Lễ phục Việt Nam: Chọn xong, ai ký?
Bộ VHTT-DL đã tốn nhiều công sức để tìm ra sen hồng – Loài hoa được nhiều người ủng hộ làm Quốc hoa, nhưng đến nay vẫn chưa có cơ quan nào công bố Quốc hoa Việt Nam. Vậy, với lễ phục Việt Nam, rất có thể lặp lại “vết xe” Quốc hoa?
Hiện nay, Bộ VHTT-DL đang phát động cuộc thi thiết kế mẫu lễ phục Việt Nam. Mục đích là để tìm ra bộ lễ phục sử dụng trong các hoạt động quốc gia và quốc tế, nhằm tôn vinh, thể hiện ý thức tự hào của dân tộc và giữ gìn bản sắc văn hóa Việt Nam…
Nhân dịp này, PV có cuộc trao đổi với bà Đoàn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm – Đơn vị soạn thảo đề án lễ phục.
Bà Đoàn Thị Thu Hương
Vì sao Việt Nam cần có lễ phục, thưa bà?
Từ năm 1986, nước ta bắt đầu mở cửa, tham gia vào thị trường quốc tế. Lúc đó có chính sách đa phương hóa, đa dạng hóa các hoạt động đối ngoại. Đồng thời, Việt Nam bắt đầu giao thoa với nước ngoài không chỉ về kinh tế mà còn về lĩnh vực văn hóa.
Năm 1998, nước ta đăng cai Hội nghị ASEAN lần thứ 6 tại hội trường Ba Đình, kết nạp Campuchia là thành viên thứ 10. Một vấn đề đặt ra là nước mình hội nhập nhưng vẫn phải có bản sắc văn hóa riêng. Cho nên, Bộ Ngoại giao và Bộ Văn hóa đã tổ chức may thử kiểu áo như là Batik (kiểu Indonesia) bằng vải đũi, nhưng không thành công.
Đến 2006, nước ta tổ chức Hội nghị cấp cao APEC lần thứ 14, nguyên thủ các nước cùng mặc chiếc áo truyền thống của Việt Nam, nhưng đó chỉ là mặc để chụp hình kỷ niệm.
Năm 2010, rất nhiều lời đề nghị từ Bộ Ngoại giao muốn có bộ quần áo để hội họp, trình quốc thư và các dịp lễ trọng đại khác… Lễ phục là nhu cầu có thật, dùng để mặc trong các buổi lễ trọng thể của đất nước nhằm thể hiện bản sắc dân tộc.
Cách đây hơn 20 năm, từ năm 1991, vấn đề tìm lễ phục cho các sự kiện quốc gia quan trọng của Việt Nam đã được Bộ VHTT-DL thực hiện, nhưng tại sao đến nay vẫn chưa có kết quả?
Năm 1991, 5 năm sau khi đất nước mở cửa, bắt đầu có có cuộc thi thiết kế lễ phục đầu tiên. Đã có rất nhiều mẫu được chọn theo cả hai xu hướng hiện đại, truyền thống… Nhưng lúc đó, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt và một số quan chức thành viên chưa thống nhất ý kiến. Người thì muốn lễ phục theo hướng hiện đại, người thì muốn truyền thống… Do vậy, dù có rất nhiều mẫu tốt nhưng chưa được áp dụng.
Năm 1992, Hội đồng Nhà nước ra quy định về lễ phục cho cán bộ công nhân viên chức cũng như các cấp lãnh đạo trong Chính phủ. Theo đó, nam mặc theo kiểu âu phục, nữ mặc áo dài trong các buổi lễ, buổi họp trọng thể hay các buổi đón tiếp, ngoại giao.
Sao đó, mỗi khi có sự kiện lớn tầm quốc gia, chúng ta đều có sự chuẩn bị về trang phục riêng cho các nhà lãnh đạo, nhưng đều không thành công.
Vậy lần này, Bộ VHTT-DL làm gì để tránh sự không đồng thuận như những lần trước?
