Lộ dấu vết gây sốc của nền công nghiệp 5.200 tuổi ở Ai Cập
Hơn 5.200 năm trước, người Ai Cập đã có những hoạt động gần như thời đại công nghiệp hóa và khiến sông Nile trở thành nơi đầu tiên bị ô nhiễm kim loại.
Một nghiên cứu vừa công bố trên tạp chí khoa học Geology đưa ra bằng chứng gây sốc về vụ ô nhiễm kim loại đầu tiên mà con người gây ra từ hơn 5.200 năm trước, do hoạt động luyện kim phát triển quá mức ở Ai Cập.
Khác biệt duy nhất với hoạt động luyện kim của thời đại công nghiệp hóa ngày nay đó là việc thứ kim loại đóng vai trò trung tâm không phải sắt hay thép, mà là đồng.
Khu vực cảng Khufu cổ đại, ngay cạnh Đại Kim tự tháp Giza ở Ai Cập là nơi đầu tiên trên thế giới bị hoạt động công nghiệp làm ô nhiễm – Ảnh: LIVE SCIENCE
Theo Live Science, các nhà nghiên cứu đã khoan xuống lòng đất bên dưới các con phố của Cairo, tại vị trí chỉ cách Đại Kim tự tháp Giza khoảng 1 km. Đó là nơi tọa lạc bên cảng lâu đời nhất thế giới – cảng Khufu.
Và giờ đây, các nhà khoa học xác định đây là nơi đầu tiên trên thế giới bị con người làm ô nhiễm kim loại.
Ô nhiễm kim loại bắt đầu được chú trọng và nghiên cứu nhiều từ thế kỷ 20, mặc dù có thể đã xuất hiện và gây ảnh hưởng đến con người trước đó một thời gian, khi cuộc cách mạng công nghiệp làm thay đổi thế giới.
Nhưng từ rất lâu, người Ai Cập bên bờ sông Nile đã phải chịu đựng tình trạng này vì chính sự phát triển “vượt thời gian” của văn minh Ai Cập cổ đại.
Theo nhà địa hóa học Alain Véron đến từ Đại học Aix-Marseille (Pháp), cuộc nghiên cứu nhằm tìm kiếm các lớp trầm tích cổ xưa để hiểu thêm về cuộc sống của 95% dân số Ai Cập cổ đại.
Video đang HOT
Họ là những người bình dân với đời sống khác biệt so với giới tinh hoa được tìm thấy trong các kim tự tháp và lăng mộ xa hoa.
Nằm dọc theo một nhánh sông Nile hiện đã không còn tồn tại gần Cao nguyên Giza, cảng Khufu đóng vai trò thiết yếu trong việc vận chuyển vật liệu và là địa điểm của một ngành công nghiệp chế tạo công cụ bằng đồng lớn.
Một số công cụ này còn được công nhân pha trộn với asen để tăng độ bền cao khi chế tác, bao gồm lưỡi dao, đục và máy khoan để gia công các vật liệu như đá vôi, gỗ và hàng dệt.
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng phép đo phổ khối plasma cảm ứng (ICP-MS) để đo mức độ đồng và asen, cũng như nhôm, sắt và titan, với sáu niên đại carbon-14 để thiết lập một khuôn khổ niên đại.
Nghiên cứu đã chỉ ra sự khởi đầu của ô nhiễm kim loại là vào khoảng năm 3.265 trước Công nguyên, cho thấy rằng con người đã bắt đầu sinh sống và làm việc với kim loại tại Giza sớm hơn 200 năm so với những gì từng được ghi chép.
Ô nhiễm kim loại đạt đỉnh trong quá trình xây dựng kim tự tháp muộn vào khoảng năm 2.500 trước Công nguyên và kéo dài cho đến khoảng năm 1.000 trước Công Nguyên, với hàm lượng đồng trong trầm tích cao hơn tới 5-6 lần so với tự nhiên.
Các tác giả cho biết điều này chỉ ra một hoạt động công nghiệp với quy mô “đáng kể”.
Nghiên cứu cung cấp thêm hiểu biết sâu sắc về cách người Ai Cập cổ đại thích nghi với những thách thức về môi trường.
Khi sông Nile rút đi và cảng Khufu thu hẹp lại, hoạt động gia công kim loại vẫn tiếp tục.
Khi sông Nile đạt mức thấp nhất, vào khoảng năm 2200 trước Công nguyên – một giai đoạn bị ảnh hưởng bởi tình trạng bất ổn dân sự và những tin đồn về nạn ăn thịt người – ô nhiễm kim loại vẫn ở mức cao, cho thấy cơ sở hạ tầng và lực lượng lao động có khả năng phục hồi tốt.
Virus cổ đại có "hồi sinh" nhờ xác ướp Ai Cập hay không?
Nỗi lo về khả năng mầm bệnh "tử thần" cổ đại được bảo quản toàn vẹn theo các xác ướp Ai Cập đã dấy lên những năm gần đây.
