Không cần bài báo quốc tế, nghiên cứu sinh từ 2017 tới nay vẫn được tốt nghiệp
Theo quy chế mới, nghiên cứu sinh được công nhận trúng tuyển vào năm 2017, 2018, 2019, 2020 tới đây sẽ tốt nghiệp mà không cần bài báo quốc tế gây nhiều tranh cãi.
Ngay sau khi ban hành quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ, Bộ GD&ĐT vấp phải sự phản đối từ nhiều chuyên gia, nhà khoa học. Lý do, quy chế mới bỏ quy định nghiên cứu sinh tiến sĩ phải sở hữu ít nhất 2 công bố trên tạp chí quốc tế và thay đổi chuẩn đầu ra ngoại ngữ.
Một điểm khác trong quy chế đào tạo tiến sĩ năm 2021 cũng được các nhà khoa học quan tâm. Tại khoản 2, Điều 24 quy định: “Cơ sở đào tạo quyết định việc áp dụng khoản 2 Điều 5 (bỏ yêu cầu bắt buộc phải có công bố quốc tế đối với nghiên cứu sinh) và điểm c điểm d khoản 1 Điều 14 (bỏ yêu cầu bắt buộc phải có công bố quốc tế với người hướng dẫn) của quy chế này với khóa đã tuyển sinh trước ngày thông tư này hiệu lực thi hành”.
Tốt nghiệp theo chuẩn mới
Theo hiệu trưởng một trường đại học về kinh tế tại Hà Nội, những quy định bắt buộc về công bố quốc tế từng được coi là điểm đột phá, “linh hồn” của quy chế tuyển sinh và đào tạo năm 2017 so với các năm trước đó. Tuy nhiên, quy chế mới lại đang phủ nhận điểm tích cực trên.
Việc tuyển sinh, đào tạo tiến sĩ theo quy chế cũ nhưng lại thực hiện chuẩn đầu ra theo quy chế mới là bất thường và không hợp lý.
Chuyên gia lấy ví dụ, trước đây, trong quy chế đào tạo tiến sĩ năm 2017, Điều 32 quy định, các khóa tuyển sinh đã có quyết định công nhận nghiên cứu sinh trước thời điểm thông tư này có hiệu lực thi hành, cơ sở đào tạo thực hiện theo quy định của quy chế đào tạo tiến sĩ ban hành trước đó. Điều 48 quy chế đào tạo tiến sĩ năm 2009 cũng quy định tiêu chuẩn đầu ra mới chỉ được dụng sau 3 năm kể từ khi thông tư mới có hiệu lực, các khóa đã tuyển sinh theo thông tư cũ sẽ áp dụng chuẩn đầu ra theo thông tư cũ.
Có lẽ, quy định này đang nới lỏng, tạo điều kiện cho nghiên cứu sinh một số lĩnh vực khoa học xã hội, tư tưởng lâu nay bị vướng công bố quốc tế để họ có thể thuận lợi ra trường trong thời gian tới.
GS TSKH Nguyễn Đình Đức cho biết, trong quản lý đào tạo, nghiên cứu sinh khi nhập học theo quy chế nào thì thường phải ra trường theo quy chế ấy. Tuy nhiên, quy chế đào tạo tiến sĩ mới lại cho phép tất cả các khóa tuyển sinh theo quy chế cũ được áp dụng chuẩn đầu ra theo quy chế mới, tức là sẽ bỏ đi yêu cầu công bố quốc tế. Thực sự, đây là bước thụt lùi, xóa bỏ hoàn toàn điểm tiến bộ ưu việt nhất của quy chế 2017.
Video đang HOT
GS Đức nhấn mạnh, tiến sĩ là bậc đào tạo cao nhất 8/8 trong khung năng lực trình độ quốc gia. Những ai đã, đang và sẽ làm tiến sĩ theo đúng nghĩa chân chính, thực chất đều phải chấp nhận và trải qua những thử thách, gian nan trong quá trình học tập để tiến bộ, trưởng thành hơn.
Chất lượng tiến sĩ yếu kém sẽ để lại hậu quả không chỉ cho giáo dục đại học mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển và hội nhập của đất nước. Chất lượng tiến sĩ kém kéo theo chất lượng giáo sư, phó giáo sư cũng đi xuống.
Theo tinh thần của quy chế mới thì hầu hết các nghiên cứu sinh được công nhận trúng tuyển vào các năm 2017, 2018, 2019, 2020 sẽ tốt nghiệp mà không cần đến bài báo quốc tế.
