LIÊN BANG NGA: Những biểu hiện tiêu cực trong ngành giáo dục

Nhiều năm nay, giáo dục được coi là một trong những lĩnh vực tham nhũng nhiều nhất ở LB Nga, mặc dù trên thực tế không có bằng chứng nào xác nhận điều đó.

Trong bài viết sau đây, bà Alyona Vandysheva, Chuyên gia thuộc Trung tâm Chống tham nhũng khu vực “Transparency International” ở Saint-Petersburg, bàn về thực trạng tham nhũng trong ngành giáo dục LB Nga hiện nay và kiến nghị các biện pháp phòng, chống tham nhũng của giáo viên.

Hối lộ diễn ra hàng ngày?

Theo số liệu thống kê chính thức của các cơ quan bảo vệ pháp luật Nga, lâu nay ba ngành giáo dục, y tế và công an được coi là đứng đầu về nạn hối lộ. Rất có thể, ở các ngành này, việc phạm pháp dễ bị phát hiện hơn.

Mức độ tham nhũng là những số liệu rất khó kiểm soát. Có các kết quả điều tra, khảo sát, nhưng chúng khác nhau đến mức đối lập. Tuy nhiên, chúng tôi biết chính xác rằng tham nhũng trong giáo dục hiện nay đã chuyển sang những hình thức hoàn toàn mới – nó không còn là đưa tiền trực tiếp nữa.

Thường thường đó là sự xung đột lợi ích và mưu toan lợi dụng chức vụ của mình. Hối lộ trong các trường phổ thông không còn là mối quan hệ “phụ huynh – giáo viên” nữa, mà đã trở thành vấn đề nội bộ sâu sắc.

Khi áp dụng thi quốc gia thống nhất?

Bà Alyona Vandysheva

Có ý kiến cho rằng thi quốc gia thống nhất (là kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh vào đại học của Liên bang Nga) làm giảm đáng kể mức độ tham nhũng trong các trường đại học.

Không có số liệu thống kê chính xác phản ánh sự thay đổi, nhưng có thể nói một cách chính xác rằng số lượng sinh viên từ các khu vực trong các trường đại học ở Moskva và Petersburg đã tăng lên rõ rệt.

Ví dụ, tại phân hiệu của Trường Kinh tế cao cấp ở Saint-Petersburg, có 70% sinh viên đến từ các khu vực. Điều đó nói lên hiệu quả đáng kể của công cuộc cải cách: Giáo dục đại học đã trở nên vừa sức hơn đối với mọi người.

Quả thật, tham nhũng trong tuyển sinh được hạn chế tới mức thấp nhất. Đưa hối lộ cho các thành viên ban tuyển sinh hiện nay hoàn toàn vô nghĩa. Tuy nhiên, thi quốc gia thống nhất có mặt trái của nó: Những giáo viên coi thi thường ví những điều kiện cần thiết bảo đảm kỷ luật phòng thi giống như trong nhà tù.

Chúng tôi biết rằng tại các trường đại học nghệ thuật có kiểm tra năng khiếu bổ sung. Trên quan điểm chính sách chống tham nhũng, ở đây quả thật có yếu tố nhạy cảm và những điều kiện để lợi dụng. Tiêu chuẩn đánh giá tác phẩm nghệ thuật do các trường đại học đề ra, và hình thức diễn giải chúng thường rất rộng.

Điều đó có nghĩa là rất nhiều thứ phụ thuộc vào ban tuyển sinh. Ví dụ, mỗi người có cách hiểu riêng về tính độc đáo trong việc khám phá đề tài hoặc sức sống và tính hình tượng của tác phẩm. Mỗi người có ưu thế riêng trong các thể loại văn học, âm nhạc và hội họa.

Một mặt, chúng tôi không phát hiện được những vụ tai tiếng lớn liên quan tới tham nhũng trong tuyển sinh vào các chuyên ngành nghệ thuật. Mặt khác, sự thiếu vắng những vụ tai tiếng như vậy có thể là do thí sinh sợ hãi, không dám tiết lộ thông tin. Vì bao giờ cũng có nguy cơ lần sau ủy ban lại loại bỏ tác phẩm của thí sinh, khi nhớ tới vụ việc đã xảy ra. Cũng cần hiểu rằng việc thu thập bằng chứng về những phi vụ như vậy rất khó khăn.

Nhiều người coi Kavkaz (ở phía Nam LB Nga) là khu vực tham nhũng nhiều nhất trong thi quốc gia thống nhất. Trong một thời điểm nào đấy, các phương tiện thông tin đại chúng hướng sự chú ý tới khu vực này vì tại một số hội đồng thi quả thật có số lượng điểm 100 không bình thường.

