Giáo dục trẻ, có cần hình phạt?
Giáo dục học sinh theo hình thức nào, phạt hay không phạt, là điều được rất nhiều người quan tâm.
Giáo dục là con đường để đưa đứ.a tr.ẻ từ sơ sinh đến với cuộc sống của xã hội đương đại.
Những ngày gần đây, bài chia sẻ của TS Vũ Thu Hương – nguyên giảng viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội về việc “giáo dục con bằng khuyên nhủ, không phạt đang dần hủy hoại giới trẻ” đã nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận.
Chỉ khuyên nhủ rất khó giáo dục trẻ
Trong bài viết, TS Vũ Thu Hương nói rằng: Cách đây gần 10 năm, ở nước ta xuất hiện phong cách giáo dục “không phạt”. Người ta lên án gay gắt mọi hình phạt dành cho trẻ. Dĩ nhiên, đán.h, chử.i, xúc phạm trẻ là không được rồi. Nhưng giờ, họ lên án cả “chép phạt”, “phạt tập thể dục”… thì thật sự không thể hiểu nổi. Hậu quả đã đến và đám trẻ phải gánh chịu.
Một lượng không nhỏ trẻ 6 tuổ.i không thể học được do bố mẹ dạy theo phong cách này. Trung bình một trường có từ 5-10 em. Cái gì cũng dỗ dành, thương lượng. Đi học là vất vả, là vượt khó. Trẻ, sau vài buổi đầu hào hứng với cái mới thì chán, không thích. Lúc này, trẻ bắt đầu ăn vạ, phá phách, gây sự để khỏi học hành gì.
Gia đình bối rối, nhà trường hoảng sợ. Các cô giáo sợ phụ huynh kiện nên cũng không dám phạt, chỉ dỗ dành khuyên nhủ. Bọn trẻ càng được đà lấn tới. Vì thế, có không ít trẻ không vượt qua được lớp 1.
Hậu quả nữa là việc trẻ phản ứng với mọi hình thức kỉ luật của cô giáo. Mới đây, một giáo viên trẻ dạy lớp 3 chia sẻ: Cô lấy “tập viết” ra để làm hình thức phạt cho trẻ ngoan. Các con ăn cơm trưa xong sớm, các bạn khác ngồi chơi còn các bạn bị phạt phải “tập viết”.
Một ngày nọ, một bạn học sinh vi phạm kỉ luật vào buổi chiều, cô giáo hẹn bạn ấy chép phạt vào trưa hôm sau. Đúng giờ trưa, các học sinh vừa ăn xong, gia đình bạn ấy lập tức đón con về để né tránh hình phạt. Đó là chưa kể họ rêu rao nó.i xấ.u cô giáo khắp nơi và nói, con họ sợ đi học…
“Rõ ràng chính các phụ huynh đã tìm mọi cách để cô giáo không làm gì nổi con họ, dù các con hư đến đâu. Và bây giờ, trong giới giáo viên truyền nhau phong cách giáo dục “mặc kệ” để họ được sống yên ổn. Tư cách đạo đức của bọn trẻ, kĩ năng và kiến thức của trẻ sẽ ra sao với kiểu giáo dục “không phạt” này”, bà Hương nói.
Cũng theo bà Hương: Vì không bị phạt, bọn trẻ không hề có ý thức tuân thủ các quy định. Phá quy định là đương nhiên. Ngoài ra, bọn trẻ còn tìm cách giật dây người lớn, tìm cách để cha mẹ phản ứng với cô giáo hòng tránh cho chúng những thứ chúng không mong muốn…
Bọn trẻ không bị phạt còn dễ nảy sinh tính co.i thườn.g cha mẹ, co.i thườn.g người lớn, co.i thườn.g mọi luật lệ, quy tắc lễ phép. Thái độ co.i thườn.g ngông nghênh đó có thể tới đỉnh điểm khi các con dám phản ứng dữ dội với cha mẹ (viết giấy từ mặt bố mẹ, tuyên bố con không cần bố mẹ…), hỗn láo với giáo viên, gây sự với người xung quanh…
“Phạt” không phải là đán.h, mắng
Trao đổi với báo chí, TS Vũ Thu Hương khẳng định, hoàn toàn không đồng ý với việc đán.h đậ.p hay hàn.h h.ạ tr.ẻ e.m nhưng hãy cứ “phạt”. Từ “phạt” nghe không “lọt tai” nhưng cần hiểu là có nhiều hình thức “phạt” sẽ tốt cho trẻ. Trong khi dùng từ “khuyên nhủ nhẹ nhàng”, thoạt nghe rất “lọt tai” nhưng hoàn toàn không ổn với đứ.a tr.ẻ.
