GS Nguyễn Đình Đức: Nhà khoa học cống hiến không phải vì mục đích để xếp hạng
Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức – Đại học Quốc gia Hà Nội lọt top 100 nhà khoa học thế giới trong lĩnh vực Engineering.
LTS: Tháng 10/2021, tạp chí PLoS Biology đã công bố danh sách 100.000 nhà nghiên cứu có trích dẫn khoa học hàng đầu thế giới theo cơ sở dữ liệu Scopus. Tác giả của bảng xếp hạng này là các Giáo sư Jeroen Baas, Kevin Boyack và John P.A. Ioannidis thuộc Đại học Stanford (Mỹ).
Các tiêu chí dùng để xếp hạng các nhà khoa học gồm có: chỉ số ảnh hưởng của nhà khoa học trong lĩnh vực và cộng đồng khoa học, tổng số trích dẫn, chỉ số H (H-index), chỉ số đồng tác giả (HM-index), số trích dẫn cho các bài báo được đăng với tư cách là tác giả duy nhất; số trích dẫn cho các bài báo là tác giả chính và tác giả cuối cùng.
Theo bảng xếp hạng này có 28 nhà khoa học người Việt đang công tác tại Việt Nam lọt vào bảng xếp hạng top 100.000 nhà khoa học có ảnh hưởng nhất thế giới trong năm 2021. Đặc biệt, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức – Đại học Quốc gia Hà Nội lọt top 100 nhà khoa học thế giới trong lĩnh vực Engineering.
Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức xung quanh sự kiện trên.
Phóng viên: Xin chúc mừng Giáo sư được vinh danh trong top 100 nhà khoa học thế giới trong lĩnh vực Engineering. Giáo sư có thể chia sẻ về quy trình đán.h giá xếp hạng bình chọn danh sách các nhà khoa học có tầm ảnh hưởng thế giới?
Giáo sư Nguyễn Đình Đức: Đây là nghiên cứu độc lập của nhóm tác giả về trắc lượng khoa học có uy tín của Đại học Stanford của Hoa Kỳ. Các tiêu chí đán.h giá ở bảng xếp hạng này được xem xét khá toàn diện dựa trên sự xem xét và tổ hợp (composite score) của nhiều thông số, không chỉ dựa vào tổng số trích dẫn khoa học mà một nhà nghiên cứu có được, từ đó đưa ra danh sách xếp hạng ảnh hưởng của nhà khoa học trong cộng đồng khoa học quốc tế.
So với mọi năm thì năm nay số lượng nhà khoa học uy tín của Việt Nam (bao gồm cả trong nước, Việt kiều) có tên trong bảng xếp hạng này tăng lên đáng kể. Đây là sự ghi nhận bước trưởng thành và từng bước lớn mạnh của khoa học công nghệ Việt Nam.
Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức – Đại học Quốc gia Hà Nội lọt top 100 nhà khoa học thế giới trong lĩnh vực Engineering (ảnh: Quang Hùng)
Tôi cho rằng, với một nhà nghiên cứu, nếu các kết quả nghiên cứu của họ không được tham khảo, trích dẫn thì không thể định lượng được mức độ ảnh hưởng trong cộng đồng khoa học.
Với cá nhân tôi, sự ghi nhận này là thành quả của sau gần 40 năm làm việc, tích lũy. Các nhà khoa học cống hiến không phải vì mục đích để xếp vào hạng, nhưng dẫu sao, bảng xếp hạng này cũng là một sự ghi nhận và đán.h giá khách quan, công bằng của cộng đồng quốc tế nên là sự động viên rất có ý nghĩa. Quan trọng hơn bảng xếp hạng này sẽ là sự cổ vũ, động viên rất lớn đối với các thế hệ học trò, với các trường phái khoa học mà bản thân các nhà khoa học đã tạo lập để các bạn trẻ đi theo, tự tin tiếp tục dấn thân vào con đường khoa học, hội nhập với quốc tế và tiếp cận đỉnh cao của khoa học.
Có thể thấy rất nhiều nhà khoa học ưu tú và lỗi lạc của thế giới có tên trong bảng xếp hạng này. Việc nhiều nhà khoa học “đình đám”, có uy tín trong nước và thế giới không có mặt trong top 100.000 theo năm (single year, kết quả trích dẫn khoa học của một năm gần nhất), không phải do họ không đủ uy tín, không xuất sắc mà có thể do năng suất công bố trong một vài năm gần đây thấp hơn so với các nhà khoa học khác hoặc số trích dẫn không được nổi bật. Và đây là chuyện hết sức bình thường.
