Gia tăng số người bị đột quỵ

Theo Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 200.000 người đột quỵ, tỷ lệ tử vong khoảng 40%. Đặc biệt, số người trẻ bị đột quỵ đang có xu hướng gia tăng. Người trẻ và người trung niên chiếm khoảng 30% tổng ca đột quỵ.

Bác sĩ đang thăm khám cho một bệnh nhân ở Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện Trung ương Huế. Ảnh: BVCC.

Người trẻ cũng… đột quỵ

Theo Bộ Y tế, mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000-225.000 ca đột quỵ. Bệnh nhân ngày càng trẻ. Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi trung bình tăng khoảng 2% mỗi năm, trong đó nam nhiều gấp 4 lần nữ.

Ghi nhận tại các bệnh viện, năm 2023, số lượng bệnh nhân trẻ dưới 40 tuổi bị đột quỵ tăng 20-25%, tăng gấp đôi so với các năm trước, 76% bệnh nhân nhập viện muộn sau 6 giờ khởi phát của bệnh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu nhận biết.

Nói như bác sĩ Phạm Văn Cường, khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 thì các bạn trẻ thường nghĩ đột quỵ là bệnh của người già. Và trên thực tế, các biểu hiện như chóng mặt, nói khó, tê bì nửa người thì nhiều người thường xuyên bỏ qua và nghĩ bị vấn đề khác chứ không phải đột quỵ.

Đặc biệt dịp Tết năm nay, bệnh nhân đột quỵ vào các bệnh viện đều tăng. Bệnh viện 108 tăng 30% so với cùng kỳ năm ngoái; các viện ở TPHCM như Quân y 175, Nhân dân 115 cũng ghi nhận tương tự.

Điển hình, đầu tháng 2 vừa qua, một nữ sinh 18 tuổi vào cấp cứu tại Bệnh viện Quân y 175 vì yếu nửa người trái không đi lại được, rối loạn phát âm, bác sĩ xác định bị dạng đột quỵ hiếm gặp.

Theo TS.BS Tạ Vương Khoa – Phó Chủ nhiệm khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175, bệnh nhân bị đột quỵ nhồi máu não cấp, giờ thứ 24 do tắc cấp tính động mạch não giữa bên phải bởi huyết khối xâm lấn từ túi phình động mạch này. Bệnh nhân có túi phình rất lớn, kích thước 23×18 mm, gây đột quỵ theo cơ chế thuyên tắc huyết khối tại chỗ – khá hiếm gặp trong y văn. Đây là lần đầu bệnh viện tiếp nhận ca đột quỵ dạng này.

Túi phình động mạch não có thể hiện diện ở mọi lứa tuổi, cả người lớn lẫn trẻ em. Khoảng 3% dân số thế giới có túi phình động mạch não, thường xảy ra biến chứng vỡ túi phình gây xuất huyết khoang dưới nhện, một dạng đột quỵ rất nặng với bình quân cứ 3 người mắc bệnh sẽ có 1 người tử vong. Nguyên nhân này còn là nguồn cơn gây đột quỵ nhồi máu não, chiếm đến 80-85% các dạng đột quỵ.

PGS.TS Nguyễn Văn Chi – Chủ tịch danh dự Hội Đột quỵ TP Hà Nội cho biết, nghiên cứu tại 10 trung tâm đột quỵ với hơn 2.500 bệnh nhân cho thấy 7,6% là người trẻ dưới 45 tuổi và có xu hướng tăng. Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000-225.000 ca đột quỵ, trong số này đến khoảng 50% số ca đột quỵ diễn biến xấu đi và tử vong.

Các dấu hiệu cơ bản

Theo các chuyên gia y tế, đột quỵ não đang là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế trên toàn thế giới. Hơn 70% người sau khi đột quỵ mất khả năng lao động. Tỷ lệ tử vong đối với bệnh nhân đột quỵ cao hơn so với các bệnh lý khác. Đột quỵ não gồm hai dạng là nhồi máu não và xuất huyết não. Hầu hết đột quỵ ở người trẻ liên quan đến yếu tố nguy cơ, như tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa, bệnh lý tim mạch, lối sống không lành mạnh như lạm dụng thuốc, rượu bia, ít vận động thể lực… Đột quỵ ở người trẻ còn do những bất thường bẩm sinh như dị dạng mạch máu não vốn có từ bé, đến thời điểm các phình mạch đủ lớn gây ra vỡ.

PGS.TS Nguyễn Văn Chi khuyên, người bệnh cần kiểm soát, xử lý các yếu tố nguy cơ như tiểu đường , mỡ máu , xơ vữa động mạch , bệnh lý van tim, loạn nhịp , bệnh máu , thận, phổi và thay đổi lối sống như giảm béo phì, hạn chế sử dụng rượu bia.

Tỷ lệ người bệnh được cấp cứu trong 6 giờ đầu còn thấp. Hơn 30% bệnh nhân đột quỵ được cấp cứu trong thời gian “giờ vàng”. 23% đến viện dưới 4,5 giờ kể từ khi khởi phát bệnh. Do đó, tỷ lệ bệnh nhân được điều trị tái tưới máu thấp, ở mức 14% – nguy cơ bị di chứng hoặc tử vong cao. BS Chi nhấn mạnh, “thời gian vàng” trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao.

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng – Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não, Bệnh viện Nhân dân 115, cho biết cách nhận biết các dấu hiệu đột quỵ như: Mặt có cảm giác tê cứng, khi cười 1 bên mặt bị lệch, cười méo miệng, rối loạn thị lực . Tay và chân tê mỏi hoặc không nâng được tay, chân 1 bên. Miệng nói bị líu lưỡi, không rõ chữ, không diễn đạt được. Khi quan sát thấy ai có ít nhất một trong ba biểu hiện trên (lệch mặt, yếu tay chân, nói khó) hãy nghĩ đến bệnh lý đột quỵ não và lập tức gọi cấp cứu ngay, không trì hoãn. Khung giờ vàng để có kết quả điều trị tốt nhất là 6 giờ đầu tiên tính từ lúc đột quỵ.

Còn theo GS.TS Nguyễn Văn Thông – Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, đột quỵ có thể sàng lọc và phòng ngừa được. Người có tiền sử đau đầu, gia đình có người bị tai biến, người từ 40 tuổi trở lên huyết áp cao, mắc bệnh tim mạch cần được sàng lọc, chụp mạch não để can thiệp kịp thời và dự phòng đột quỵ. Người dân nói chung, kể cả người trẻ tuổi có bệnh nền nên thực hiện lối sống lành mạnh và đặc biệt tuân thủ chế độ dùng thuốc khi điều trị bệnh nền như tăng huyết áp, để tránh hậu quả khôn lường đến từ đột quỵ não.

Đột quỵ não (còn gọi là tai biến mạch máu não), là một nhóm bệnh gây tử vong và tàn tật khá phổ biển trên thế giới, trong đó có nhiều người trẻ. Người bệnh đột quỵ cần được điều trị nhanh chóng tối đa, bao gồm chẩn đoán và xử trí cấp cứu, đặc biệt là tiêu huyết khối trong 4-5 giờ đầu.