Giáo viên đổi mới theo định hướng phát triển năng lực cần hội tụ những yêu cầu gì?

Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục. Ảnh: T.G

Đặc biệt khi ngành Giáo dục chuẩn bị triển khai Chương trình GDPT mới, dạy học phát triển năng lực càng trở thành yêu cầu bắt buộc để tiến tới thành công.

Năng lực học trò hình thành từ người thầy

Qua khảo sát và trao đổi tình hình học tập với HS, thầy Đặng Quốc Trung, Tổ trưởng tổ Ngữ văn – GDCD, Trường THPT Chu Văn An (thị xã Hồng Ngự – Đồng Tháp) nhận thấy: HS còn khá nhiều hạn chế về năng lực học tập như còn thu động trong học tập, chỉ nói khi GV yêu cầu phát biểu.

Thậm chí có HS ngại nói, tâm lý ỷ lại hoặc không có chính kiến trong các tiết học. Mặt khác, kĩ năng đọc – hiểu, viết của HS còn hạn chế khi đứng trước một văn bản thường tỏ ra không hiểu nội dung chính, chưa xác định được phương thức biểu đạt của văn bản, các thao tác lập luận, phong cách ngôn ngữ. Kĩ năng viết mắc nhiều lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu chưa rõ nghĩa…

Từ thực trạng này, thầy Đặng Quốc Trung rút ra vấn đề đáng quan tâm: Một trong nguyên nhân khiến năng lực học tập của HS hạn chế là GV chưa có sự đổi mới phương pháp dạy học kết hợp nhiều hình thức hoạt động một cách thường xuyên. HS chưa được đặt làm trung tâm trong quá trình dạy học…

Nhìn nhận những tác động khiến GV chỉ dừng lại ở dạy chữ mà chưa phát triển năng lực của người học, TS Nguyễn Tùng Lâm – Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội chỉ ra rằng, số đông nhà giáo còn mắc bệnh nghề nghiệp, chạy theo lý thuyết kinh điển, bám vào trí thức có sẵn trong sách giáo khoa mà không gắn với thực tiễn đời sống…

Đòi hỏi của đổi mới giáo dục

Không ít GV chưa thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp giáo dục bởi do coi thường tập huấn, huấn luyện nghiệp vụ của trường, ngành. Ngoài ra cũng không loại trừ thực trạng GV không được đào tạo chính quy từ trường sư phạm nên không có đủ năng lực để phát triển phẩm chất năng lực người học. – TS Nguyễn Tùng Lâm

Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là yêu cầu cấp bách, việc cần làm ngay khi ngành Giáo dục thực hiện đổi mới căn bản toàn diện và chuẩn bị triển khai Chương trình GDPT mới.

Vậy, để đội ngũ GV thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục theo định hướng phát triển năng lực cần hội tụ những yêu cầu gì? Đây là vấn đề các nhà nghiên cứu, tâm lý, quản lý giáo dục không ngừng quan tâm, nghiên cứu.

TS Vương Thị Bích Thủy – Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) khẳng định: Mục đích lớn nhất và quan trọng nhất của quá trình dạy học là hướng người học đến việc tự chiếm lĩnh và sáng tạo ra những tri thức mới. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực yêu cầu giảng viên phải dạy cách học, tức là biết cách sử dụng các phương pháp dạy học tích cực. Cùng đó, người thầy phải khuyến khích, động viên sinh viên chia sẻ thông tin, bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình…

“Đổi mới phương pháp giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực không mâu thuẫn với quan niệm truyền thống về vị trí chủ đạo, vai trò quyết định của người thầy mà đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với sự nỗ lực của họ trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Người thầy không thể chỉ nói những gì họ biết mà phải hướng dẫn người học khả năng tiếp cận tri thức hiện đại, những điều mà bản thân người thầy có thể gặp giới hạn. Để vượt qua khó khăn này, bên cạnh việc tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, người thầy phải tự học và tăng cường công tác nghiên cứu khoa học…” – TS Vương Thị Bích Thủy bày tỏ quan điểm.

Còn theo TS Nguyễn Tùng Lâm, “năng lực” người học mà đổi mới giáo dục hướng tới là những năng lực cần có ở mỗi người để đi vào cuộc sống chứ không phải thế hệ học trò nhiều kiến thức nhưng thiếu tự tin, không dám hành động. Vì vậy, người thầy phải tìm cách để HS bộc lộ tối đa các mặt nhân cách của mình.

Hơn thế, để dạy và tạo năng lực cá nhân cho HS thông qua các bộ môn khoa học, người thầy phải thay đổi phương pháp giảng dạy, biết chuyển hóa từ cách dạy chữ, từ quan niệm chúng ta muốn HS “biết cái gì” sang dạy để HS có đủ năng lực phẩm chất. Muốn vậy, GV phải được huấn luyện kĩ hơn về các phương pháp đổi mới dạy học như dạy nêu vấn đề, theo nhóm, dự án… GV phải tiếp thu cách dạy theo cảm nhận, trải nghiệm sáng tạo để mỗi giờ dạy thiết thực, sôi động như chính cuộc sống. Đó là những giờ dạy thật sự “mở”.

Đúc kết thực tế của nhiều cán bộ quản lý giáo dục, GV cũng chỉ ra, để đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực đòi hỏi người thầy phải biết ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Phương pháp là cách thức truyền đạt, tương tác giữa người dạy và người học, nếu thiếu công cụ hỗ trợ thì truyền đạt của người dạy sẽ hạn chế, nghèo nàn. Chỉ khi có trong tay nhiều công cụ để thực hiện quá trình giảng dạy, người thầy mới nhận thức được điểm mạnh và yếu của từng loại phương pháp để có sự tích hợp nhiều loại hình khác nhau, nhằm phát huy ưu điểm của từng phương pháp và hạn chế nhược điểm.