Lãi suất tăng chóng mặt

Dù room tín dụng hạn hẹp nhưng cuộc đua huy động vốn giữa các ngân hàng (NH) ngày càng nóng.

Không chỉ tăng lãi suất huy động, các NH đang chạy đua phát hành chứng chỉ tiền gửi với lãi suất cao nhằm thu hút nguồn vốn dài hạn.

Nhiều ngân hàng tăng lãi suất huy động lên 8 – 9%/năm l Trong ảnh: người dân gửi tiết kiệm tại một ngân hàng ở TP.HCM – Ảnh: QUANG ĐỊNH

Trong khi đó lãi suất trên thị trường liên ngân hàng nhảy múa quanh mức 8 – 9%/năm, gấp vài chục lần so với bốn tháng trước.

10 triệu đồng đã được lãi suất 8,4%/năm

Chỉ gần hai tuần sau khi ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất điều hành và trần lãi suất huy động kỳ hạn dưới 6 tháng, lãi suất tiền gửi đã tăng chóng mặt.

Ngân hàng Bản Việt vừa thông báo phát hành chứng chỉ tiền gửi với lãi suất lên tới 8,4%/năm kỳ hạn 18 tháng, lãnh lãi cuối kỳ chỉ với mức tiền gửi từ 10 triệu đồng. Những kỳ hạn khác cũng có mức lãi suất khá cao như kỳ hạn 6 tháng lãi suất 7,5%/năm, 9 tháng là 7,8%/năm, 12 tháng 8%/năm… Lãi suất trên được cố định trong suốt thời gian gửi.

Nhưng lãi suất này chưa phải là cao nhất thị trường hiện nay. Một ngân hàng cổ phần nhỏ khác dù công bố lãi suất chứng chỉ tiền gửi cao nhất cho kỳ hạn 85 tháng là 8,2%/năm, nhưng thực tế trả lãi đến 8,5%/năm.

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, nếu chỉ một tháng trước, mức lãi suất huy động 7,8%/năm, 8%/năm rất hiếm hoi và chỉ áp dụng cho các món tiền gửi trăm tỉ đồng thì nay mức lãi suất này đã là quá khứ khi các ngân hàng tìm đủ mọi cách để hút nguồn tiền, dù chỉ là món tiền nhỏ, từ 10 triệu đồng.

Nhiều chương trình huy động có tên rất “kêu” được tung ra như “Toàn dân huy động”, “Tổng lực tiếp thị, bán hàng”. Với chương trình “Toàn dân huy động” một ngân hàng huy động tổng lực và cộng điểm KPI cuối năm theo doanh số huy động được cho nhân viên các bộ phận. Có ngân hàng niêm yết lãi suất huy động thấp hơn nhưng cho nhân viên chào lãi suất cao hơn.

Lãi suất tăng khiến không chỉ người vay mà người gửi tiền cũng chóng mặt. Chị M.T.H. (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết trong tuần qua, chị được nhân viên của ba ngân hàng gửi thông báo tăng lãi suất huy động.

“Tôi phân vân không biết chọn gửi ngân hàng nào vì chỉ trong vài ngày mà có ngân hàng đã tăng lãi suất huy động đến hai lần. Đếm sơ sơ đã có hơn năm ngân hàng áp dụng lãi suất 8 – 8,5%/năm”, chị M.T.H. chia sẻ.

Tình trạng “rượt đuổi” lẫn nhau dẫn đến có ngân hàng trong một tuần tăng lãi suất hai lần, và theo thừa nhận của giám đốc một chi nhánh MB tại Hà Nội thì lãi suất sẽ phải tăng tiếp trong tháng tới.

“Nhìn mặt bằng chung, các ngân hàng đều đang đẩy lãi suất đầu vào nhằm hút tiền trong dân. Do đó, để đảm bảo hoạt động của ngân hàng và phù hợp với tình hình biến động chung trên thị trường, dường như không có ngân hàng nào đứng ngoài cuộc”, vị giám đốc chi nhánh MB nói về việc tăng lãi suất huy động.