Video đang HOT
Phần lớn mọi người đều nghĩ, phạt là đán.h mắn.g. Nhưng hình phạt tôi đề cập đến hoàn toàn không phải như vậy. Khi con đán.h bạn, nhà giáo dục có thể đưa hình phạt để giáo dục trẻ đơn giản là bắt chép phạt. Con phải chép nhiều hơn các bạn trong lớp một trang vở. Nếu học sinh đó chép nhiều hơn các bạn khác trong lớp một trang, tôi nghĩ không vấn đề gì về cả tâm lý lẫn sức khỏe.
Thế nhưng tác dụng của hình phạt đó đưa đến cho đứ.a tr.ẻ có thể rất lớn. Lần sau cứ mỗi lần đán.h bạn, nghĩ lại hình thức phải chép phạt trong giờ đáng ra được chơi, đứ.a tr.ẻ sẽ không dám đán.h bạn nữa.
Với những đứ.a tr.ẻ bé hơn, chưa có khả năng viết, hình phạt có thể yêu cầu con ngồi yên một chỗ không được đi lại trong khoảng 5-10 phút để nghĩ về những việc con đã làm. Dần dần, với cách thức áp dụng như trên, đứ.a tr.ẻ sẽ hình thành ý thức hành vi nào được và không được phép. Điều này vừa đảm bảo an lành cho đứ.a tr.ẻ, vừa giúp lập lại trật tự.
Tôi vẫn muốn nhắc lại hình thức “phạt” ở đây là gì. Chẳng hạn một giáo viên tiểu học than phiền với tôi: “Ôi em rất ức chế vì cháu bé ấy viết rất xấu, ở trong lớp thường hay phá lớp. Em lấy việc tập viết để phạt một lúc trước giờ ăn. Điều này hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến trẻ nhưng sau đó, phụ huynh lại kiện”.
Vấn đề tôi đặt ra ở đây sau câu chuyện này, khi chúng ta quá nâng cao vấn đề, khiến sự việc trở nên trầm trọng.
Tôi đã từng tiếp xúc với nhiều tr.ẻ e.m từ nhỏ đến lớn và tôi luôn có hình phạt. Khi tôi hỏi “đi với bác các con cảm thấy thế nào”? Nhiều trẻ trả lời: “Đi với bác chúng con rất thoải mái vì biết được phép làm gì và không được phép làm gì. Bọn con chỉ cần tránh những điều bác phạt là được”. “Phạt” mà tôi nói ở đây có khi chỉ là yêu cầu trẻ chép nhiều hơn các bạn khác một trang vở.
Thực tế không phải tất cả trẻ con nào ở cạnh tôi đều bị phạt, thậm chí chúng trở nên rất ngoan bởi khi thấy một bạn nào đó trong lớp bị phạt, chắc chắn chúng sẽ tránh. Lấy thí dụ tầm 6h tối, tôi yêu cầu các con phải tắm, nếu giờ đó chưa tắm sẽ bị phạt. Như thế chúng sẽ phải kéo nhau đi tắm trước 6h. Dần dần, điều đó sẽ thành nếp và không trẻ nào vi phạm nữa.
Cho nên khi giáo dục trẻ con, chúng ta cũng đặt ra những quy định, quy tắc để hướng đến sự đối xử công bằng. Còn khi áp dụng việc khuyên nhủ, nghĩa là người lớn đang đặt vai trò mình là “bề trên” nói với người dưới và trẻ sẽ có phản ứng tâm lý không muốn lắng nghe nữa. Vì thế, việc cho trẻ làm quen với cách sống theo luật pháp chính là điều chúng ta phải thực hiện.