Năm 2011, chúng tôi xây dựng lại đề án lễ phục Việt Nam. Trong đó, cố gắng tránh tối đa sự không đồng thuận – điều thường xảy ra khi chọn lễ phục. Do đó, lễ phục lần này xây dựng trên trí tuệ của những người có hiểu biết sâu về văn hóa, mỹ thuật. Bộ VHTT-DL cũng xin ý kiến của các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, chuyên gia về nhân sự, quản lý…
Từ những ý kiến đồng thuận đó, Ban tổ chức đưa ra những tiêu chí đầu bài cụ thể để các nhà thiết kế thực hiện những mẫu như vậy.
Video đang HOT
Cụ thể, Ban tổ chức yêu cầu thiết kế 4 mẫu lễ phục, gồm: mẫu lễ phục của nam và nữ theo hướng hiện đại, mẫu lễ phục của nam và nữ theo hướng truyền thống.
Các mẫu lễ phục phải mang tính biểu tượng văn hóa, có tính thời đại và bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam, đồng thời đẹp, thuận tiện, phù hợp trong nghi lễ quốc gia và quốc tế; phù hợp với điều kiện khí hậu và vóc dáng của người Việt Nam; khuyến khích thực hiện bằng chất liệu truyền thống, sản xuất trong nước.
Các lãnh đạo APEC trong trang phục áo dài lụa tại kỳ hội nghị ở Việt Nam năm 2006. Ảnh: AFP
Có ý kiến cho rằng, cần có lễ phục theo cả hướng hiện đại để dùng khi ngoại giao quốc tế, nhưng cũng cần có lễ phục theo hướng truyền thống để mặc trong ngày lễ lớn dân tộc, bà nghĩ sao?
Là cơ quan tham mưu cho nhà nước, chúng tôi đề xuất thiết kế 4 mẫu lễ phục, gồm: mẫu lễ phục của nam và nữ theo hướng hiện đại, mẫu lễ phục của nam và nữ theo hướng truyền thống. Chúng tôi đề xuất như vậy còn việc sử dụng thì tùy Chính phủ quyết định.
Đây là một cuộc thi thiết kế mới hoàn toàn chứ không phải là lấy cái này, cái kia đắp lên khăn đóng áo the hay áo dài truyền thống. Đây là một cuộc thiết kế nguyên vẹn theo nghĩa tạo hình đúng nghĩa của nó. Từ đó, tạo hình làm sao có bộ quần áo cho nam và cho nữ theo hướng nào cũng phải đẹp, hiện đại, phải thuận tiện, dễ sử dụng, hòa nhập, nhìn ai cũng phải thấy đẹp và muốn mặc.
Còn các nước trên thế giới thì sao, họ có mặc lễ phục không?
Các nước Đông Nam Á có lễ phục, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng có lễ phục… Lễ phục của mỗi nước đều thể hiện bản sắc riêng của mình, được kết hợp từ nhiều yếu tố như: văn hóa, lịch sử, điều kiện, thói quen, thẩm mỹ…
Có một điều khá thú vị là nước có lịch sử lâu đời thì càng quan tâm đến bản sắc. Trong khi đó, một số thể chế nhà nước không có Bộ Văn hóa, bởi vì họ không biết đặt cái gì lên làm bản sắc của mình.
Vậy thì vấn đề đặt ra với nước ta là: Mình nghĩ gì về bản sắc dân tộc trong thời đại này? Bản sắc đó mình nên bảo tồn phát huy như thế nào? Làm sao để vừa thể hiện được bản sắc văn hóa của mình vừa thể hiện được tính hợp thời đại? Đó là những câu hỏi rất lớn dành cho trí tuệ của các nhà thiết kế.
Nhắc lại đề án Quốc hoa trước đây, Bộ VHTT-DL đã tốn nhiều công sức để tìm ra sen hồng – Loài hoa được nhiều người ủng hộ làm Quốc hoa, nhưng rồi đến nay vẫn chưa có cơ quan nào công bố Quốc hoa. Vậy, với lễ phục, làm sao để không lặp lại như Quốc hoa?
Bộ VHTT-DL thực hiện quản lý nhà nước về biểu tượng văn hóa quốc gia theo quy định của pháp luật. Do vậy, việc tổ chức lễ phục là của Bộ VHTT-DL.
Nhận thức được điều này, Bộ cũng đề cập đến vấn đề sửa đổi Hiến pháp, trong đó Chủ tịch nước sẽ là người ký biểu tượng văn hóa của đất nước.