Ở nước cộng hòa Karachaevo-Chekesya (Bắc Kavkaz), một cựu bộ trưởng giáo dục và khoa học bị cách chức, sau đó bị kết án 8 năm tù vì giúp nâng điểm bất hợp pháp trong kỳ thi quốc gia thống nhất. Khi trong cùng một thời điểm xảy ra một số vụ phạm pháp thì khu vực được dư luận quan tâm và do đó, được báo chí soi xét nhiều hơn. Nhưng nhìn chung điều đó diễn ra ở nhiều khu vực, không riêng gì Kavkaz.

Những cơ hội tham nhũng

Chưa thể loại trừ việc đưa tiền hoặc quà tặng trực tiếp

Tình hình tuyển sinh vào các nhà trẻ đã chuyển biến tốt hơn nhờ áp dụng xếp hàng điện tử. Có gần 65% phụ huynh sử dụng hình thức này. Tuy nhiên, các nhà trẻ và trường mầm non ở các khu vực vẫn gặp nhiều khó khăn, do quá thiếu thốn về số lượng nên ở đây thường xảy ra những trường hợp mọi người “thỏa thuận” với nhau.

Tất nhiên, cho đến nay chưa thể loại trừ việc đưa tiền hoặc quà tặng trực tiếp. Ví dụ, quy chế tuyển sinh theo địa bàn dân cư dẫn tới những hiện tượng gian lận và ký kết các hợp đồng giả mạo. Nhưng không thể nói rằng đây là hiện tượng phổ biến hiện nay.

Liên quan tới ngành giáo dục nói chung thì ở đây vẫn còn nhiều cơ hội tham nhũng.

1. Cấp phép và đánh giá chất lượng các trường đại học

Những thủ tục này mang tính chất cực kỳ quan liêu. Để chuẩn bị đánh giá chất lượng trường đại học cần hàng đống giấy tờ. Các tiêu chí tiến hành những thủ tục này thường không hoàn toàn minh bạch. Điều này tạo cơ sở rất vững vàng và thường buộc các nhà quản lý nhà trường “thoả thuận” với sự trợ giúp của tiền.

2. Bảo che cho người thân

Thậm chí việc chuyển sang chế độ hợp đồng cũng không giải quyết được vấn đề bao che. Các hiệu trưởng trường phổ thông thường chọn những người thân, đôi khi là chủ các công ty cung cấp dịch vụ, làm cai đầu dài, ví dụ như cung cấp thực phẩm cho học sinh.

3. Thông tin cá nhân

Những người quản lý các cơ quan giáo dục được tiếp cận các số liệu cá nhân mà họ có thể sử dụng trái phép. Ví dụ như thông tin về bố mẹ học sinh và thu nhập của họ.

4. Báo cáo

Các số liệu báo cáo có thể bị xuyên tạc. Ví dụ, không có gì khó khăn trong việc báo cái hai lần một công việc đã được thực hiện.

5. Tài sản

Tại các trường phổ thông và nhà trẻ, tài sản có thể được sử dụng vào mục đích cá nhân. Ví dụ, mua sắm các máy tính điện tử đắt tiền và chuyển cho người thân của mình sử dụng.

6. Tiền thưởng

Hầu như không có sự kiểm tra trong việc khen thưởng động viên cán bộ công nhân viên, vì vậy rất khó theo dõi việc phân phối tiền thưởng.

Giáo viên có thể đấu tranh?

Hàng tháng, trung tâm chúng tôi tiến hành các buổi báo cáo tại các trường phổ thông và nhà trẻ. Nhiệm vụ chính của các báo cáo này là xây dựng bầu không khí tin cậy để mọi người hiểu rằng không nên sợ tiết lộ thông tin. Chúng tôi nói về những phương án xung đột lợi ích và cần phải hành động như thế nào.

Bản thân sự xung đột lợi ích chưa phải là phạm pháp, nhưng nếu không nói về nó hoặc lợi dụng nó thì là phạm pháp. Chúng tôi giới thiệu những loại hình tham nhũng, hậu quả chúng và hướng dẫn cách phòng, chống.

Điều đáng ngạc nhiên nhất là nhiều giáo viên nói với tôi: “Chúng tôi muốn tránh điều đó. Chính chúng tôi thuyết phục các phụ huynh không tặng hoa cho chúng tôi và không mang kẹo bánh đến”.

Tham nhũng trong giáo dục hiện nay đã chuyển sang những hình thức hoàn toàn mới – nó không còn là đưa tiền trực tiếp nữa. Thường thường đó là sự xung đột lợi ích và mưu toan lợi dụng chức vụ của mình. Hối lộ trong các trường phổ thông không còn là mối quan hệ “phụ huynh – giáo viên” nữa, mà đã trở thành vấn đề nội bộ sâu sắc.

Kim Thanh Hằng

Theo báo Nga/GDTĐ