị mới đang phát triển nhanh chóng khi các quốc gia giàu khoáng sản đất hiếm như lithium và coban giành được đòn bẩy trên trường toàn cầu. Giờ đây, các đối thủ nặng ký trong lịch sử như Mỹ, EU, Nga và Trung Quốc đang cạnh tranh để thu hút các chính phủ ở Mỹ Latinh, châu Phi và các khu vực đang phát triển khác nhằm thiết lập các mối quan hệ thương mại và chuỗi cung ứng cạnh tranh về chi phí.
Cho đến nay, Trung Quốc đang chiếm ưu thế cạnh tranh với tư cách vừa là nhà sản xuất vừa là người mua khoáng sản đất hiếm. Bắc Kinh đã là "nhà sản xuất đất hiếm và than chì thống trị trên toàn cầu", Tờ Hoa nam Buổi sáng (South China Morning Post) gần đây đưa tin.
Trung Quốc cũng được cho là sở hữu khoảng một phần ba đất hiếm toàn cầu, một phần sáu than chì và một phần tám trữ lượng lithium. Sự kiểm soát số lượng lớn của Bắc Kinh đối với nguồn cung cấp toàn cầu có nghĩa là các ngành năng lượng sạch trên thế giới đang phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc để duy trì chi phí hợp lý khi họ nỗ lực phát triển các ngành năng lượng sạch của riêng mình.
Mặc dù tham gia cuộc đua tương đối muộn, Mỹ hiện đang nỗ lực phối hợp để chấm dứt sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp Trung Quốc và trở thành đối thủ cạnh tranh năng lượng sạch theo đúng nghĩa của mình. Điều này sẽ đòi hỏi phải mua một lượng lớn khoáng sản đất hiếm mà Trung Quốc chưa chi phối hoàn toàn, dù hơi khó khăn. Ví dụ, ở Mỹ Latinh, nơi Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng việc phát triển năng lượng xanh, Mỹ đã trải qua một thời gian tương đối khó khăn khi tham gia thị trường và thiết lập các hiệp định thương mại.
Khi Mỹ tìm kiếm các thị trường đất hiếm mới chưa bị chi phối bởi Trung Quốc, Washington rơi vào hoàn cảnh khá trớ trêu. Dấu ấn mới nhất của phương Tây đối với một hiệp định thương mại khoáng sản đất hiếm lại bị kẹp giữa hai đối thủ cạnh tranh lớn nhất của họ: Nga và Trung Quốc.
Tháng trước, các quan chức cấp cao của Mỹ đã đến thăm Mông Cổ như một phần của "cuộc tấn công quyến rũ toàn cầu" nhằm cố gắng khởi động mối quan hệ thương mại khoáng sản đất hiếm. Mông Cổ trong lịch sử được gọi là "Minegolia" vì trữ lượng kim loại và khoáng sản vô cùng phong phú. Trọng tâm trong chiến lược của chính quyền Tổng thống Biden là "quảng cáo chiêu hàng" (sales pitch), theo đó Mỹ sẽ cung cấp cho các quốc gia "một thỏa thuận tốt hơn với các nguồn tài nguyên của họ".
Những gì Mỹ muốn nói với Mông Cổ (và các nước khác) là bất cứ điều gì Bắc Kinh có thể làm, thì Washington cũng có thể làm tốt hơn.
"Mông Cổ đang đứng trước một cơ hội mang tính thế hệ. Và cơ hội mang tính thế hệ đó là nhu cầu để chúng ta tìm ra các khoáng chất và đất hiếm quan trọng nhằm đạt được các mục tiêu năng lượng sạch của mình. Những gì chúng tôi cung cấp là một cách để họ làm việc đó một cách có trách nhiệm, theo cách tuân thủ và thực thi các nguyên tắc ESG (môi trường, xã hội và quản trị) cũng như mang lại lợi ích cho cộng đồng", Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ Jose Fernandez phụ trách về tăng trưởng kinh tế, năng lượng và môi trường, nói.
Mông Cổ không phải là đối tượng duy nhất trong chiến dịch hiện tại của Mỹ. Ông Fernandez cũng đã đến thăm Nam Phi, CH Congo và Mexico trong năm qua. Đồng thời, Mỹ đang tăng cường năng lực sản xuất lithium của riêng mình. Rõ ràng là Washington đang tận dụng thời gian để đảm bảo càng nhiều chuỗi cung ứng đất hiếm càng tốt nhằm theo kịp sự gia tăng đột biến trong việc bổ sung năng lượng sạch.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán rằng trên toàn thế giới, 107 gigawatt (GW) công suất tái tạo toàn cầu mới sẽ được bổ sung vào năm 2023 - mức tăng lớn nhất trong lịch sử - nâng tổng công suất toàn cầu lên hơn 440 GW. Trong khi đó, doanh số bán xe điện dự kiến sẽ "tăng trưởng bùng nổ" trong năm nay, với 35% để đạt số lượng 14 triệu xe.
Tất cả sự tăng trưởng đó sẽ đòi hỏi một sự thúc đẩy to lớn trong sản xuất năng lượng sạch, vốn xoay quanh các khoáng chất đất hiếm. Một báo cáo từ Popular Mechanics nói rằng "một nền kinh tế điện khí hóa vào năm 2030 có thể sẽ cần từ 250.000 đến 450.000 tấn lithium. Vào năm 2021, thế giới chỉ sản xuất 105 (chứ không phải 105.000) tấn".
Mỹ - và các đối thủ cạnh tranh - do đó đang nỗ lực hết sức để phát triển các nguồn đất hiếm mới, nếu không sẽ gặp rủi ro khi không đáp ứng các cam kết về khí hậu của họ và bị loại khỏi nền kinh tế toàn cầu mới.
Tổng thư ký LHQ: Thế giới đang trong kỷ nguyên đa cực mới Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) cảnh báo rằng những chia rẽ đang làm suy yếu nền tảng của LHQ - nơi tất cả các quốc gia cùng hợp tác để giải quyết các thách thức toàn cầu. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres. Ảnh: AP Theo hãng tin AP, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres ngày 20/7 cho rằng...
