Lithuania kêu gọi Liên minh châu Âu giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc
Bộ trưởng Ngoại giao Gabrielius Landsbergis của Lithuania ngày 3.9 kêu gọi các quốc gia châu Âu giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong bối cảnh Vilnius và Bắc Kinh căng thẳng với nhau về vấn đề Đài Loan.
Cờ Lithuania và cờ Liên minh châu Âu. Ảnh REUTERS
Trong cuộc thảo luận ngày 3.9 về quan hệ của Liên minh châu Âu (EU) với Trung Quốc, Bộ trưởng Ngoại giao Gabrielius Landsbergis của Lithuania nói khối này cần phải đánh giá lại mối quan hệ với Trung Quốc, South China Morning Post đưa tin.
“Chính sách đối với Trung Quốc của từng quốc gia thành viên không giúp đẩy mạnh chính sách của Liên minh Châu Âu. Nếu mỗi nước tự hành động và bỏ qua cơ chế EU27, chúng ta sẽ thua ở rất nhiều mặt”, ông Landsbergis phát biểu.
Ông Landsbergis cũng nói cơ chế 27 1 – tức các thành viên EU cùng nhau giải quyết vấn đề – là giải pháp duy nhất giúp khối này có thể đối thoại bình đẳng với Bắc Kinh. Ngoại trưởng Lithuania cũng kêu gọi EU tăng cường sức chống chịu của nền kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào thương mại Trung Quốc.
Bên cạnh đó, ông Landsbergis nói EU phải làm việc với các quốc gia cùng chí hướng trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và hơn thế nữa, đồng thời tăng cường hợp tác với NATO về các vấn đề liên quan đến Trung Quốc.
Sau cuộc họp, Cao ủy EU phụ trách đối ngoại và chính sách an ninh Josep Borrell cho biết quan hệ của khối này với Trung Quốc đang ở “thời điểm phức tạp, đặc biệt là do các vấn đề Hồng Kông và Tân Cương”.
“Các bộ trưởng nhấn mạnh rằng EU cần cách tiếp cận thực dụng, thực tế và đồng bộ đối với Trung Quốc, đồng thời EU cần sự đoàn kết và ý thức trách nhiệm chung”, ông Borrell nói.
“Ngoài ra, chúng ta phải làm việc với Trung Quốc về vấn đề Afghanistan. Cạnh tranh nhưng cũng hợp tác trong các vấn đề thương mại và kinh tế là phần quan trọng trong quan hệ của EU với Trung Quốc”, ông Borrell phát biểu.
Cuộc họp trên diễn ra sau khi Lithuania triệu hồi đại sứ của nước này tại Bắc Kinh. Trước đó, Trung Quốc cũng có hành động tương tự.
Trung Quốc căng thẳng với Mỹ vì hợp đồng bán vũ khí cho Đài Loan
Quan hệ giữa Lithuania và Trung Quốc trở nên căng thẳng sau khi Đài Loan hồi tháng 7 thông báo sẽ mở văn phòng đại diện tại thủ đô Vilnius của Lithuania với tên gọi “Văn phòng đại diện Đài Loan tại Lithuania”. Bắc Kinh đã phản đối việc Lithuania đặt tên văn phòng như vậy. Các văn phòng đại diện của Đài Loan tại châu Âu chỉ sử dụng từ “Đài Bắc” thay vì Đài Loan.
Trung Quốc lo "hiệu ứng domino" khi Lithuania cho Đài Loan mở văn phòng
Phản ứng gay gắt của Trung Quốc khi Lithuania cho phép Đài Loan mở văn phòng đại diện cho thấy Bắc Kinh lo ngại "hiệu ứng domino" có thể khiến các nước châu Âu khác hành động tương tự.
Đại sứ Lithuania Diana Mickeviciene tại Trung Quốc (Ảnh: SCMP).
Trung Quốc hôm 10/8 đã triệu hồi đại sứ tại Lithuania, đồng thời đề nghị Lithuania rút đại sứ của họ ở Bắc Kinh về nước. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc triệu hồi đại sứ từ một quốc gia thành viên của EU kể từ khi khối này ra đời năm 1993.
Lý do là bởi Lithuania có kế hoạch cho phép Đài Loan mở văn phòng đại diện tại nước này và lập cơ quan đại diện của Lithuania tại đảo Đài Loan trong năm nay.
Vài giờ sau thông cáo chỉ trích và rút đại sứ của Trung Quốc, Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda cho biết nước này sẽ tự quyết chính sách đối ngoại của mình, đồng thời hối thúc Bắc Kinh thay đổi quyết định.
