Kết hôn, sinh con: Chuyện không phải của… độ tuổi

Đã qua rồi cái thời sinh con để nối dõi, lấy chồng vì… nên lấy chồng. Kết hôn, sinh con – hai điều khởi đầu và hệ quả ấy chỉ đến tốt nhất khi người trong cuộc sẵn sàng cả về sinh lý lẫn tâm lý.

Sau COVID-19, câu chuyện gây xôn xao những ngày vừa qua chính là quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc khuyến khích kết hôn, sinh con sớm, nhằm cân bằng độ tuổi dân số trong tương lai. Một quyết định có tính tầm xa cho chiều dài đất nước, nhưng vẫn còn quá nhiều điều để nói về nó.

Trong Quyết định 588/QĐ-TTg ngày28/4/2020, độ tuổi 30 đựơc đặt ra như một cột mốc, trong đó quan trọng nhất là khuyến khích kết hôn và sinh con trước 30; sinh con thứ 2 không sau 35… Thực tế, đó là cột mốc của sinh lý. 25 – 30 là lứa tuổi người phụ nữ đạt mức cao nhất về tính hoàn thiện của các chức năng sinh sản, là giai đoạn tràn trề sinh lực. Đây là lứa tuổi tối ưu để làm vợ, làm mẹ.

Tuy nhiên, kết hôn và sinh con lại là chuyện không chỉ riêng của vấn đề sinh lý, mà cần được bắt đầu từ một vấn đề khác, tiên quyết và quan trọng không kém: tâm lý.

Hôn nhân chỉ hạnh phúc khi người trong cuộc đã sẵn sàng tâm lý để bước vào giai đoạn mới

Luật Hôn nhân và Gia đình hiện tại quy định độ tuổi kết hôn của nam là đủ 20 tuổi trở lên, nữ là đủ 18 tuổi trở lên. Độ tuổi trên được cho là căn cứ về tâm sinh lý, về sinh học. Nhưng thực tế, nhất là ở đô thị lớn, đây chỉ là độ tuổi phù hợp cho việc bắt đầu chức năng sinh sản và giao cấu – rất đơn thuần về sinh lý. Và việc kết hôn ở độ tuổi này dường như không tồn tại ở các đô thị.

Theo các nhà tâm lý học, không phải 15, 16 hay 17, phụ nữ ở tuổi 30 mới đúng là vành trăng tròn. Phụ nữ 30, vừa đi qua giai đoạn chuyển giao của những mộng mơ và thực tại; kịp trưởng thành, đủ trải nghiệm để có cái nhìn bao quát về nhân sinh quan; đủ cân bằng giữa mộng mơ và lý trí; đủ tài chính hoặc có phương án tài chính để quyết định được những điều phục vụ cho cuộc sống theo hướng tích cực. Với những điều đó, nhiều nhà nghiên cứu xã hội đã ví phụ nữ 30 như ly rượu sánh, đủ độ chín và vừa độ nồng. Chỉ là, ngay cả về lý thuyết, không có người phụ nữ nào khi vừa kịp nhận diện và nắm bắt được cuộc sống của mình, lại muốn… lấy chồng ngay.

Điều đó có nghĩa, với bối cảnh xã hội Việt Nam hiện tại, phụ nữ (thậm chí là đàn ông, đối tượng vốn được “là chính mình” sớm hơn phụ nữ, vì không bị mặc định bởi những lễ giáo của văn hóa Á Đông) chỉ chín chắn khi đạt ngưỡng tuổi 30. Những quyết định quan trọng của cuộc đời nếu diễn ra trước đó, thường dễ rơi vào giai đoạn chuyển tiếp kế cận: chịu đựng, và hệ quả tiếp theo dễ thường là giằng xé, đổ vỡ, bi kịch…

Điều đó dẫn đến sự viên mãn trong cuộc sống hôn nhân, điều tiên quyết cho một xã hội thu nhỏ (là gia đình) trước khi đem lại điều đúng đắn cho xã hội, là rất ít. Mà như thế, không hề là lý thuyết khi cho rằng ngay cả khi dân số trẻ hóa, nguồn năng lực cạnh tranh của quốc gia cũng sẽ chẳng tăng lên, bởi khi ấy nguồn nhân lực đó cũng đang phải căng mình giải quyết các vấn đề nội tại.

Quyết định 588/QĐ-TTg chỉ nên dừng ở các biện pháp khuyến sinh, vì sau cùng lựa chọn vẫn thuộc về từng cá nhân.

Quyết định 588/QĐ-TTg là quyết định mang tính khuyến khích. Trong đó, nhiều “ưu đãi” được dành cho người “tuân thủ”, như được ưu tiên mua nhà ở xã hội, giảm thuế… Đó là một chính sách đúng đắn cho đường dài cân bằng nhân lực đất nước, và Việt Nam không phải là nước đầu tiên áp dụng.

Chính Phủ Nhật Bản, để giải quyết vấn đề giản sinh, ra chính sách thưởng tiền cho những phụ nữ sinh con, miễn phí chi phí sinh nở, yêu cầu các công ty phải ưu tiên tối đa điều kiện làm việc cho các phụ nữ là mẹ; Trung Quốc đang nghiên cứu tạo hành lang luật pháp để người trẻ sớm kết hôn và tăng tỷ lệ sinh; Kể từ năm 2013, mỗi trẻ sơ sinh ở Lestijrvi, một trong những thị trấn nhỏ nhất ở Phần Lan, đã được ‘định giá’ 10.000 euro; Pháp cung cấp nhiều loại phúc lợi và trợ cấp bao gồm ‘tiền hỗ trợ sinh’ khoảng 950 euro, trợ cấp nuôi con hàng tháng và nhiều khoản trợ cấp gia đình tăng theo số lượng con cái, được giảm thuế thu nhập và được trợ cấp tiền giữ trẻ vào ban ngày…

Sẽ không có gì đáng nói nếu Quyết định 588/QĐ-TTg không chỉ dừng lại ở đó. Bên cạnh các ưu đãi mang tính khuyến khích, Quyết định còn gợi mở việc tăng trách nhiệm đóng góp xã hội đối với những người không sinh con… Tới đây, Quyết định đã mang tính áp đặt, mà sự áp đặt lên lựa chọn cá nhân, tự do cá nhân luôn là điều không bao giờ được đồng thuận.

Rõ ràng rằng, không nên và sẽ không thực hiện được khi đưa ra một yêu cầu với trách nhiệm xã hội trong khi nó không dựa trên nền tảng hạnh phúc của cá nhân. Mọi biện pháp cưỡng chế, khi này chỉ làm tăng thêm sự phản kháng hoặc cố thủ.

Dân số là một bức tranh rộng mà để kiến tạo được nó, cần phải đồng bộ từng mảnh ghép. Khi mảnh ghép tài chính, tâm lý, định kiến xã hội… chưa được giải quyết thấu đáo, có quệt lên những cọ màu mạnh mẽ đến mấy, đó vẫn là một bức tranh méo mó và khiếm khuyết.