Lệ Thu – giọng ca bất hủ của âm nhạc Việt

An Nhiên15:30 18/01/2021

Với chất giọng đẹp được khán giả và người trong giới ca tụng là “vàng mười”, danh ca Lệ Thu đã trở thành tượng đài bất hủ của âm nhạc Việt Nam.

Giọng ca kinh điển

Danh ca Lệ Thu có tên thật là Bùi Thị Oanh,SN 1943 tại Hải Phòng. Gia đình bà không có ai theo nghệ Bố mẹ Lệ Thu sinh được tám người con nhưng bảy người con đầu đều qua đời khi nhỏ, vì thế Lệ Thu là người con duy nhất còn lại trong gia đình.

10 tuổi, bà theo mẹ từ Hải Phòng vào Sài Gòn sinh sống. Thấy thầy giáo nhà bên cạnh đánh đàn dạy nhạc, bà ngân nga hát theo và nhận được nhiều lời khen của hàng xóm. Được ủng hộ đi thi hát nhưng Lệ Thu khi đó không hề mơ tưởng sau này mình sẽ thành ca sĩ.

16 tuổi, tiếng hát “đẹp” đến nao lòng của Lệ Thu lọt vào mắt xanh của ông chủ phòng trà Bồng Lai – điểm diễn nổi tiếng của Sài Gòn khi đó. Ban đầu, ông mời bà đến hát với thù lao hậu hĩnh nhưng Lệ Thu một mực từ chối. Ông kiên nhẫn thuyết phục bà đến phòng trà của mình hát với niềm tin mãnh liệt rằng Lệ Thu sẽ trở thành ngôi sao ca nhạc.

Để cô con gái nhỏ yên tâm ca hát, trong 2 năm liền, mẹ của Lệ Thu ngày nào cũng theo sát con gái đến hát ở phòng trà. Nhận thấy khán giả yêu thương giọng ca của con gái, mẹ bà mới đồng ý cho bà theo nghề. Bà quyết định lấy nghệ danh Lệ Thu với ý nghĩa: Một mùa thu đong đầy nỗi buồn nhưng cũng đẹp một cách mỹ lệ.

Danh ca Lệ Thu được khán giả đặc biệt yêu thích nhờ giọng hát nữ trung trầm đậm tính tự sự

18 tuổi, Lệ Thu trở thành hiện tượng của làng nhạc khi đó với chất giọng mezzo-alto (nữ trung trầm). Khi hát, bà không trưng trổ kỹ thuật thanh nhạc mà để người nghe tự cảm âm sắc. Tiếng hát của bà được nhận xét đong đầy mọi sắc thái nhờ sở hữu âm vực rộng. Ở những quãng trầm, lối hát đậm tính tự sự, u uẩn, nhưng khi lên những nốt cao, giọng vẫn tươi sáng, căng tràn. Những show diễn của bà lúc nào cũng đông khán giả. Với sức hút mạnh mẽ, Lệ Thu trở thành danh ca có cát-xê cao ngất ngưởng, có thời điểm còn phải đựng tiền trong bao tải để mang về.

Những ca khúc nổi tiếng gắn liền với sự nghiệp ca hát của Lệ Thu phải kể đến: Xin còn gọi tên nhau, Hạ trắng, Nước mắt mùa thu, Thu hát cho người, Rồi mai tôi đưa em,…

Trong cuộc hành trình với âm nhạc, Lệ Thu không hát nhạc của riêng nhạc sĩ nào mà hát nhạc của nhiều người như Trịnh Công Sơn, Trường Sa, Phạm Duy, Cung Tiến, Đoàn Chuẩn,…Tiếng hát của bà còn chính là nguồn cảm hứng cho nhiều nhạc sĩ sáng tác như ca khúc “Xin còn gọi tên nhau” của Trường Sa. Khi ông đi qua một phòng trà nơi Lệ Thu đang hát đã bị chinh phục bởi giọng hát trầm bổng của bà. Ông lấy sổ tay tra viết những ca từ: “Tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng/ Chiều đong đưa những bước chân đau mòn…”. Sau này, ca khúc gắn liền với tên tuổi của bà.