Giáo dục là con đường để đưa đứ.a tr.ẻ từ sơ sinh trở về với cuộc sống của xã hội đương đại. Làm quen với xã hội đó càng nhiều, con càng có nhiều kĩ năng và kinh nghiệm để sống tốt. Vì thế, không có một nền giáo dục nào lại không sử dụng hình phạt để kéo đứ.a tr.ẻ hoạt động trong vòng cho phép của mọi quy định.
Nuông chiều thái quá, con sẽ sinh hư
Trước quan điểm của TS Vũ Thu Hương, nhiều giáo viên và phụ huynh đã có những phản ứng trái chiều. Bên cạnh một số ý kiến cho rằng, TS Hương nói quá, hoặc có thể dùng từ “kỷ luật” thay cho từ “phạt” sẽ nhận được sự đồng cảm hơn, thì nhiều ý kiến bày tỏ sự đồng tình.
Chị Trần Lệ Hằng (Hai Bà Trưng, Hà Nội) nói rằng: Việc phạt là để trẻ nhận ra lỗi sai và sửa, không sống bản năng và vượt qua quy tắc quy định của nhà trường, gia đình và xã hội.
“Nuông chiều thái quá khiến cái cây sẽ yếu đuối và không vững chãi được, uốn nắn cũng phải từ khi là mầm non. Vấn đề là hình thức và phương pháp phạt như thế nào cho không phản giáo dục. Ngày xưa, phạt có thể là đi dọn vệ sinh. Điều này tôi thấy cũng tốt, vì giúp cho môi trường sạch đẹp và cho trẻ lao động để thấy giá trị của lao động…”, chị Hằng nói.
Đồng quan điểm, chị Nguyễn Thị Trang (Hoàng Mai, Hà Nội) cho rằng: Đâu phải cứ phạt là dùng bạo lực. Cái gì cũng đều phải có khen thưởng và có phạt, thì mới có nề nếp quy củ. Một đứ.a tr.ẻ mà không bao giờ bị phạt, lớn lên sẽ chẳng biết tuân thủ theo ai, và sau này khi có ai trách nó làm sai chuyện gì, nó sẽ không thể vượt qua được vì cho rằng việc phạt là một điều gì đó rất to tát.
“Đồng ý là phải có hình phạt, tuy nhiên hình phạt khác với bạ.o hàn.h, bạo lực. Khuyên nhủ không nghe phải có biện pháp cứng rắn hơn. Không thể duy trì một tập thể hay lớn hơn là một xã hội mà không có quy chế, không có chế tài để xử lý với những người thực hiện không đúng quy chế”, vị phụ huynh này nói.
Cô giáo Triệu Thị Thanh Nga – giáo viên Trường Tiểu học Đồng Trúc (Hà Nội) chia sẻ rằng: Ở trường, tôi vẫn thường sử dụng một số hình phạt nhẹ nhàng để giáo dục các học sinh mắc lỗi như giờ ra chơi không được ra khỏi chỗ, hoặc phạt đọc sách. Ví dụ với những bạn mắc lỗi đán.h nha.u, tôi cho các em đọc những cuốn sách về tình bạn. Hoặc thỉnh thoảng cũng phạt các em chép bài nhưng cách này tôi thấy không hiệu quả lắm, vì có nhiều phụ huynh không chờ được con viết đã viết hộ…
“Tôi cho rằng, để giáo dục tốt cho trẻ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Mỗi phụ huynh, giáo viên cần nắm bắt được tâm lý trẻ. Với những trẻ thiếu sự quan tâm của bố mẹ thì thường rất mong nhận được sự quan tâm, động viên của thầy cô, bạn bè. Khi đó, trẻ mắc lỗi cũng có thể khuyên nhủ trẻ.
Tuy nhiên, khuyên nhủ không được phải có những hình phạt phù hợp để giáo dục trẻ, giúp đỡ trẻ tiến bộ. Với những phụ huynh khác, mặc dù rất thương con nhưng cũng cần phải hiểu, giáo dục con là cả một quá trình, không thể nuông chiều con quá. Cho nên, cũng rất cần có sự hợp tác, phối hợp với giáo viên để chăm sóc, hướng dẫn trẻ phát triển toàn diện”, cô Nga chia sẻ.