Xin trân trọng cảm ơn bà!
Theo Dương Tùng (Khampha.vn)
Lễ phục Việt Nam: Ai mặc?
Nguyên thủ quốc gia, người có tính chất đại diện cho nhân dân... sẽ mặc lễ phục trong dịp tiếp xúc ngoại giao, hội họp có tính chất quốc gia, lễ lớn của dân tộc.
Hiện nay Bộ VHTT - DL đang phát động cuộc thi thiết kế mẫu lễ phục Việt Nam. Mục đích, tìm ra bộ lễ phục để sử dụng trong các hoạt động quốc gia và quốc tế, nhằm tôn vinh, thể hiện ý thức tự hào của dân tộc và giữ gìn bản sắc văn hóa Việt Nam...
Nhân dịp này, PV có cuộc trao đổi với PSG, TS, họa sỹ, NSUT Đoàn Thị Tình (Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc)
Là một nhà nghiên cứu về trang phục Việt Nam, bà có suy nghĩ gì về lễ phục?
Lễ phục là sắc phục của mỗi dân tộc, hình thành do nhiều yếu tố: Môi trường, địa lý, hoàn cảnh tâm lý xã hội, truyền thống đất nước, nguồn nguyên liệu, giao lưu văn hóa...
Lễ phục là thể diện và niềm tự hào về văn hóa mặc dân tộc, chứ không phải là sáng tác thiết kế thời trang theo xu hướng mốt.
Ai sẽ mặc lễ phục, thưa bà?
Nguyên thủ quốc gia, người có tính chất đại diện cho nhân dân... sẽ mặc lễ phục trong dịp tiếp xúc ngoại giao, hội họp có tính chất quốc gia, lễ lớn của dân tộc...
Có câu "Y phục xứng kỳ đức", nghĩa là trang phục thế nào, con người thế ấy. Có lễ phục để có vị thế giao tiếp với nước ngoài.
Các lãnh đạo APEC trong trang phục áo dài lụa tại kỳ hội nghị ở Việt Nam năm 2006. Ảnh: AFP
Lãnh đạo nước ta hiện nay khi tiếp xúc ngoại giao hoặc ngày lễ lớn thường là bộ âu phục comple với nam, còn nữ là áo dài. Bà nhận xét gì về trang phục kiểu này?
Mặc bộ âu phục như hiện nay, tôi thấy, như vậy cũng được nhưng không nên. Hiện nay các nhà lãnh đạo của ta thường mặc bộ comple đen trong các buổi ngoại giao, nhưng hãy để ý đến màu sắc. Cần nghiên cứu để có màu sắc phù hợp hơn.
Tại sao bà để ý đến màu sắc?
Màu sắc là ký hiệu thông tin gây ấn tượng cảm xúc hơn nhiều ký hiệu khác. Theo tôi, quan trọng nhất vẫn là màu sắc, đó cũng là tín hiệu để người ta nhận biết được văn hóa Việt Nam.
Tôi lấy ví dụ ở nước Nga, khi vị tổng thống lên nhậm chức, bao giờ mặc bộ comple, nhưng là bộ comple có màu xanh, màu cờ của nước Nga.
Lễ phục Nhật Bản, có chiếc áo màu đen gần giống với "áo đuôi tôm" của châu Âu, còn quần màu ghi. Lễ phục đó tạo ấn tượng người Nhật rất hiện đại nhưng có nét dân tộc, tôi cảm nhận rằng rất "Nhật Bản".
Ví dụ cá nhân bà thích màu sắc nào ở lễ phục Việt Nam?
Cá nhân tôi thấy, lễ phục mang tính trang trọng, cần sự hòa điệu về màu sắc. Tôi đã từng có tham luận tại một hội thảo về chiếc áo dài nữ.
Với áo dài của nữ, nên sử dụng hai màu đen và đỏ nhưng là màu đỏ tía ấm (hoặc màu hỏa hoàng) tượng trưng cho phương nam nhiệt đới.
Hòa sắc tông tối và sáng giữa hai màu đen và đỏ tía, tăng độ cảm giác rực rỡ trong sáng của màu. Điều này cũn phù hợp với môi trường nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, quanh năm tồn tại trong tông xanh lục của lá cây và màu nâu của đất.