Mỗi bảng xếp hạng có những tiêu chí riêng, cũng giống như các bảng xếp hạng đại học THE, QS hay ARWU,… đưa ra những tiêu chí đán.h giá không giống nhau tuyệt đối, song mỗi bảng đều có ý nghĩa và giá trị, giúp cho các trường đại học biết mình đang đứng ở đâu trên trường quốc tế. Tất nhiên, bảng xếp hạng nào cũng sẽ có những tiêu chí đán.h giá riêng và có thể còn những khiếm khuyết.
Video đang HOT
Điều tôi muốn nhấn mạnh là bảng xếp hạng này ngoài các nhà khoa học công tác cơ sở giáo dục đại học công lập như Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội thì còn có rất nhiều các nhà khoa học đến từ các cơ sở giáo dục đại học công lập tự chủ, dân lập như Trường Đại học Tôn Đức Thắng, Trường Đại học Duy Tân, Trường Đại học Phenikaa…
Điều này cho thấy các trường dân lập, trường tự chủ ý thức được việc xếp hạng rất quan trọng, đem lại uy tín, thương hiệu cho nhà trường nên họ đã đầu tư, thu hút nhân tài, trả lương cao, xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh, thậm chí mời nhà khoa học nước ngoài đến để xây dựng nhóm nghiên cứu quốc tế. Đây là một tín hiệu rất đáng mừng cho hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam, là một trong những nhân tố thôi thúc các trường đại học công lập mau chóng tự chủ và đổi mới mạnh mẽ hơn nữa để có nguồn lực tốt nhằm tiếp tục duy trì giữ vững thứ hạng và bứt phá vươn lên.
Giáo sư có bất ngờ khi mình lọt top 100 nhà khoa học thế giới trong lĩnh vực Engineering?
Giáo sư Nguyễn Đình Đức: Tôi thật sự bất ngờ và cũng rất tự hào, phấn khởi, vinh dự khi là người Việt Nam, lại đang làm việc cơ hữu bền bỉ trong nước, trong điều kiện hoàn cảnh nghiên cứu còn có những khó khăn, hạn chế lại được thế giới đán.h giá và xếp hạng cao so với các đồng nghiệp quốc tế. Sự đán.h giá này làm cho tôi như thấy được động viên, khích lệ. Đây là thành quả của rất nhiều năm kiên trì, làm việc miệt mài, nỗ lực vượt bậc của tôi và nhóm nghiên cứu và đã được đền đáp bằng sự rút ngắn khoảng cách với các nhà khoa học trên thế giới.
Đây cũng là sự động viên rất lớn đối với các thế hệ học trò, thế hệ tiếp nối để các em vững tin dấn thân vào con đường khoa học bởi hiện nay con đường làm khoa học rất vất vả, trong khi thu nhập lại không cao. Đây cũng là niềm vui và tự hào của Đại học Quốc gia Hà Nội nói riêng và lĩnh vực Engineering của Việt Nam nói chung.
Giáo sư có chia sẻ gì với các nhà khoa học đang đặt mục tiêu lọt vào danh sách các nhà khoa học hàng đầu thế giới?
Giáo sư Nguyễn Đình Đức: Từ kinh nghiệm của bản thân, tôi thấy cần cù, kiên trì và nỗ lực không ngừng với năng suất nghiên cứu ổn định và hội nhập được với trình độ và chuẩn mực quốc tế thì một ngày nào đó nhất định sẽ được ghi nhận.
Tôi cũng nhận thức được rằng, ngày hôm nay tôi có tên trong bảng xếp hạng nhưng một vài năm nữa khi ngày càng lớn tuổ.i, hoặc nhóm nghiên cứu có thể không duy trì được mạnh nữa thì bị loại ra khỏi danh sách này là chuyện bình thường. Đó là quy luật của sự vận động và phát triển biện chứng. Có như vậy thì thế hệ trẻ mới có cơ hội vươn lên, chạm vào vị trí tốt trong bảng xếp hạng.
Điều tôi muốn nhắn nhủ với các nhà khoa học trẻ là hạnh phúc và thành công nhất định sẽ đến với những ai kiên trì và hăng say lao động.
Ảnh minh họa: T.L
Giáo sư nhìn nhận thế nào về phong độ của các nhà khoa học Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học ở tầm cao? Ông kỳ vọng gì ở thế hệ những nhà khoa học trẻ nước ta hiện nay?
Giáo sư Nguyễn Đình Đức: Năm nay xét về số lượng nhà khoa học có địa chỉ tại Việt Nam có tên trong bảng xếp hạng thì có một số đáng kể là các nhà khoa học nước ngoài có hợp tác và ghi địa chỉ công tác tại Việt Nam, nhà khoa học Việt kiều.