Ngoài sản phẩm tiết kiệm, trên thị trường có ngân hàng cũng phối hợp với đối tác để phát hành sản phẩm liên kết với lãi suất rất cao. Như lãi suất tiền gửi trên ngân hàng số Cake by VPBank (sản phẩm kết hợp giữa VPBank và Be Group) có lãi suất tiền gửi 36 tháng lên đến 8,2%/năm cho món gửi trên 300 triệu đồng.

Với 10 triệu đồng đã được lãi suất 8,4%/năm thu hút người gửi tiết kiệm – Ảnh: QUANG ĐỊNH

Xuất hiện những biến tướng

Thị trường đang chứng kiến cùng lúc lãi suất VND tăng mạnh trên thị trường liên ngân hàng (nơi các ngân hàng vay mượn lẫn nhau) và lãi suất huy động vốn dân cư và doanh nghiệp tăng từng ngày.

Cụ thể lãi suất liên ngân hàng ngày 4-7 đã tăng mạnh ở các kỳ hạn. Lãi suất VND qua đêm có những giao dịch chào vay lên tới 8 – 9%/năm, thậm chí cao hơn. Các kỳ hạn khác cũng đã giao dịch quanh 7,5%/năm.

Giám đốc khối khách hàng cá nhân một ngân hàng cổ phần lớn tại TP.HCM cho biết ngân hàng này không thể đứng ngoài cuộc đua phát hành chứng chỉ tiền gửi, bởi một lượng lớn tiền gửi tiết kiệm ngắn hạn đã bị rút ra khỏi ngân hàng để chuyển sang mua chứng chỉ tiền gửi lãi suất cao tại một số ngân hàng khác. Từ đó buộc các ngân hàng cũng phải tham gia nếu không muốn bị mất vốn.

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, do cạnh tranh huy động vốn gay gắt nên trên thị trường đã xuất hiện các biến tướng. Theo quy định chứng chỉ tiền gửi không cho phép rút trước hạn mà chỉ có thể cầm cố, chuyển nhượng… Do quy định này nên hiện có ngân hàng phát hành chứng chỉ tiền gửi kỳ hạn dài 60 – 80 tháng nhưng áp dụng cơ chế lãi bậc thang.

Theo đó chỉ cần sau 6 tháng 1 ngày là người gửi có thể rút vốn qua hình thức chuyển nhượng và được hưởng lãi suất 6,7%/năm. Gửi càng dài lãi suất giảm trừ càng ít.

“Thời gian qua ngân hàng đã tăng lãi suất huy động kỳ hạn trên một năm nhưng số người gửi tiết kiệm kỳ hạn dài rất ít. Vì nếu gửi dài mà cần tiền rút trước hạn thì phần tiền rút trước hạn chỉ được hưởng lãi suất không kỳ hạn…, còn mua chứng chỉ thì chỉ cần vài tháng sau đã có thể rút mà vẫn hưởng lãi cao. Đây là lý do mà hầu hết các ngân hàng phải chuyển sang phát hành chứng chỉ tiền gửi dài hạn và áp lãi suất bậc thang”, giám đốc một ngân hàng nói.

Lãi suất cho vay chịu áp lực tăng

Ông Đặng Ngọc Cảnh – giám đốc phân tích kinh tế và thị trường tài chính Techcombank – cho hay tình hình thị trường thời gian qua biến động rất lớn. Thanh khoản VND từ trạng thái dư thừa của năm 2020 – 2021 đã đảo chiều.

Lãi suất liên ngân hàng cũng tăng vọt từ mức chưa đến 1%/năm lên 6 – 7%/năm ở các kỳ hạn. Huy động của hệ thống NH năm nay ở mức thấp kỷ lục, chín tháng đầu năm chỉ tăng 4% trong khi các năm khác tăng 8 – 9%. Thanh khoản thị trường phần nào đã gây áp lực lên lãi suất.