"Quan hệ Trung Quốc - Lithuania nên dựa trên nguyên tắc đôi bên cùng có lợi. Nếu không, đối thoại sẽ trở thành tối hậu thư một chiều không thể chấp nhận được trong quan hệ quốc tế. Ngoài ra, với tư cách một quốc gia có chủ quyền, Lithuania sẽ tự quyết định thiết lập quan hệ kinh tế, văn hóa với bất cứ quốc gia hay vùng lãnh thổ nào miễn là không vi phạm các nghĩa vụ quốc tế", Tổng thống Nauseda nói.
Trung Quốc luôn coi Đài Loan là vùng lãnh thổ không thể tách rời và tuyên bố sẵn sàng sáp nhập bằng mọi giá, kể cả bằng vũ lực. Việc Trung Quốc triệu hồi đại sứ ở các nước hiếm khi xảy ra. Lần gần đây nhất là vào năm 1995 khi Trung Quốc triệu hồi đại sứ tại Mỹ Li Daoyu sau khi Washington thông báo chuyến thăm của lãnh đạo Đài Loan.
Gửi tín hiệu đến châu Âu
Lý giải việc Bắc Kinh phản ứng gay gắt việc Lithuania cho phép Đài Loan mở văn phòng đại diện, giáo sư Zhu Songling của Viện nghiên cứu Đài Loan thuộc Đại học Công đoàn Bắc Kinh, cho rằng việc cho phép một văn phòng đại diện sử dụng tên Đài Loan được hiểu là ủng hộ Đài Loan độc lập và điều đó sẽ khiến Bắc Kinh nổi giận.
"Việc thay đổi tên văn phòng đại diện là một phần nỗ lực của chính quyền Đài Loan nhằm tìm kiếm một bước đột phá trong công nhận ngoại giao và Lithuania đang tìm cách làm hài lòng cả hai bên, điều này là không thể chấp nhận được với Trung Quốc. Bắc Kinh phải ngăn hành động của Lithuania, nếu không một số nước phương Tây có thể sẽ nối gót và gây ra hiệu ứng domino", ông Zhu nói.
Pang Zhongying, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Đại Dương, Thanh Đảo, Trung Quốc, cho rằng Bắc Kinh có lý do để lo ngại, bởi hồi tháng 2, Lithuania là một trong các nước đã từ chối lời mời của Trung Quốc tham dự hội nghị của Chủ tịch Tập Cận Bình với đại diện 17 quốc gia Trung và Đông Âu. Ba tháng sau đó, Lithuania thông báo rút khỏi cơ chế 17 1 - một cơ chế do Bắc Kinh lập ra nhằm thúc đẩy thương mại và đối thoại giữa Trung Quốc với các nước Trung và Đông Âu.
Theo chuyên gia Pang, việc Trung Quốc phản ứng gay gắt với Lithuania trong tuần này là nhằm "gửi đến thông điệp cho các nước khác nếu theo đuổi thúc đẩy mối quan hệ với Đài Loan giống như Lithuania, họ sẽ phải gánh hậu quả".
Theo ông Zhu, với việc triệu hồi đại sứ thay vì cắt đứt quan hệ ngoại giao, Bắc Kinh muốn "để lại vùng đệm cho các động thái chính trị ở Lithuania, để các chính trị gia Lithuania có thể thảo luận giải pháp trong mối quan hệ với Trung Quốc". "Tuy nhiên, với vấn đề Đài Loan, Trung Quốc sẽ không thỏa hiệp", chuyên gia này nhận định.
Tuy nhiên, theo ông Pang, một câu hỏi đặt ra là liệu "các biện pháp mạnh" của Trung Quốc có hiệu quả không hay sẽ "phản tác dụng" vì cách tiếp cận chính sách đối ngoại chung của EU.
Una Aleksandra Berzina-Cerenkova, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Riga Stradins (Latvia), nhận định Bắc Kinh có thể đang cân nhắc kỹ lưỡng con đường mà các nước khác vùng Baltic như Estonia và Latvia lựa chọn.
Trung Quốc nổi giận vì Lithuania cho Đài Loan lập văn phòng đại diện Trung Quốc đã triệu hồi đại sứ tại Lithuania, đồng thời đề nghị nước này cũng triệu hồi đại sứ tại Bắc Kinh về nước để phản đối việc Lithuania cho phép Đài Loan mở văn phòng đại diện. Đại sứ Trung Quốc tại Lithuania Shen Zhifei (Ảnh: Twitter). "Quyết định đó vi phạm trắng trợn tinh thần của thông cáo chung về...