Kiến trúc độc đáo của nghi môn đẹp bậc nhất xứ Nghệ

Đến tham quan phủ Đàng Cao ở xã Đại Đồng, huyện Thanh Chương, du khách không khỏi trầm trồ thán phục trước vẻ đẹp cổ kính, uy nghi của nghi môn 3 tầng được đánh giá là đẹp bậc nhất xứ Nghệ.

Phủ Đàng Cao tọa lạc giữa cánh đồng Am, xã Đại Đồng được xây dựng từ thời Lê để thờ các danh tướng họ Nguyễn Cảnh có công lao to lớn với đất nước, như Thái phó Tấn quốc công Nguyễn Cảnh Hoan, Cường quận công Nguyễn Cảnh Vạn, Phó nham hầu Nguyễn Cảnh Yên. Trong khuôn viện rộng gần 2000m2 có nhiều công trình: nghi môn, hạ điện, trung điện, thượng điện, sân, hồ sen… Ảnh: Huy Thư

Trong đó, nghi môn là công trình có kiến trúc độc đáo nhất, được khởi công xây dựng năm 1938, hoàn thành năm 1941. Trong ảnh: Nghi môn phủ Đàng Cao nhìn từ phía trước. Ảnh: Huy Thư

Nghi môn có nhiều hạng mục như lầu, trụ biểu, tượng canh, cột đèn… liên kết nhau tạo nên một thể thống nhất, có hình khối uy nghi, vừa có đường nét hoa văn mềm mại, sắc sảo, in đậm dấu ấn kiến trúc giao thoa Âu – Á. Trong ảnh: Nghi môn phủ Đàng Cao nhìn từ phía sau. Ảnh: Huy Thư

Lầu nghi môn có 3 tầng cao hơn 10m, được tạo nên bởi 4 cột trụ lớn. Thân và đỉnh trụ được giật cấp và trang trí các họa tiết hình học… Các trụ nối với nhau tạo nên 4 cửa thông ra 4 hướng. Trên cửa trước có khắc 3 chữ Hán lớn “cao – thiên – phối”. Mái tầng 1 được đổ bê tông chụm lại thành hình vòm, có trang trí sao vàng, hoa dây… Ảnh: Huy Thư

Tầng 2, mặt trước và sau có 2 cửa hình tròn được trang trí tre, trúc, hoa dây, họa tiết hình học, cuốn thư. Các mái ngói tầng 3 của nghi môn cuốn đầu đao cong vút với những hình rồng mềm mại, uyển chuyển. Hoành tráng, độc đáo trong kiến trúc; cân đối, hài hòa trong bố cục, thẩm mỹ; mềm mại, sắc nét trong từng chi tiết, nghi môn đã làm nên vẻ đẹp riêng hiếm có cho phủ Đàng Cao – Di tích Lịch sử – Nghệ thuật cấp tỉnh. Ảnh: Huy Thư

Các trụ biểu của nghi môn gắn với các bức tường xuyên hoa, điểm chữ “thọ”, phía trên đắp nổi hình nghê chầu, rồng lượn, hoa lá… Những pho tượng hình người, hình “tứ linh”, những bức tranh phong cảnh đắp nổi trên tường là những tác phẩm tuyệt đẹp, thể hiện tài năng điêu luyện và đầu óc thẩm mỹ tinh tế của những nghệ nhân xưa. Ảnh: Huy Thư

Được biết, quá trình chuẩn bị nguyên liệu xây dựng nghi môn kéo dài cả năm trời. Ngày đó, con cháu dòng họ Nguyễn Cảnh thay phiên nhau gánh cát, chở cát bằng xe cút kít từ sông Lam về phủ, tự đóng gạch, nấu gạch, gánh đá, nấu vôi… Trong ảnh: Hình rồng mềm mại đắp bằng vôi vữa, mảnh sành, sứ “lượn” trên nghi môn. Ảnh: Huy Thư

Ngày đó, xi măng không sẵn như bây giờ, phải “xin phép hàng tổng” ra tận Hải Phòng “mới mua được mấy tấn”, nên vữa xây dựng chủ yếu làm từ vôi, cát, nhựa cây bời lời và mật mía. Dòng họ Nguyễn Cảnh đã huy động con cháu vào rừng, chặt rất nhiều cây bời lời về để ngâm lấy nhựa. Móng nghi môn chủ yếu đóng bằng cọc tre già. Trong ảnh: Đề tài “liên quy”, được đắp nổi sống động, mềm mại trên bờ tường nghi môn. Ảnh: Huy Thư

Các cụ cao tuổi họ Nguyễn Cảnh cho biết, ngày khánh thành nghi môn, cả họ tổ chức ăn mừng. Lúc “tất công” hết 1.300 quan tiền, do xây dựng kéo dài mấy năm, tốn nhiều công sức, tổ thợ “bị lỗ” nên “xin thêm tiền”. Trong ảnh: Hình ảnh nghê chầu trên trụ biểu mang vẻ đẹp uy nghi, vững chãi. Ảnh: Huy Thư

Hơn 80 năm đã trôi qua, những người thợ xây dựng công trình xưa đã thành người thiên cổ, nhưng nghi môn thì vẫn uy nghi, sừng sững giữa cánh đồng làng. Nghi môn phủ Đàng Cao có kiến trúc độc đáo, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Vô băng – Pháp với kiến trúc cổ truyền phương Đông là một tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, được đánh giá là nghi môn đẹp bậc nhất trong hệ thống các di tích ở xứ Nghệ. Ảnh: Huy Thư