Video đang HOT

Lệ Thu cùng với Thái Thanh, Khánh Ly trở thành 3 giọng ca hàng đầu của nhạc Việt trước năm 1975. Trước khi Khánh Ly xuất hiện, Lệ Thu đã gặt hái nhiều thành công vang dội với âm nhạc của Trịnh Công Sơn. Kỹ thuật, tình cảm Lệ Thu gửi vào từng câu hát trong ca khúc “Hạ trắng” trở thành tượng đài kinh điển, khó có giọng ca nào về sau bì kịp. Tuy nhiên, thời gian hát nhạc Trịnh của Lệ Thu không nhiều bởi bà thích sự an toàn, không quá yêu con đường du ca. Đến nhạc Phạm Duy, những ca khúc gắn liền với tên tuổi của Lệ Thu đều trở thành tình khúc bất hủ, được khán giả đặc biệt yêu thích.

Lệ Thu và Khánh Ly là những tượng đại bất hủ của làng nhạc Việt. Khánh Ly luôn dành những lời khen ngợi cho giọng ca “vàng mười” của Lệ Thu

Danh ca Khánh Ly từng dành nhiều lời ca ngợi dành cho giọng hát của Lệ Thu. “Khi tôi vẫn làng nhàng trong giới sinh viên học sinh quân đội, Lệ Thu đã là “bà hoàng” của vũ trường, là tiếng hát sang cả của một tầng lớp quý tộc khoa bảng, những người nhiều tiền. Họ yêu tiếng hát Lệ Thu bởi chất giọng lành lạnh, kiêu kỳ. Tiếng hát của đỉnh cao vực sâu. Tiếng hát sắc lạnh như một vết chém. Dứt khoát. Không nương tay. Vết chém ngọt ngào”, Khánh Ly chia sẻ.

Gửi tình yêu khán giả vào giọng hát

Lệ Thu xây dựng gia đình năm 20 tuổi, qua sự sắp đặt của gia đình. Tuy nhiên, cuộc hôn nhân này đi vào ngõ cụt khi mỗi người có những cái tôi riêng. Bà bước vào hai cuộc hôn nhân nữa nhưng cũng không có được hạnh phúc vẹn tròn. Sau năm 1975, bà sang Mỹ cùng ba con gái, từ đó không bước thêm lần nào nữa. Bà chia sẻ quá khứ nhiều buồn tủi đã khiến bà trở nên mạnh mẽ và trân trọng cuộc sống hơn. Được vui vầy bên con cháu chính là niềm hạnh phúc lớn của bà nên dù chuyện tình cảm không được như ý muốn, bà vẫn luôn lạc quan và thấy mãn nguyện.

Năm 2007, bà về Việt Nam làm show ca nhạc đầu tiên sau 30 năm xa quê hương. Tiếng hát của bà vẫn khiến khán giả thổn thức như ngày xưa. Năm 2013, dù bị tai nạn giao thông ở Mỹ, được bác sĩ khuyên nghỉ ngơi, bà vẫn về nước, tổ chức liveshow như món quà tri ân với khán giả yêu thương bà. Với Lệ Thu, được hát trên mảnh đất quê hương là niềm hạnh phúc tột bậc với bà.

Những năm cuối đời, bà sống ở TP Fountain Valley, California. Thỉnh thoảng con cái qua thăm bà. Bà qua đời ở tuổi 78 sau gần 2 tháng chữa Covid-19. Con gái của nữ danh ca cho biết bà qua đời lúc 19h ngày 15-1 (giờ địa phương), sau thời gian nguy kịch, được chăm sóc tại phòng hồi sức đặc biệt (ICU) trong tình trạng phổi không hoạt động, dùng máy trợ thở hoàn toàn.

Khoảng một tháng trước, bà bị ho, cảm nên đi khám, được chẩn đoán nhiễm nCoV. Sau nhập viện điều trị, tình hình danh ca khả quan hơn. Tuy vậy, bà được chuyển vào ICU do ăn nhiều đồ ngọt, lượng đường tăng cao, thở bằng máy vì yếu sức.

Tuy bà đã ra đi nhưng giọng hát “vàng mười” cùng hình ảnh người nghệ sĩ thân thiện, trìu mến với những cống hiên lớn lao cho âm nhạc Việt sẽ còn đọng mãi với thời gian, trong lòng những khán giả yêu nhạc.