Nó cũng là một yếu tố thể hiện về nhân sinh quan, thế giới quan của cư dân văn hóa lúa nước.
Tôi cũng xin lưu ý, nếu chiếc áo dài của phụ nữ trở thành lễ phục, ai cũng mặc được, nhưng người đại diện cho đất nước trong các buổi làm việc có tính chất ngoại giao thì màu sắc cần khác đi.
Có ý kiến băn khoăn, trong một buổi lễ, người mặc lễ phục sẽ khác biệt và dễ tạo cảm giác đẳng cấp, phân biệt giàu nghèo với những người còn lại. Ví dụ như thời phong kiến trước đây, màu áo vàng thêu rồng chỉ dành cho vua?
Nhà nước đã có quy định về trang phục công sở, trang phục đến nơi công cộng, đền chùa... Như vậy, với người biết tự trọng, khi đến những nơi như vậy, họ đã cần phải chuẩn bị trang phục cho phù hợp.
Nếu thời phong kiến, trang phục của vua với rồng phượng thể hiện quyền uy. Nhưng ngày nay, người lãnh đạo với nhân dân cùng một chí hướng. Song người lãnh đạo ấy là đại diện cho nhân dân, bộ trang phục cần nói lên văn hóa dân tộc.
Ví dụ, một nguyên thủ quốc gia đến dự hội nghị, ông ta mặc comple, những người còn lại trong đoàn cũng mặc comple. Riêng vị nguyên thủ sẽ mặc bộ comple có màu sắc và một vài chi tiết riêng biệt, chỉ dành cho nguyên thủ. Sự khác nhau về màu sắc không tạo sự cách biệt về đẳng cấp, chỉ là sự phân biệt giữa người nguyên thủ và những người khác.
Thậm chí, chưa chắc bộ comple của ngyên thủ đã đắt tiề.n bằng bộ comple của người dân. Vì người dân có thể mua bộ comple đắt tiề.n tùy thích, nhưng bộ của nguyên thủ đã theo quy định.
Cũng như vậy, nữ nguyên thủ mặc lễ phục áo dài theo quy định, nhưng những phụ nữ khác cũng mặc áo dài và có thể thêm nhiều đồ trang sức khác. Như vậy, bộ áo dài của phụ nữ mặc tại một ngày lễ nào đó còn có thể đắt tiề.n hơn lễ phục của nguyên thủ.
Hiện nay có hai luồng ý kiến, lễ phục nên theo hướng hiện đại, cải cách từ âu phục comple. Có ý kiến ngược lại, nên theo hướng truyền thống lấy tinh thần từ chiếc áo dài truyền thống dành cho nam (khăn đóng, áo the). Bà nghiêng về phong cách nào?
Tôi không nghiêng về phong cách nào, nhưng theo tôi thì lễ phục của Việt Nam, cần mang cả yếu tố hiện đại và yếu tố dân tộc và thuận tiện, phù hợp người Việt Nam. Tôi ví dụ, nước Nhật, Nga mặc comple nhưng họ không mất bản sắc dân tộc.
Ngoài ra, tùy từng trường hợp thích nghi với môi trường tiếp xúc mà mặc lễ phục. Có ý kiến cho rằng, nên có hai mẫu lễ phục, nhưng không phải chọn hai bộ lễ phục để mặc đồng thời.
Lễ phục cần có quy định dành cho đối nội riêng, đối ngoại riêng. Khi đối nội, mặc theo phong cách dân tộc, hợp với ngày lễ lớn. Khi đi đối ngoại, mặc cho hòa hợp với với cộng đồng quốc tế, không "xa lạ" với bạn bè quốc tế.
Xin trân trọng cảm ơn bà!
Theo Dương Tùng (thực hiện) (Khampha.vn)
"Việt Nam nên có hai mẫu lễ phục" Việt Nam nên có hai bộ lễ phục, một bộ mang phong cách hiện đại dùng cho dịp ngoại giao; một bộ lễ phục mang phong cách truyền thống, mặc vào dịp lễ lớn trong nước. Đó là đề xuất của ông Dương Trung Quốc, Tổng thư ký Hội sử học Việt Nam tại lễ phát động cuộc thi mẫu lễ phục Nhà...