Hương vị quê hương: Thanh mát canh rong mứt ngày hè

Ở làng bãi ngang Phổ Châu (H.Đức Phổ, Quảng Ngãi), dân nạo rong mứt có câu vè nghe… thân phận lắm: “Cũng vì rong mứt ngọt lành/Mà anh té hố ngã gành bao phen”.

Canh rong mứt ẢNH: TRẦN CAO DUYÊN

“Rong mứt đứng nhứt trong các loài rong biển”. Tất nhiên đây không phải là xếp hạng của tổ chức nào, mà chỉ là đánh giá dựa trên trải nghiệm bao đời ăn rong mứt của cư dân vùng biển. Cứ cho rằng đánh giá đó là cảm tính nhưng nghe rất cảm tình. Đời rong mà, “danh hiệu” một chút cũng phải thôi. Với lại chuyện ẩm thực vốn không có chừng có mực. Cũng món đó nhưng kẻ khen người chê. Phân tích rạch ròi, chi li đôi khi… phi ẩm thực.

Rong mứt hay lập làng lập xóm trên những gành đá dọc theo chân sóng. Thời điểm nạo loại rong này thường là mùa đông mưa dầm gió bấc. Những bãi đá gập ghềnh, cheo leo, hang hố hiểm hóc là nơi rong mứt mọc nhiều. Với miếng nhôm mỏng và cái giỏ tre mang trên lưng, người đi nạo rong mứt coi cái té nhẹ tựa lông hồng vì phải đi trên đá ẩm ướt. Trơn trượt hoặc sóng bổ bất ngờ, người nạo rong nào cũng trải qua. Mình mẩy xây xước, u đầu mẻ trán cũng là chuyện thường. Biết vậy nhưng tới tháng 9 tháng 10 ta, nghe rong mứt “gọi” dưới mé gành là xách giỏ đi ngay.

Người nạo rong mứt để bán thì cơm đùm cơm bới đem theo, đi từ sáng tới xế chiều mới về. Còn nạo rong mứt kiểu “văn nghệ” như mấy ông xóm tôi thì nhẹ hều. Cũng mang tơi đội nón, cũng miếng nhôm “chuyên nghiệp” và cái giỏ tre lủng lẳng như ai, nhưng nạo áng chừng đủ nồi canh thì quay sang bắt thêm mấy con cua, con ốc nữa là quay về, ưỡn ngực trước thềm nhận lời khen “anh xã tuyệt vời” của vợ.

Xưa giờ, canh rong mứt là món canh trong mùa đông và của mùa đông. Nhưng đó là chuyện của mấy chục năm trước. Còn bây giờ, dân làng chài đã biết ăn biết để. Ngoài ăn tươi rong mứt, họ đã sấy khô, ép thành từng bánh, cấp đông để dành ăn dần. Bằng cách này, họ đã đưa rong mứt từ chỗ chỉ loanh quanh trong mùa đông “chu du” khắp ba mùa còn lại. Nhà nào trữ nhiều, mùa du lịch có thể bày ra trước hiên nhà bán cho khách vãng lai, khoảng 300.000 đồng/kg. Người làng với nhau, nghe thèm canh rong mứt thì “chia” lại từ hàng xóm với giá mềm, kiểu vừa bán vừa cho. Vậy nên những bữa cơm giữa mùa hè oi bức vẫn nghe mùi canh rong mứt dậy lên.

Canh rong mứt có nhiều “thể loại” lắm. Nó có thể “phối” với tôm (tươi hoặc khô), cua, thịt, hàu, hến, trứng gà, trứng cút… Cách nấu cũng đơn giản thôi. Một chút dầu ăn phi với hành tỏi cho thơm rồi tao sơ với một trong những nguyên liệu vừa kể. Đổ nước vào nồi, nấu cho sôi rồi trút một chén rong mứt vào đảo nhẹ. Chờ sôi lại thì nêm nếm gia vị, nên thêm vài lát gừng tươi. Đấy là nấu với rong mứt tươi. Còn rong mứt khô thì phải ngâm nước âm ấm cỡ mười phút cho mềm trước khi nấu.

Với những gia đình nghèo khó thì món “ruột” là rong mứt nấu canh với rau tập tàng. Gọi là “rau tập tàng” vì đó là tập hợp các loại rau mọc sẵn trong vườn như rau má, rau dền, rau sam, mã đề, mồng tơi, bồ ngót, lá lốt, ngò tàu… Nồi canh “toàn lá” này không cần dầu mỡ gì, chỉ cần nêm chút xíu muối sống là “chồng chan vợ húp, gật gù khen ngon”. Rau tập tàng cùng rong mứt đã mềm trong canh, chấm với mắm ớt tỏi cũng đủ ngon líu lưỡi. Cái này đã thành nỗi nhớ của những ai sinh ra trong các vùng quê “đất cày lên sỏi đá”.

Dù nấu với thực phẩm nào thì rong mứt vẫn ấn tượng ở cái vị chua thoang thoảng, thơm dìu dịu, ngọt nhẹ nhàng, mằn mặn vừa đủ “cảm giác biển”. Ăn rong mứt nhớ nhứt là… cái điệu sừn sựt khi nhai. Bữa cơm ngày hè nóng bức, canh rong mứt cho cả nhà cái cảm giác thanh mát, ngọt lành.