Giải pháp thay thế cho tư cách thành viên NATO của Ukraine

Trong bối cảnh gia nhập NATO ngày càng xa vời, lựa chọn trung lập đang nổi lên như một giải pháp thực tế cho an ninh của Ukraine.

Bài học từ Phần Lan và Thụy Điển cho thấy, không cần là thành viên NATO, Ukraine vẫn có thể bảo vệ chủ quyền và xây dựng quan hệ gần gũi với phương Tây.

Quốc kỳ các nước thành viên NATO tại trụ sở NATO ở Brussels, Bỉ. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Nhận định trên trang web của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (cfr.org) có trụ sở tại Mỹ mới đây, chuyên gia Eugene Rumer, Giám đốc Chương trình Nga và Âu-Á tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, trong bối cảnh Ukraine đang đối mặt với những thách thức to lớn từ cuộc xung đột với Nga, việc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) dường như ngày càng xa vời. Thay vào đó, một chính sách trung lập có thể là lựa chọn khả thi hơn để bảo vệ nước này trong tương lai.

Theo chuyên gia Rumer, Ukraine đang gặp khó khăn trong cuộc chiến với Nga. Những thành công ban đầu vào năm 2022 đã dần chuyển hướng sang việc tránh thất bại, khi mà mục tiêu giành lại lãnh thổ dần trở nên không thực tế. Hiện tại, cuộc thảo luận giữa các đồng minh đã chuyển sang tìm kiếm một thỏa thuận ngừng bắn, điều này cho thấy sự cần thiết phải có một giải pháp an ninh lâu dài cho Ukraine.

Lời hứa về tư cách thành viên NATO

Ukraine đã kêu gọi các đồng minh và đối tác đảm bảo an ninh thông qua tư cách thành viên NATO. Tuy nhiên, nhiều thành viên trong NATO đã chỉ rõ là họ không sẵn sàng kết nạp Ukraine trong thời điểm này. Ngay cả những nước ủng hộ Ukraine mạnh mẽ nhất cũng chỉ sẵn sàng xem xét việc gia nhập NATO sau khi cuộc chiến kết thúc. Đối với Nga, việc Ukraine gia nhập NATO là điều không thể chấp nhận, điều này đã được Tổng thống Nga Vladimir Putin nêu rõ trong các phát biểu trước đây.

Mặc dù tư cách thành viên NATO được coi là một giải pháp an toàn cho Ukraine, nhưng thực tế cho thấy nó cũng khó có thể là thuốc chữa bách bệnh cho tình trạng an ninh của Ukraine. Điều 5 của NATO cam kết hỗ trợ các quốc gia thành viên bị tấn công, nhưng không đảm bảo hành động quân sự tự động. Điều này có nghĩa là Ukraine có thể phải đối mặt với những rủi ro lớn nếu không đạt được sự đồng thuận từ các đồng minh.

Sự lựa chọn giữa hai con đường

Ukraine hiện đang đứng trước hai lựa chọn: tiếp tục cuộc chiến kéo dài với nguy cơ thất bại hoặc tìm kiếm một thỏa hiệp với Nga. Việc đưa ra một thỏa hiệp có thể bao gồm nhượng bộ lãnh thổ và từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO để đạt được sự trung lập.

Mặc dù điều này có thể khó chấp nhận đối với Ukraine, nhưng thực tế là mục tiêu giành lại toàn bộ lãnh thổ trước đây dường như nằm ngoài tầm với.

Sự trung lập có thể được xem là một mô hình an ninh khả thi cho Ukraine. Kinh nghiệm từ Phần Lan và Thụy Điển cho thấy rằng sự trung lập không đồng nghĩa với việc thiếu an ninh. Cả hai quốc gia này đã duy trì lực lượng quân sự mạnh mẽ và phát triển mối quan hệ an ninh chặt chẽ với các đối tác phương Tây ngay cả khi họ không phải là thành viên của NATO. Điều này chứng minh rằng Ukraine có thể xây dựng một chính sách an ninh độc lập dựa trên mô hình trung lập.

Ukraine có thể học hỏi từ kinh nghiệm của Phần Lan và Thụy Điển để xây dựng kế hoạch riêng cho chính sách an ninh của mình. Điều này bao gồm việc duy trì lực lượng vũ trang có năng lực cao và phát triển một nhóm quân dự bị lớn để sẵn sàng ứng phó trong trường hợp khủng hoảng. Ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine cũng cần được đầu tư để tăng cường khả năng tự vệ.

Bên cạnh việc xây dựng lực lượng tự vệ, Ukraine cũng cần củng cố mối quan hệ chính trị và kinh tế với phương Tây. Việc ký kết nhiều thỏa thuận an ninh song phương sẽ giúp nước này nhận được hỗ trợ cần thiết để tái thiết khả năng phòng thủ của mình sau xung đột. Sự hỗ trợ này không chỉ giúp Ukraine bảo vệ mình mà còn tạo ra cơ hội để gia nhập Liên minh châu Âu (EU) trong tương lai.

Chuyên gia Rumer kết luận, cuộc xung đột hiện tại giữa Ukraine và Nga đã làm nổi bật những thách thức mà Ukraine phải đối mặt trong việc tìm kiếm một giải pháp an ninh bền vững. Trong khi tư cách thành viên NATO vẫn là một mục tiêu đầy tham vọng, sự trung lập có thể cung cấp cho Ukraine một con đường khả thi hơn để bảo vệ chủ quyền và độc lập của mình.