Còn số lượng nhà khoa học “made in Vietnam” thì mới chỉ 28/100.000 – một con số còn rất khiêm tốn, nhưng so với năm trước thì đã là một bước tiến vượt bậc. Nếu nhìn danh sách ngoài top 100.000, có thể thấy có thêm nhiều những gương mặt của các nhà khoa học trẻ Việt Nam đang làm việc tại các trường đại học trong nước đã lọt xếp hạng từ 100.001-200.000.
Điều này cho thấy kết quả đáng mừng về sự lớn mạnh về số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ khoa học của Việt Nam. Khi chúng ta quan tâm và triển khai nhiều chính sách cho khoa học – công nghệ, trong đó có đầu tư cho nhóm nghiên cứu mạnh, khuyến khích công bố quốc tế tiếp cận chuẩn khu vực và quốc tế, hỗ trợ các nhà khoa học trẻ, đặc biệt đưa ra các chuẩn mực đán.h giá luận văn tiến sĩ cũng như nâng cao tiêu chuẩn với các chức danh giáo sư, phó giáo sư đã có hiệu quả tích cực nhất định.
Nếu cách đây 15-20 năm, số lượng công bố quốc tế của Việt Nam đứng gần như cuối cùng trong khu vực Đông Nam Á thì theo thống kê của Bộ Khoa học Công nghệ, tính đến năm 2020 lượng công bố quốc tế của Việt Nam đã đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN (chỉ sau Singapore và Malaysia), đứng thứ 49 trên thế giới.
Trân trọng cảm ơn Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức!
'Các nhà khoa học cống hiến không vì mục đích xếp hạng'
Theo GS Nguyễn Đình Đức, để đo sức ảnh hưởng của nhà khoa học trong một lĩnh vực nhất định cần dựa trên nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, chỉ số trích dẫn được xem là khách quan, đôi khi là chỉ số quan trọng nhất khi đán.h giá.
Ảnh minh họa
Mới đây, tạp chí PLoS Biology đã công bố danh sách 100.000 nhà nghiên cứu có trích dẫn khoa học hàng đầu thế giới theo cơ sở dữ liệu Scopus. Tác giả của bảng xếp hạng này là các giáo sư Jeroen Baas, Kevin Boyack và John P.A. Ioannidis thuộc ĐH Stanford (Mỹ).
Các tiêu chí dùng để xếp hạng các nhà khoa học gồm có: chỉ số ảnh hưởng của nhà khoa học trong lĩnh vực và cộng đồng khoa học, tổng số trích dẫn, chỉ số H (H-index), chỉ số đồng tác giả (HM-index), số trích dẫn cho các bài báo được đăng với tư cách là tác giả duy nhất; số trích dẫn cho các bài báo là tác giả chính và tác giả cuối cùng.
Tuy nhiên, có nhiều quan điểm cho rằng, việc xem xét các nhà nghiên cứu chỉ dựa trên trích dẫn là chưa đủ để đán.h giá đẳng cấp của một nhà khoa học.
Các nhà khoa học Việt đang công tác tại Việt Nam lọt vào danh sách 10.000 nhà nghiên cứu có trích dẫn khoa học hàng đầu thế giới (theo tạp chí PLoS Biology)
Là người có mặt trong danh sách nói trên, GS Nguyễn Đình Đức (ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng, chỉ số trích dẫn không phải là chỉ số duy nhất để đán.h giá sự ảnh hưởng của nhà khoa học, nhưng đây lại là chỉ số rất quan trọng, đôi khi là quan trọng nhất.
"Các tiêu chí đán.h giá ở bảng xếp hạng này được xem xét khá toàn diện dựa trên nhiều thông số, không chỉ dựa vào tổng số trích dẫn khoa học mà một nhà nghiên cứu có đươc.
Tôi cho rằng, với một nhà nghiên cứu, nếu các kết quả nghiên cứu của họ không được trích dẫn thì không thể nói nhà nghiên cứu đó có ảnh hưởng trong cộng đồng khoa học được. Tất nhiên, bảng xếp hạng nào cũng sẽ có những tiêu chí đán.h giá riêng và có thể còn những khiếm khuyết.
Giống như các bảng xếp hạng đại học THE, QS hay ARWU,... đưa ra những tiêu chí đán.h giá không giống nhau tuyệt đối, song mỗi bảng đều có ý nghĩa và giá trị, giúp cho các trường đại học biết mình đang đứng ở đâu trên trường quốc tế", GS Đức nói.