Nghiên cứu khoa học. (Ảnh minh hoạ)
Mỗi ngành một khác
Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, quy chế đào tạo tiến sĩ năm 2017 yêu cầu nghiên cứu sinh chỉ cần 2 báo cáo bằng tiếng nước ngoài ở hội thảo quốc tế có phản biện, hoặc 2 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện mà không quy định hội thảo quốc tế nào, tạp chí của nước nào và uy tín đến đâu.
Trong thực tế, nhiều tạp chí nước ngoài không được một số hội đồng ngành của Hội đồng Giáo sư Nhà nước chấp nhận. Quy chế đào tạo tiến sĩ năm 2021 quy định cụ thể, bài báo tạp chí nước ngoài, báo cáo tại hội nghị quốc tế phải nằm trong danh mục Scopus hoặc WoS.
Theo Thứ trưởng Sơn, hiện nghiên cứu sinh trong nước khá vất vả vì thiếu nhiều điều kiện nghiên cứu và hỗ trợ tài chính so với các nước phát triển. Khả năng công bố quốc tế đối với các ngành, lĩnh vực cũng rất khác nhau.
Bên cạnh đó, thời gian đào tạo tiêu chuẩn của nghiên cứu sinh từ 3 đến 4 năm, trong khi để ra được kết quả mới, nhiều khi phải mất 2 năm hoặc thậm chí lâu hơn nữa. Việc gửi đăng các bài báo ở các tạp chí quốc tế uý tín thường mất nhiều thời gian, thực tế sẽ gây khó khăn và rủi ro cho nghiên cứu sinh.
Theo thống kê từ Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), trong 10 năm (2010 – 2020), trên 2.000 công bố khoa học liên quan đến đề tài luận án tiến sĩ nhưng chỉ có 50 công bố quốc tế, tức khoảng 2,5%.
Mặt khác, theo thông lệ quốc tế, tuy việc nghiên cứu sinh phải đạt công bố là chuẩn mực nhưng rất ít quốc gia có văn bản pháp quy về việc này, mà mỗi trường đại học sẽ tự chủ quyết định. Nếu chúng ta lên mạng tra cứu sẽ thấy rất nhiều trường đại học nổi tiếng của châu Âu hay Mỹ không có quy định cứng.
Quy chế đào tạo tiến sĩ mới: Mâu thuẫn và kéo lùi chuẩn so với thế giới
TS Trần Lê Hưng cho rằng, nếu Việt Nam muốn hòa nhập với thế giới thì cần có chuẩn đầu ra trong đào tạo bậc tiến sĩ ở mức chuẩn như quốc tế.
Vừa qua, Bộ GD&ĐT ban hành quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ mới, trong đó bỏ quy định nghiên cứu sinh tiến sĩ phải có ít nhất 2 công bố trên tạp chí quốc tế. Thông tin này nhận được nhiều sự quan tâm của giới chuyên gia học thuật.
Bên cạnh những ý kiến ủng hộ, nhiều chuyên gia cho rằng, nghiên cứu sinh tối thiểu phải có công bố quốc tế để tăng cường khả năng hội nhập. Thế nhưng quy chế mới lại không cần công bố quốc tế cả người hướng dẫn và nghiên cứu sinh. Đó rõ ràng là bước lùi của khoa học.
Từng có kinh nghiệm hơn 11 năm học tập, nghiên cứu khoa học ở Pháp, TS Trần Lê Hưng, giảng viên Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, ở Pháp nói riêng và thế giới nói chung, muốn bảo vệ thành công luận án tiến sĩ thì bắt buộc nghiên cứu sinh phải sở hữu tối thiểu 2 bài báo đăng trên các tạp chí uy tín quốc tế của ISI/Scopus.
Tuy nhiên, trong quy chế đào tạo tiến sĩ mới được Bộ GD&ĐT ban hành gần đây, thiếu đi các quy định về công bố quốc tế. Điều này có phần không hợp lí và xa rời chuẩn chung của thế giới.
Nghiên cứu sinh nhận bằng tốt nghiệp. (Ảnh minh hoạ: GDTĐ)
Theo TS Hưng, việc hoàn thành luận văn hay sở hữu bài báo công bố quốc tế là một hình thức vinh danh, ghi nhận thành quả trong nghiên cứu của chính các bạn nghiên cứu sinh. Hơn nữa, với những bài báo quốc tế, không chỉ giáo sư hướng dẫn của các bạn ghi nhận mà sẽ được cả quốc tế ghi nhận. Việc làm này không đơn thuần vì cá nhân người nào đó mà làm vì cộng đồng khoa học quốc tế.