Nhờ được bảo quản toàn vẹn qua hàng ngàn năm, một số xác ướp Ai Cập đã để lộ dấu vết rõ ràng của những căn bệnh truyền nhiễm từng là kẻ giết người hàng loạt vào thời kỳ họ sống như đậu mùa, bệnh phong, bệnh lao...
Kể từ khi khoa học đủ tiến bộ đã xác định những căn bệnh từng giết chết những người được ướp xác, nỗi lo virus, vi khuẩn cổ đại được bảo quản theo xác ướp cũng trỗi dậy.
Một số chuyên gia đã trao đổi với Live Science về thắc mắc nói trên.
Sự toàn vẹn đáng kinh ngạc của các xác ướp Ai Cập cổ đại làm dấy lên nỗi lo về các mầm bệnh nguy hiểm "hồi sinh" - Ảnh AI: Anh Thư
"Bóng ma" của đậu mùa - căn bệnh được cho là đã góp phần làm sụp đổ Đế chế Aztec ở châu Mỹ, gây nên hàng triệu cái chết châu Âu những thế kỷ XVI-XIX và những lần bùng phát chết chóc vào thế kỷ XX - từng được phát hiện trên thi hài Pharaoh Ramesses V.
Ramesses V là vị pharaoh thứ tư của triều đại XX thời kỳ Tân Vương quốc Ai Cập. Ông trị vì trong thời gian ngắn ngủi - năm 1147-1145 trước Công Nguyên - do cái chết đột ngột.
Các kỹ thuật của thế kỷ XXI đã phát hiện ra lý do: Đó là dấu vết của những tổn thương do đậu mùa còn nguyên vẹn trên thi hài.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chính thức tuyên bố căn bệnh cực kỳ nguy hiểm đã bị xóa sổ trên toàn thế giới vào năm 1980, sau những nỗ lực tiêm chủng mở rộng toàn cầu trong nhiều thập kỷ.
Nhưng một số người đặt ra câu hỏi liệu việc ướp xác có vô tình giúp mầm bệnh được bảo tồn và sẵn sàng "trỗi dậy" từ Ramesses V hay không?
TS Piers Mitchell , Giám đốc Phòng thí nghiệm Ký sinh trùng cổ đại của Đại học Cambridge (Anh) cho biết điều này cực kỳ khó có thể xảy ra.
"Hầu hết các loài ký sinh trùng thường chết trong vòng 1-2năm nếu không có vật chủ sống bám vào. Nếu bạn đợi hơn 10 năm, tất cả đều chết" - TS Mitchell nói với Live Science.
Ví dụ, các loại virus đậu mùa như đậu mùa chỉ có thể sinh sản bên trong tế bào của vật chủ sống, theo Trung tâm Thông tin công nghệ sinh học quốc gia thuộc Thư viện Y khoa quốc gia tại Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH).
Theo NIH, vi khuẩn gây bệnh lao và bệnh phong cũng cần vật chủ sống để tồn tại.
Xác ướp, dù nguyên vẹn trong hàng ngàn năm, vẫn không phải vật chủ sống.
NIH cũng giải thích rằng bệnh đậu mùa lây lan qua tiếp xúc giữa người với người, trong khi bệnh lao và bệnh phong thường lây truyền qua các giọt bắn từ mũi và miệng, thường là khi hắt hơi hoặc ho.
Trong trường hợp bệnh phong, cần phải tiếp xúc lâu dài với người bị bệnh thì bệnh mới lây lan được.
Một yếu tố khác làm giảm khả năng ai đó mắc bệnh từ xác ướp là cho dù nguyên vẹn, xác ướp vẫn đang phân hủy chậm theo thời gian. Điều đó có nghĩa mọi thứ DNA - bao gồm DNA của các loài virus, vi khuẩn, cũng bị phân hủy và phá vỡ.
Cho dù DNA này có đủ để chúng ta nhận diện bằng các kỹ thuật tiên tiến, chúng cũng không đủ để khiến bất cứ thứ gì thức dậy.
Một số loại giun ký sinh đường ruột, phát tán qua phân, sống lâu hơn các sinh vật khác và không phải tất cả đều cần vật chủ sống để tồn tại, nhưng theo các chuyên gia, chúng cũng không đáng ngại.
"Những thứ đó có thể dai dẳng hơn nhiều và có thể kéo dài trong nhiều tháng, hoặc đôi khi là vài năm, nhưng không có thứ nào trong số chúng có thể tồn tại trong hàng ngàn năm" -TS Mitchell khẳng định.
Cá mập là "hung thần" biển cả, vì sao cứ thấy cá heo là tránh né? Yếu tố nào khiến cá mập ngại "đụng độ" với cá heo? Cá heo - "Đối thủ" đáng gờm của cá mập Vào ngày 1/7/2023, chương trình "Saved from a Shark" (Được cứu khỏi cá mập) của kênh National Geographic đã phát một tập phim kể về cuộc chạm trán của Martin Richardson với cá mập mako (Isurus oxyrinchus) khi đi bơi tại...