Giáo dục khuyên nhủ: Lấy mục tiêu "trẻ ngoan" để biện minh gây tổn hại trẻ
Quan điểm "Giáo dục bằng khuyên nhủ, không phạt đang dần hủy hoại giới trẻ" đang lấy mục tiêu "trẻ ngoan" để biện minh cho mọi phương tiện có thể gây tổn hại trên tinh thần đứ.a tr.ẻ.
Ông Ngô Minh Uy, Giám đốc Công ty Tâm lý chuyên nghiệp WE Link, Tổng Thư ký Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục TPHCM, chia sẻ một số ý kiến quanh quan điểm "Giáo dục bằng khuyên nhủ, không phạt đang dần hủy hoại giới trẻ" gây tranh cãi trái chiều giữa phụ huynh, giáo viên và cả những nhà hoạt động giáo dục, tâm lý trong những ngày qua.
Ông Ngô Minh Uy.
Nhấn mạnh "trừng phạt không có tính giáo dục!", ông Ngô Minh Uy cho rằng quan điểm "Giáo dục bằng khuyên nhủ, không phạt đang dần hủy hoại giới trẻ" đang lấy mục tiêu "trẻ ngoan" để biện minh cho mọi phương tiện có thể gây tổn hại trên tinh thần đứ.a tr.ẻ.
Chung quy vẫn là làm cho đứ.a tr.ẻ sợ hãi mà thay đổi hành vi theo ý người lớn. Cần nhớ một con người phát triển khỏe mạnh và lộ ra hết được các tiềm năng của chính người đó, chứ không phải nghe lời theo chuẩn mực của người khác hay xã hội.
Dường như phát biểu này theo quan sát của bản thân, chứ không dựa vào bất kỳ một công cụ nghiên cứu hay khảo sát gì cả.
"Trong tất cả các khóa huấn luyện hay các buổi nói chuyện với những anh chị làm tham vấn hay giáo dục, tôi đều nhấn mạnh chúng ta phải dựa vào bằng chứng nghiên cứu cho những phát biểu của mình, vì đó là dấu chỉ cho thấy mình cùng chia sẻ chung giá trị làm khoa học", ông Ngô Minh Uy bày tỏ.
Ông dẫn giải, nhà tâm lý học người Mỹ Lawrence Kohlberg đã từng dựa vào phân định phát triển trí tuệ của Piaget để hình thành mô hình hình thành đạo đức của một con người. Theo đó, cứ càng lớn dần lên, đặc biệt sau 6 tuổ.i dường như các hình phạt không còn được sử dụng như công cụ để giáo dục đứ.a tr.ẻ nữa.
Trước 6 tuổ.i một số hình phạt có thể được dùng như các yếu tố bên ngoài để cho đứ.a tr.ẻ ghi nhớ, nhưng ngày nay việc này cũng đã thay đổi rất nhiều bằng đối thoại.
Càng lên cao nhất là giai đoạn 5 và 6 (trên 11 tuổ.i), không phải nhấn mạnh ở chỗ "sẽ bị phạt khi vi phạm" mà là nhấn mạnh đến tính công bằng trong xã hội.
Thêm nữa, hành vi đạo đức của con người được hình thành từ bên ngoài vào bên trong, thông qua quá trình nội tâm hóa. Từ các hành vi đạo đức phải tuân giữ cho đến những hành vi luân lý đã được hình thành bên trong nội tâm (đến 11 tuổ.i thường đứ.a tr.ẻ đã có các giá trị luân lý bên trong mình).
Theo định nghĩa của tổ chức y tế thế giới WHO về con người khỏe mạnh tâm thần: Sức khỏe tâm thần là tình trạng an lạc theo đó một cá nhân nhận diện được những năng lực của họ, có thể ứng phó với những stress bình thường hàng ngày, có thể làm việc hiệu quả và có khả năng đóng góp cho cộng đồng.
Trong bối cảnh Việt Nam, ông Minh Uy cho rằng từ quan sát và làm việc trực tiếp, các điều kiện có thể đang gây những bất lợi cho những ai làm giáo viên khi họ kiểm soát một số lượng học sinh quá đông, làm việc nhiều giờ và nhiều việc, trong khi đó các khoản thu nhập và phát triển bản thân không thực sự được đầu tư, lại còn phải đối diện với chuyện "thành tích" ở khắp mọi nơi...