Vì vậy, ông cho rằng: "Sở hữu bài báo công bố quốc tế không chỉ là điều kiện cần mà là bắt buộc. Bởi, nếu đã làm nghiên cứu, phải có kết quả và được công bố rộng rãi; còn không có kết quả thì không thể đ.ánh giá thực lực của người làm khoa học. Nếu Việt Nam muốn hòa nhập với thế giới, cần có chuẩn đầu ra trong đào tạo tiến sĩ với quốc tế. Việc quy định nghiên cứu sinh sở hữu hai bài báo quốc tế trước khi tốt nghiệp là điều cần thiết".
Bài báo quốc tế là minh chứng rõ ràng nhất khẳng định chất lượng đào tạo của trường, sự chăm chỉ, nghiêm túc trong nghiên cứu của nghiên cứu sinh. Đồng thời, đó cũng là hành trang giúp các tiến sĩ bước ra nước ngoài tự tin hơn với bạn bè trên thế giới. Không có công bố quốc tế, chúng ta lấy thành tích gì để hội nhập, giao lưu với chuyên gia nước ngoài, TS Hưng thẳng thắn nêu quan điểm và cho rằng, quy chế 18 đưa ra thước đo mới bằng cách kéo lùi chuẩn. Đây là sự mâu thuẫn.
Câu hỏi được ông đặt ra, như thế nào là nghiên cứu sinh?
Cần phân biệt rõ giữa người xuất sắc hoàn thành luận án tiến sĩ khác với người cứ bỏ t.iền ra đóng học 3 năm để mang danh nghiên cứu sinh.
Theo ông, bằng tiến sĩ chỉ là hành trang để bước vào việc nghiên cứu chuyên sâu. Các nghiên cứu sinh sau khi tốt nghiệp tiến sĩ không đồng nghĩa với việc trở thành nhà nghiên cứu khoa học thực thụ. Do đó, tấm bằng này chỉ là chứng nhận ban đầu giúp người làm khoa học có các kỹ năng nghiên cứu, không phải cứ có bằng là bước chân hoàn toàn vào con đường nghiên cứu.
"Ngay cả tôi, khi có bằng tiến sĩ rồi, vẫn phải tiếp tục nghiên cứu để có những công bố đóng góp cho khoa học trên thế giới chứ không phải có bằng tiến sĩ xong để đó. Do đó, cần đưa ra quy chuẩn nhất định để chứng tỏ đạt chuẩn tiến sĩ phù hợp với thế giới, không phải học xong rồi bỏ đấy là không được" , TS Hưng chia sẻ và kiến nghị việc "kéo lùi chuẩn" như quy chế mới của Bộ GD&ĐT không phù hợp, nên cân nhắc thay đổi lại những quy chuẩn vừa ban hành.
Ngoài ra, nhiều năm về trước, ở Việt Nam từng xuất hiện vấn đề chạy thành tích công bố quốc tế. Một bộ phận không nhỏ các nghiên cứu sinh bỏ t.iền ra để đăng những cái công bố rất dễ dàng. Đây là hình thức mua bán. Và trong hội liêm chính, các nhà khoa học cực kỳ lên án, phản đối hành động gian lận trên.
Theo vị giảng viên Đại học Công nghệ, thay vì "hạ chuẩn" quy chế đào tạo tiến sĩ, Bộ GD&ĐT có thể đưa nhiều giải pháp hơn. Ví dụ, quy định cụ thể về những báo được đăng, loại trừ báo trả t.iền, hoàn toàn có thể kiểm soát được vấn đề này. Khi chúng ta có quy định chặt chẽ, những tạp chí lớn sẵn sàng đăng miễn phí cho các nghiên cứu sinh có thực lực và tài năng thật sự.
Có thật dễ trở thành Tiến sĩ tại Việt Nam hơn? Đ.ánh giá những đổi mới trong quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ là tích cực, GS.TSKH Trần Duy Quý cũng lưu ý không nên quá máy móc. Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành Thông tư 18/2021/TT-BGDĐT về Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ thay thế Thông tư 08/2017/TT-BGDĐT. Đi kèm...