Việc nhiều nhà khoa học "đình đám" trong nước và thế giới không có mặt trong top 100.000 theo năm (single year, kết quả trích dẫn khoa học của một năm gần nhất), theo GS Đức, không phải do họ không đủ uy tín, mà có thể do năng suất công bố trong năm khảo sát thấp hơn so với các nhà khoa học khác.
"Nhiều giáo sư nước ngoài mà tôi biết, hoặc những giáo sư Việt kiều có tên trong danh sách, đều là các giáo sư hàng đầu, rất xuất sắc. Tôi cho rằng, nhờ việc xếp hạng, các nhà khoa học mới biết mình đang đứng ở đâu và cũng là động lực để họ phát triển; đặc biệt là giúp những nhà khoa học trẻ, có năng lực xuất sắc tự tin dấn thân vào con đường nghiên cứu.
Tôi cũng tin rằng, các nhà khoa học cống hiến không phải vì mục đích để xếp vào hạng. Nhưng dẫu sao, đây cũng là một sự ghi nhận và đán.h giá khách quan, công bằng của cộng đồng quốc tế nên là sự động viên có ý nghĩa. Hãy tưởng tượng, nếu như ở Việt Nam không có ai được xướng danh trong xếp hạng này thì quả thực đáng buồn", ông Đức nói.
"Đáng động viên và chúc mừng"
TS. Lê Văn Út, Trưởng nhóm Nhóm nghiên cứu trắc lượng thông tin, Trường ĐH Tôn Đức Thắng cũng khẳng định, "việc so sánh hay xếp hạng lúc nào cũng dễ tranh cãi". Tuy nhiên, theo ông Út, cần nhìn vào điểm tích cực rằng những kết quả trên đã cho thấy cho thấy sự bứt phá của các đại học Việt Nam trong nghiên cứu khoa học và đặc biệt là trích dẫn khoa học.
"Về phương diện xếp hạng đại học quốc tế, trích dẫn khoa học là một tiêu chí rất quan trọng, có khi mang tính quyết định để các đại học Việt Nam được các tổ chức xếp hạng đại học thế giới ghi nhận", ông Út nói.
Theo ông Út, thành tựu trích dẫn cao rất đáng được trân trọng do số lượng trích dẫn khoa học khó đến một cách tự nhiên. Tất nhiên, việc tăng trích dẫn khoa học đến từ những kỹ thuật thì không nên được ủng hộ.
Còn theo TS Phạm Hiệp, Giám đốc nghiên cứu, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển giáo dục Edlab Asia, bất kỳ bảng xếp hạng nào đưa ra cũng sẽ có những nhược điểm nhất định và có thể còn những sai số khi đo lường.
Nhưng những tiêu chí trong các phương pháp đán.h giá đều cho ra những con số cụ thể thay vì những nhận định cảm tính, do đó vẫn đem lại ý nghĩa.
"Theo tôi, ý nghĩa quan trọng nhất của bảng xếp hạng này là thông qua đó, chúng ta nhìn nhận về số lượng nhà khoa học Việt Nam đang công tác ở trong nước có tên trong danh sách này vẫn còn rất thấp, chưa tới 30 người trong số 100.000 người. Từ các chỉ số ấy có thể nói lên phần nào bức tranh khoa học của Việt Nam hiện nay,
Còn với những nhà khoa học lọt vào danh sách này, tôi nghĩ cũng là một điều đáng động viên và chúc mừng. Tất nhiên, điều đó không có nghĩa, những người nằm ngoài danh sách này có năng lực không tốt.
Nhưng tôi tin rằng, những người lọt vào danh sách này đều là những người đã làm việc phi thường và vượt qua rất nhiều khó khăn. Bởi lẽ, với những người có kết quả tương tự ở nước ngoài, họ đã được đầu tư cả về cơ sở vật chất, nguồn lực làm việc cũng như thu nhập cao hơn.
Cho nên, Việt Nam có những đại diện lọt vào danh sách này, tôi nghĩ là điều đáng mừng. Hãy để những người có tên trong danh sách hưởng một niềm vui nho nhỏ trong hành trình làm khoa học vốn đầy vất vả của họ", TS Phạm Hiệp nói.
Thầy trò trường Marie Curie mãi mãi ghi nhớ công ơn của GS.VS Nguyễn Văn Hiệu Năm 2022, Trường Marie Curie sẽ tổ chức Lễ kỉ niệm 30 năm thành lập trường. Hơn 6000 thầy trò chúng con ao ước được đón Thầy nhưng không được nữa rồi. Thầy ơi! Vừa qua, các báo đồng loạt đưa tin buồn: "Ngày 23/1, Giáo sư, Viện sĩ, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Văn Hiệu, nhà khoa học hàng đầu Việt Nam,...