"Giáo viên có thể gặp khó khăn trong chính cảm xúc của bản thân, và họ không thể "ứng phó với stress bình thường hàng ngày" và kéo theo làm việc "chưa hiệu quả".
Có lẽ những ai đảm nhận vai trò giáo dục tr.ẻ e.m cần xem xét lại chính mình, xem lại nội tâm và an lạc tâm thần của chính mình để thay đổi chứ không phải bằng việc gia tăng các kiểu "phạt không gây tổn thương"", ông Ngô Minh Uy nêu quan điểm.
Theo ông Ngô Minh Uy, chúng ta nặng văn hóa bất ổn la mắng và trừng phạt đứa nhỏ (Ảnh minh họa).
Theo ông, lâu nay nhiều người có thói quen la mắng và trừng phạt đứa nhỏ, với mục đích khuất phục đứ.a tr.ẻ bằng nỗi sợ. Đến ngày điều này đã được nội tâm hóa khiến chúng ta vô cùng thụ động và không có được lòng tự tôn khỏe mạnh. Vậy nên, đừng mong chúng ta thành những "công dân toàn cầu" dám có ý kiến hay quan điểm của bản thân.
"Chúng ta muốn có những em bé ngoan hiền để làm gì khi điều đó không mang lại giá trị thật sự cho đứ.a tr.ẻ mà chỉ làm đẹp lòng người lớn?", chuyên gia này băn khoăn.
Thưởng và Phạt không đơn giản
Ông Ngô Minh Uy chia sẻ mô hình của Skinner - một nhà tâm lý học theo trường phái hành vi - về các hình thức tạm gọi là thưởng/củng cố và phạt như sau:
- Củng cố dương: Thêm kích thích để tăng hành vi mong muốn. Ví dụ các phầ.n thưởn.g khi trẻ có hành vi tốt (tùy bối cảnh và lứa tuổ.i mà dùng phầ.n thưởn.g vật chất hay tinh thần)
- Củng cố âm: Bỏ kích thích để tăng hành vi mong muốn. Ví dụ khi đứ.a tr.ẻ đi học trễ hay đán.h nha.u (hành vi không mong đợi) sẽ phải nộp phạt cho thầy cô một số tiề.n hoặc phải quét lớp...
- Trừng phạt dương: Tăng kích thích để giảm hành vi. Đán.h đậ.p hay la mắng để trẻ thôi không làm một hành vi sai trái không mong đợi.
- Trừng phạt âm: Giảm kích thích để giảm hành vi không mong đợi. Ví dụ, tước đi của trẻ việc được ưu tiên xem ti-vi hay mua một món đồ chơi để trẻ ngưng những hành vi không mong đợi.
Trong số 4 cách thức mà Skinner nêu trên, nên nhớ các kiểu trừng phạt thường là "khó quên" với đứ.a tr.ẻ và sẽ có tác động tiêu cực lâu dài khi trưởng thành. Ở Việt Nam có thể vì văn hóa nên có những người xem như là đương nhiên khi nói "hồi nhỏ bị phạt dữ lắm nên giờ mới nên người", nhưng đừng tin những lời đó; hoặc có những người có tổn thương nhưng giấu đi.
Phương pháp được khuyến khích là củng cố dương tính, những cái còn lại có thể cân nhắc về mức độ hay về tính thường xuyên, có thể dùng trừng phạt âm. Hai phong cách củng cố âm và trừng phạt dương không nên dùng trong giáo dục người khác.
Bài diễn thuyết gây chấn động của vị Giáo sư ngành giáo dục: Không đán.h, không mắng, không phạt, không có học sinh ưu tú Chuyên gia giáo dục hàng đầu Trung Quốc Tiề.n Văn Trung cho rằng, nền giáo dục hiện nay tại Trung Quốc đang thụt lùi vì sự nhượng bộ con trẻ của chính phụ huynh và nhà trường. Ngày hôm qua 28/9, trên chuyên trang Pháp luật và Bạn đọc (chuyên trang của Báo Điện tử Sức khỏe và Đời sống), Tiến sĩ Vũ...