Chưa kể Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) liên tục tăng lãi suất đồng đô la khiến lãi suất VND trở nên kém hấp dẫn, dòng ngoại tệ bằng USD có xu hướng ít vào Việt Nam hơn, từ đó gây áp lực lên tỉ giá. Theo tính toán, từ đầu năm đến nay USD đã tăng giá khoảng 5%.

Theo ghi nhận lãi suất huy động tăng đã đẩy lãi suất cho vay lên mặt bằng mới. Ngay khoản vay cầm cố sổ tiết kiệm, đa số các NH áp dụng lãi vay sẽ cao hơn lãi suất huy động 2,7 – 3%/năm với cùng kỳ hạn. Cá biệt, có NH để mức chênh lệch tới 3,8 – 4%/năm.

Dù lãi suất cao nhưng VPBank còn không cho vay đối với khoản vay được cầm cố bằng sổ tiết kiệm online. Lý do: bị cạn hạn mức tín dụng.

Về lãi suất cho vay, ông Nguyễn Quốc Hùng – tổng thư ký Hiệp hội ngân hàng – cho rằng khó có thể giữ được ổn định khi lãi suất đầu vào tăng. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh lúc này ngân hàng nên cân nhắc ở mức độ phù hợp để chia sẻ với khách vay. Vì suốt hai năm qua, ngân hàng đã lãi quá cao rồi.

Ông Hùng cũng nhận định lãi suất huy động tăng, trong bối cảnh kinh doanh có những rủi ro bất ổn, nếu có tiền nhàn rỗi, đa số người dân sẽ chọn gửi tiền vào ngân hàng. “Còn việc mua bất động sản nên cân nhắc thận trọng. Do ngân hàng tiếp tục kiểm soát chặt tín dụng vào lĩnh vực này, nên giá bất động sản sẽ khó có thể tiếp tục tăng cao như mấy năm vừa qua”, ông Hùng nói.

Để đáp ứng nhu cầu vốn, các chuyên gia kinh tế cho rằng doanh nghiệp cần đẩy mạnh phát hành trái phiếu thay vì trông đợi vốn tín dụng ngân hàng như lâu nay. Với nghị định 65 về phát hành trái phiếu riêng lẻ vừa được ban hành, các doanh nghiệp làm ăn tốt, hoạt động công khai, minh bạch sẽ huy động vốn trái phiếu thuận lợi.

Doanh nghiệp chịu tác động kép

Ông Nguyễn Thái Linh – giám đốc Công ty TNHH giấy vi tính Liên Sơn – cho hay phía ngân hàng đã thông báo tăng lãi suất cho vay thêm khoảng 1%/năm, lên mức 8,3 – 9%/năm do mặt bằng lãi suất huy động tăng lên. Đáng nói là việc tăng lãi suất diễn ra ngay giai đoạn cuối năm khi các doanh nghiệp rất cần vốn để sản xuất kinh doanh. Những nhà nhập khẩu cũng phải mua USD giá cao dẫn đến giá nguyên vật liệu đầu vào tăng lên, do vậy giá thành đầu ra sản phẩm sẽ tăng lên.

Tại hội thảo Dự báo kinh tế vĩ mô 2023: quản trị thanh khoản cho doanh nghiệp Việt do Techcombank tổ chức ngày 4-10, các chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp đang chịu tác động kép do lãi suất và tỉ giá cùng tăng và rủi ro dòng vốn khi hạn mức tín dụng của các NH đã cạn.

Ông Đặng Ngọc Cảnh cho hay sức ép tăng lãi suất là không nhỏ. Lãi suất huy động tính bình quân gia quyền trong 6 tháng tăng 0,8%/năm (tính chung cả với các NH CP nhà nước lớn). Còn nếu tính riêng nhóm các NH nhỏ thì mức tăng cao hơn nhiều.

Tỉ giá biến động mạnh, do vậy những doanh nghiệp xuất khẩu được lợi nhưng những doanh nghiệp nhập khẩu mà không có nguồn thu ngoại tệ từ xuất khẩu thì phải nhập hàng hóa với chi phí đắt hơn. Tương tự với doanh nghiệp vay nợ ngoại tệ.