Lệ Thu - tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng

Lệ Thu ở vị trí của một tượng đài tân nhạc. Giọng hát của bà được ví như "vàng mười", nghĩa là vàng nguyên chất, không một chút pha tạp.

Vài năm trước, Lệ Thu vẫn còn xuất hiện ở nhiều sân khấu trong nước. Bà đứng song ca với Khánh Ly, xuất hiện trên truyền hình và góp mặt ở không ít đêm nhạc. Giọng hát đã trải qua 50 năm phục vụ khán giả mà năng lượng của chất mezzo alto (nữ trung trầm) vẫn tỏa ra đầy mê hoặc.

Vì lẽ đó, sự ra đi của Lệ Thu ở tuổi 78 vì Covid-19 không chỉ là sự bàng hoàng, tiếc thương của giới nghệ sĩ, khán giả, đó còn là một tổn thất của tân nhạc, nhất là khi chỉ vài tháng trước trước đó, người hâm mộ đã phải vĩnh biệt giọng ca diễm tuyệt Thái Thanh. Bộ ba nữ danh ca tân nhạc nổi đình nổi đám một thuở, giờ chỉ còn Khánh Ly.

Danh ca Lệ Thu qua đời ở tuổi 78 tại Mỹ

Tại sao Lệ Thu là "giọng ca vàng mười"?

Giữa Thái Thanh, Lệ Thu và Khánh Ly, mỗi người là một sắc vị âm nhạc.

Nếu Thái Thanh là giọng soprano (nữ cao) xuất chúng với lối hát bạch thanh mĩ miều, sự kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật Tây phương với cách hát dân gian truyền thống, một giọng hát được ví là vượt thời gian, như thanh âm ngân giữa trời xanh; Khánh Ly lại là chất alto (nữ trầm) liêu trai, một giọng hát rất lạ, bao năm chẳng lặp lại, cuốn hút đến kỳ lạ mà cũng từng gây tranh cãi rằng bà có thực sự hát không hay chỉ là cất âm lên, với chất trầm khàn độc đáo, với cách di chuyển khoang miệng ấy, đã thành tiếng hát.

Lệ Thu ở giữa những đối lập của Thái Thanh và Khánh Ly với chất giọng nữ trung trầm, đến nay vẫn là hàng hiếm có của nhạc Việt. Lệ Thu nổi lên khi Thái Thanh đã được coi là giọng ca tân nhạc số một nhưng bà vẫn xác lập được vị trí riêng, là ngôi sao của không ít phong trà, vũ trường. Khánh Ly nổi tiếng sau bà.

Danh ca Khánh Ly nhiều lần chia sẻ rằng "nhờ Lệ Thu nhường tôi mới trở thành người hát nhạc Trịnh" . Bởi vì trước Khánh Ly, Lệ Thu đã thể hiện rất thành công nhiều ca khúc nhạc Trịnh. Hạ trắng sau này có rất nhiều người hát nhưng màn thể hiện của Lệ Thu vẫn là mẫu mực, được yêu thích nhất.

Nhưng Lệ Thu không chọn nghiệp du ca, và "nữ hoàng chân đất" Khánh Ly đã xuất hiện, rong ruổi cùng Trịnh Công Sơn trên những nẻo đường, những sân khấu sinh viên. Khánh Ly sau đó trở thành người thể hiện thành công nhất các sáng tác của Trịnh.

Lệ Thu khác với các nữ danh ca cùng thời ở chỗ tên tuổi của bà không gắn với bất cứ một nhạc sĩ nào. Lệ Thu là hình mẫu của sự đa dạng trong âm nhạc và chỉ ghi dấu ấn với tác phẩm thay vì định danh với một nhạc sĩ dù cho đó là người viết nhạc hào hoa như: Phạm Duy, Ngô Thụy Miên hay Trịnh Công Sơn, Phạm Đình Chương.

Nhắc đến Thái Thanh là nhắc đến Phạm Duy, nói đến người hát nhạc Trịnh không thể quên Khánh Ly. Nhưng cũng có những ca khúc của Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, phải là giọng của Lệ Thu mới hợp tình, hợp cảnh. Ai hát hay hơn Lệ Thu bài hát Mùa thu chết của Phạm Duy. Và Phạm Duy cũng là người đã viết tặng nữ danh ca bài hát Nước mắt mùa thu, ca khúc như vận vào phận đời của bà vậy.

Trước năm 1975, Lệ Thu được mệnh danh là "giọng ca vàng ròng" hay "vàng mười". Nhiều người cho rằng sở dĩ Lệ Thu có danh xưng đó là vì bà chỉ hát ở các phòng trà độc quyền với cát-xê ở mức ngất ngưởng.

Nhưng trong cuộc trò chuyện với người viết cách đây 4 năm, giọng ca Mùa thu chết bảo đó là sự mến mộ của một nhạc sĩ dành tặng cho bà. Khi nghe album Lệ Thu hát, vị nhạc sĩ đó nhận xét bà là "giọng ca vàng mười", nghĩa là vàng nguyên chất, không pha tạp.

Lệ Thu được mệnh danh là giọng ca vàng mười của tân nhạc.

Xin còn gọi tên... Thu

Lệ Thu đã đứng trên khấu hơn 20 năm, từ một thiếu nữ đến khi là người đàn bà kể chuyện tình, từ sân khấu trong nước đến hải ngoại, thể hiện sáng tác của nhiều nhạc sĩ về nhiều chủ đề khác nhau.

Một giọng hát với âm vực trời cho, lên cao sáng, căng tràn nội lực mà xuống trầm lại chắc nịch, u hoài. Danh ca hát bằng tiếng lòng gan ruột. Tiếng hát ấy bay trên những thành phố băng khuâng và để lại những dư cảm tự sự ám ảnh, không dễ gì quên được.

Và tiếng hát ấy đến từ một ca sĩ đã gần như dành trọn cuộc đời mình cho âm nhạc. Như bà từng trải lòng về những được mất sau hơn 50 ca hát: "Tôi được nhiều chứ. Trước hết là được lòng yêu thương của khán giả, sau nữa là được hát, tức là được nói lên cảm xúc của mình qua âm nhạc. Với tôi, âm nhạc là một phần không thể thiếu của đời sống. Tôi luôn tự hỏi nếu một ngày không có âm nhạc thì tôi sẽ như thế nào. Và tôi không trả lời được".

Vì yêu âm nhạc, mến khán giả và muốn gìn giữ vẻ lộng lẫy trong giọng hát của mình, Lệ Thu cũng từng chia sẻ rằng mong được ra đi sớm: "Tức là mong được chết sớm. Tôi muốn giọng hát và hình ảnh của mình được giữ mãi trong lòng khán giả. Chết là cái không thoát được, vậy tại sao lại không muốn đi sớm hơn".

Danh ca từ lâu đã tâm sự về lẽ vô thường của kiếp người. Bà không sợ phải tạm biệt khán giả. Dù vậy, sự ra đi của Lệ Thu là khoảng trống khó thay thế cho lịch sử âm nhạc.

Đó là khoảng trống từ vị trí của giọng ca vàng mười - người đã thể hiện thành công nhiều sáng tác của Phạm Duy, Cung Tiến, Đoàn Chuẩn, Trịnh Công Sơn, Phạm Đình Chương...

Vĩnh biệt một tiếng hát bay trên những hàng phố bâng khuâng, một tiếng hát đong đưa những bước chân đau mòn. Vĩnh biệt một đời ca sĩ hát trong buồn tênh. Nhưng "thời gian còn đó còn thương còn nhớ hoài. Trời ơi nước mắt mùa thu khóc thân phận mình...".

Cuộc đời Lệ Thu: Ba lần đò - hôn nhân đầu cưới vội khi chưa biết hôn, chưa một lần cầm tay Dù nổi tiếng, giàu có là thế nhưng Lệ Thu lại trắc trở vô cùng trong chuyện tình duyên, hôn nhân. Sau một thời gian chống chọi với bạo bệnh, danh ca Lệ Thu đã trút hơi thở cuối cùng vào hồi 7 giờ, ngày 15 tháng 1 năm 2021 (theo giờ địa phương tại California, Mỹ, tức ngày 16 tháng 1 theo...